په‌ندی به‌ سوود

[behnam5555]

خودا کووه ناسيگ وه فر نيگه بان

خدا کوه را مي شناسد که روي آن برف مي گذارد.

ناسيگ :‌ مي شناسد

وه فر:‌ برف *

نيگه :‌ مي گذارد

بان : بالا

-------------------------------------------------------------------------------

رووي ده سي وه ئه نجير نه ره سي وه ت که ره سه روباه دستش به انجير نمي رسد مي گويد نارس است. رووي : روباه

نه ره سي: نرسيد

وه ت : گفت

که ره: کال و نارس

-------------------------------------------------------------------------------

کابرا سه ر بئاو تاشيگ يارو سر بي آب مي تراشد

( کار غيرعاقلانه اي انجام مي دهد.)

کابرا: يارو

ئاو :‌ آب

تاشيگ: مي تراشد

-------------------------------------------------------------------------------

ميه وانه ل يي مال ده خون يه ک تيه نگن. مهمان هاي يک خانه به خوني هم تشنه هستند. ميه وان : مهمان

تيه نگ :‌ تشنه

-------------------------------------------------------------------------------

خالوو که فيگه سه ر ئاو خوارزا ده خوار ئاو فيريگ کيگ دايي در سر آب غرق مي شود خواهر زاده در پايين آب دنبالش مي گردد. خالوو: دايي

که فيگ :‌ مي افتد.

خوارزا: خواهرزاده

خوار: پايين

فيريگ کيگ:

[behnam5555]

ئاسياو فره هارر ورديش ئه هاريت و دروشتيش ئه هاري : آسيابي که زياد کار ميکند هم ريز و هم درشت خورد ميکند : در مورد آدمهاي پر حرف به کار مي رود.

ئايه م زره نگ زوو چلمن ئه ويت : ئادم زرنگ زود چلمن ميشود! در مورد انسانهاي فرصت طلب

3

ضرب المثل: ئاو وسي تو نه‌وس

ترجمه: آب مي ايستد (ولي) تو نايست

توضيح: سرعت و تلاش مداوم در كار. دلسرد نشدن

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاومان وه يه‌ي جووه‌و نيه‌چوو

ترجمه: آبمان از يك جو نمي گذرد

توضيح: توافق نداشتن و عدم سازش با هم

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاويگ رشيا گرده و نيه‌و

ترجمه: آبي كه ريخت جمع نمي شود

توضيح: نظير: آب رفته به جوي برنمي گردد. پشيماني سودي ندارد

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاو ژير كه‌ي

ترجمه: آب زير كاه

توضيح: مكار و فريبكار

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاو ده يه جا بميني گه‌ني

ترجمه: آب كه در يك جا بماند مي گندد

توضيح: زياد در يك جا ماندن برابر با بي ارزش شدن

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاو ده دسي نيه‌رشي

ترجمه: آب از دستش نمي ريزد

توضيح: آدم بسيار خسيس و بخيل

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاو ده ئاو ته‌كان نيه‌خوه‌ي

ترجمه: آب از آب تكان نمي خورد

توضيح: همه جا و همه چيز در آرامش است

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاو ده ئاسياو بكه‌في

ترجمه: آب از آسياب افتادن

توضيح: انتظار آرامش بعد از جنجال

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاگر ده نام ئاو ئه‌و كهي

ترجمه: در ميان آب آتش روشن مي كند

توضيح: زيرك و كارآزموده

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاگر خاسه و ته‌پ و دو، برا خاسه نه چه‌ن شو

ترجمه: آتش خوب است با دم و دودش. برادر خوب است نه به اندازه شوهر

توضيح: شوهر بيشتر و بهتر از برادر به مشكلات زن رسيدگي مي كند.

ضرب المثل: ئاگر پشكوول چاي داخ نيه كه‌ي

ترجمه: آتش پشكل چاي را داغ نمي كند

توضيح: انتظار بي فايده، از كسي كاري بر نيامدن

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاش نه خواردگ، ده‌س و ده‌م سوزياگ

ترجمه: آش نخورده و دهان سوخته

توضيح: بي بهره بودن از محاسن موضوعي و سهيم شدن در معايب آن

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاش هزار كه يوانوو يا سوره يا بي خوا

ترجمه: آش هزار كدبانو يا شور است يا بي نمك

توضيح: نظير: آشپز كه دو تا شد آش يا شور مي شود يا بي نمك

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاش هه‌ر ئه‌و ئاشه و كاسه هه‌و كاسه

ترجمه: آش همان آش است و كاسه همان كاسه

توضيح: عوض نشدن، تغييري حاصل نشدن

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاسياو وه نه‌وبه

ترجمه: آسياب به نوبت

توضيح: رعايت نوبت

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاسائ وه كه‌م هه‌ر بوه وه هوچ هه‌ر نه‌وه

ترجمه: آسياب كم كار بوده ولي بيكار نبوده است.

توضيح: كسي كه مسئوليت كاري را دارد بايد كم يا زياد به انجام آن مشغول باشد و گرنه چه نسبتي است وي را با انجام آن كار

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئاسياو كار خوه‌ي كه‌ي چه‌ق چه‌قه سه‌ر خوه‌ي نه‌يگه ژان

ترجمه: آسياب كار خود را انجام مي دهد دروگر سر خود را به درد مي آورد.

توضيح: دخالت بي مورد و فضولي در كار ديگران كردن، آن هم زماني كه حاصلي نداشته باشد.

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئازاي ده كول بيماري ده سي دايه كه ل بناري

ترجمه: مرد سالمي بر پشت بيماري سوار بود و از تپه اي بالا مي رفت

توضيح: سربار از خود ضعيف تر شدن

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئارد نام درگ

ترجمه: آرد ميان خار

توضيح: دچار مشكل شدن، گرفتار شدن

--------------------------------------------------------------------------------

ضرب المثل: ئارد ده ته يره قه رت كه ي!

ترجمه: آرد از دزد قرض مي گيري؟

توضيح: از كسي كه هيچي ندارد چيزي خواستن!

ضرب المثل: ئاخر عمرو ئه ول مالداري

ترجمه: آخر عمر و اول مال اندوزي

توضيح: نظير: پيري و معركه گيري

[behnam5555]

از کتاب پند کرمانجي / آقاي احمد عضدي

ژَ اَسبِِ خَلکِ گَرِ زو داکَوي

از اسب ديگران بايد زود پياده شد .

ژَ اِش طِم ، اَو دَوِ نُوَ ناوَ

من از آسياب مي آيم ، او مي گويد نوبت نيست .

ژِن که بَلانَه ، تو مال بِ بَلا نَوَ

زن که بلاست اما هيچ خانه اي بي بلا باشد .

بي چاق ، مَگر ژَ زِرُّوَ گَرِ وَ زِکِ خَه دا لِه خي

چاقو مگر از طلا بود بايد به شکم خود بزني .

بِطِرس ژَ آرِ بِ تُتُون

از آتش بي دود بترس .

بَق وَآوِِّ چاق ناوَ

قورباغه با آب چاق نمي شود .

با خَدِ خِزان بِدَ گُرِّ وَ

بگذار خداوند فرزند بدهد کچل باشد .

با دار هَوَ بَلک و باش بِرِژَ

بگذار درخت باشد برگ و سر شاخه اش بريزد .

تا نان جِه نَه خوي ، قَدرِ نان گَنِم نِزاني

تا نان جو نخوري ارزش نان گندم را نمي داني .

پيواز آوِّرويِ مالانَه ، يه خانيان دالانَه

پياز آبروي خانه هاست ، مال خانه هم ايوان اوست .

دَوَّ گِرَ ، بار ِوي ژِ گِرَ

شتر بزرگ است بارش هم بيشتر است .

دينُ بِرَو که جايل هات

ديوانه فرار کن که جوان آمد

ئانه ده رده ت ب? ده ي بووه ره

مفهوم فارسي:

براي شخصي به کار مي رود عليرغم نصايح و

راهنمايي اطرافيان خود مبني بر انجام دادن يا ندادن کاري ،

وي هم چنان بدون توجه به اين راهنمايي ها عمل نموده و در

آن کار شکست خورده که اطرافيان در پاسخ اين بي توجهي

اين مَثَل را به کار مي برند.

?.ئابرو خوود(خوت) له ده سخووده(خوته) هيوره ده په يو(چاو ديري لي بکه)

آبروي خودت دست خودته مواظب آن باش.

.ئاردي رشياگ(بيخ) له ناو درگ(درک) کو گه ردوو نيوگ(نابيته وه)

آرد ريخته در خار زار جمع نگردد.

?.ئاردي خوه مان ئيله ک کرديمه نو (کردوه) و ئيله که مان کرديمنه سه دارو(داره لوز کردوه)

آرد خودمان را بيختيم و الک خود را آويختيم

?.ئارده چيو(رويشتوه) و سوسي منسگه(ماوه)

آردش رفته است سبوسش مانده است

?.دلير(ئازا) تيخي وه(به) کار بگنو(ئه هيني) بدل(قه لب) زواني(زماني)

دلير تيغ را به کار مي برد،و بدل زبان را

?.شجاع(ئازا) يه جار(جاريک) مرگو(ده مريت)،ته رسو(ترسه نوک) هه زار جار

شجاع يک بار مي ميرد،ترسو هزار بار

?.ئاسمان بي ئور(هور) نيوگ(نابي)به نه يش بي عه ب(خه وش) نيوگ(نابي)

آسمان بون ابر نشود،بنده بي عيب نشود

?.ئاسن سارد کوته گن(ده کوتي)

آهن سرد را مي کوبد

ئاسن سوور به فوو سارده و نابيتو :
آهن گداخته با فوت کردن سرد نميشود

[behnam5555]

وته ي پێشينيان ﴿ به شي هه وه ل ﴾

١- تا گورگ هه بێ،مه ردار چوارپێي ده وێ

٢- ئه ژنويشکابوون ﴿به واتاي ترسان و هه روه ها برسي بون ده گوترێ ﴾

٣- وه ک مريشکي جيقنه و بۆمه يه وه، هێلکه و بۆ خه ڵکی هه يه

٤- جحێلي قورغه ته په يه ﴿ چيرۆک ، کچێک له گوندي قورغ ته په کورێک

ده لوي شێت و شهيداي خۆی ده کات و ئه وکوره به گه ره کي خۆیان

فێر ده کات، روژه ک چه ن که ره تيک له په نجه ره سه ري ده رده خست

و ئه وه نده يتر کوره ي ده لوي خۆي ده کرد و بێ وه ي وه ڵاميکي کوره ش

بداته وه، ئه وکوره ش شه ووروژ له و ده وروبه ره ده بێ تا شه وێک له

سه رمان ره ق دهبێ و ده مڕێ

٥- شاي لێ بێ وگه داي لێ بێ ﴿واته خوسنور دار ناکاو نێوان وسيوان

دانانێ، به بێپه رده قسه و تنيش ده گوترێ﴾

٦-خێری دايکي شايه ﴿ واته بۆ ئه وشته خێري دايکي شايه واته بۆ داێکی

شا بۆ خۆی پهي داي کردووه ده يدابه خه ڵک،هه ر ئي خه ڵکه و ده يده نه وه

به خه ڵک به منه ت ﴾

٧- شێری ژووری ورێوی ده رێ

٨- گاي ده موزێداده گري ، ئه ونده ئازايه

٩- کێشه له ژیرسه ري گاي پيردايه

١٠- هه رکه س به خوو که وتووه

١١- قسه له جێوه خۆشه ﴿ شت يه رووني و له کاتي خۆیدا و له جێی خۆيدا خۆشه ﴾

١٢- کولاوي موساي به سه ري عيساي رۆده که ن

١٣- به هارانرۆژ ده بن به سال ، زگ ده بن به چال،که ندو هه موو ده بن به تال

١٤-سينگ شێری پاش٠٠٠

١٥-مال مالی ژنیێه، پياو باي ده رێیه

١٦- ته نگده ستي بدا له حالت ، په لووله ي بخۆیی ده شکێ ددانت

١٧- له پاش چووان ، مه که ن شووان گريان

١٨- ئاگاي له مامه شه هابيش نييه ﴿ واته ئاگاي له هيچ نييه ﴾

١٩- له گه لتري، ده چيه خرێ ﴿ ترسه نوک ئ بێ وره ﴾

٢٠- زۆر ده لێ وکه م تێده گا ﴿ ئه وه ي ده يلێ به سه ري ناپه رێته وه، هه ر شتێکه

ده ڵێ ده نا هيچلێ تێ ناگا ت

٢١- شير شيرشووێنانه ، گوشت گوشتي پاڵينانه ﴿واتا هه ر شته له شوێن و جێگاي خۆی ده بێتی﴾

٢٢- کاري ئهوروت دابه سپه ێنی، ترتره ت که وته له ردێنێ ﴿ وه دوا نه خستني کار ﴾

٢٣- له حه وتانيه کيان ساغه، ئه ويش حه وت بێ سوراغه

٢٤- چۆم بت با،له پردي نامه ردمه ده

٢٥- گياي بههاري شينه و مينه، هه مووي بێنه، گياي گوێی مه هێنه،

پێی ده مرينه ﴿گياو گولي به هاري مووي خاوێنه و بۆ خواردن ده شێ ﴾

٢٦- مريشک بۆخۆی خۆلی به سه ر خۆی نه کا،که س بۆی وه سه ر ناکرێ

﴿ واته چارهنووسي هه ر که س له به ر ده ستي خۆیدایه ﴾

٢٧- رانکه وچوغه ي ئي ده ماڵێ مسته فايه ﴿ بنه ماله يه ک چواربرابوون،

يه کده ست رانکهو چوغه يان هه بوو نوره يان پێده کرد ﴾

٢٨- دنيا به شهوو روژێکان پێک نه هاتووه

٢٩- ئه وده ستهي خێري نه بێ، بۆ برێنی باشه

٣٠- پێمه ره لهبه رده ست خه لکي دا سووکه ﴿ کار هه روا له به ر چاوان وا سوک و هاسان

دياره ، ده ناوانييه ﴾

٣١- نانت جووێنبێ،خولقت گه رمين بێ ﴿ مروڤ رووخوش بێ وخه ڵک وه رگرێ ﴾

٣٢- ده دانان هه لقه نه ﴿ به ته مامه به ﴾

٣٣- گلکۆی بابیشی، بێ پاره هه لناقه نێ ﴿مروڤی پاره په ره ست و چروکه ﴾

٣٤- به يه کێ دهلێ گه مال باوک بێنه به يه کێ ده لێ گه مال باوک بخو

٣٥- پێت ده لێم پووت چه ن سيێه ﴿ به زه بري زوري تێگه ياندني که سێک ﴾

٣٦- به راز که له بيشێ هاته ده ر ، چ نێر چ مێ شێره

[behnam5555]

وته يپێشينيان﴿ به شي دووهه م﴾

١- رامياري ﴿سيا سهت ﴾ بێ دايک و بابه

٢- قسه ي نيوه ي چاکه خوازيه يه ﴿ خێواتێه ﴾٠ [ قسه ي باش هه ر بۆ خۆێ نيوه ي چاک خوازي و خێر وخێرات پێکد ێنی ]

٣- شايي و شين تێکه ل بوو

٤- وه ک سه به چوار تاکي ﴿ ده وري ﴾ خۆيدا ده ورێ [ مرۆڤيکي زمان شرو بێ سه رو به ره يه ]

٥- له سه ر پشتي گاما سيانه

٦- قه رزي گورگانيشي له سه ره

٧- که نگري خيزي،وه ره ده رێ به ته ميزي ، زۆر له زيزي [ پاقژی مرۆڤێش ده گه يينێ که له بنه ره تدا خاوێنه ]

٨- مزگه وت ده روخێ جێی پێش نوێژ هه ر ده مێنێ [ بنه ماو بنه ره ت و بنه چه که له نێو ناچێ ]

٩- وه ک توتکيوه دواده که وێ [ که سي ده سته مۆ ]

١٠- وايده ناسێ،که ردار که ري خۆی واناناسي

١١- ته ماح سه ري نه بري سه رت ده بڕێ ﴿ سه رت ده خوا ﴾ [ واته هێنده هه ر به دواي په يدا کردن وبووني ده سکه وت و ٠٠٠ دابێ له نێوه ت ده با ]

١٢- ته ماح به ري چاوانت ده گرێ [ کورتکردنه وه ي هه موو شت ده بوندا به ري ڵيکدانه وه و تێرامان له زۆر شتانت ڵيده گرێ ]

١٣- بريانايه به فريا [ خۆ خواردنه وه و ژيوان بوونه وه وه فريات ناکه وێ ، ده بێ وا بکه ي ديسان هه ڵه نه که يته وه ]

١٤- تۆڵه ي بزني شاخدار له بزني کولێ مه که وه

١٥- که س ناڵيت مام رێوی که وڵت به چه ندي [ بێ بازاريي ]

١٦- وه ک پلاري نه زانێ وايه،ده بێ خوي لێ لاده ي [ خۆ پاراستن ده هوو قسه ي زۆر که سان ]

١٧- ده ستي لێوه بن سه ري ده [ ده ستي لێ بشۆ،هه م به واتاي لێ هه سانه وه و هه م بێ هيوابوونيشده گه يه نێ ]

١٨- نونويه [ بۆچه نده مين که رت دوپاتکردنه وه ي يه ک شت ]

١٩- وايڵيهاتووه٠٠٠ به ده ستان ده خوا [ واژيوان و په شيمان بۆته وه هه ر خۆده خواته وه ]

٢٠- له يه کتري بپرسيه وه يا ده بي به هاڤال ﴿ دوست ﴾ يا ده بێ به دوژمن

٢١- که وله که ي دوتمه ني نا هێنێ [ مه به ست له بێ بابي و هیچ و پـوچي که سێکه به گالته ش ده يڵێن ]

٢٢- هێلکه ي دوو زه ردێنه [ هه م گالته يه و هه م له مه ر چاکيش ده وترێ بۆزۆر شت ]

٢٣- شوان تامه رجي نه په رێ، مافي ناده نێ

٢٤- که س به راستي مالي وێران نابێ [ ماف دان به که ساني هيچت لێ که م ناکاته وه ]

٢٥- وه ک کوێره ي به هه واي چاواني

٢٦- پێنج قرانييه به قونێ هه ڵده گرێته وه [ ئه ونده پاره په رسته يان ئه ونده ي پێويست بهپاره يه ]

٢٧- تفه نگ ياده شکێنێ،يا ده ت ترێنێ

٢٨- گوتيان مامه٠٠به چه ندي،گوتي به سه نگ و ته رازوو [ هه ر شت به پێوان و پێواه روکێشان ]

٢٩- سه ماوه ري مالي خدر ئاغا هه ر وه کوڵ نه هات

٣٠- ده ڵێی دبێڵوه ورچه

٣١- سه پاني پوشێیه [ هه ر به خۆراێی و له خۆرایی کار ده کات ]

٣٢- مردووي زيندووي خوارد

٣٣- سه گ له سه رناني ده وه رێ

٣٤- سه گ به توله يه

٣٥- ئه ورۆ دنيايه،سبه ێنی زۆر نایه [ روژي رووناک بۆ که س تا سه ر نييه ]

٣٦- هه ر کلکێی پێ هه لمه په سێره [ هه ر سه ر سه ره کي کاران مه که ]

٣٧- جه رگي به قه ت سێلێ پانه [ خۆراگره زۆر خۆراگرو بوێره ]

٣٩- ئاوێ دانواني پێ داکراوه

٤٠- کاري که س نه کردوو مه که

٤١- سه ر به سه ر بێ ده ردي سه ر

٤٢- پێی به پۆلووي سوتاوه، فووي له دۆی ده کا

٤٣- ماري خوره پوتێ يه [ له بنه وه دايه ]

٤٤- شێت به شێتيه وه يه [ هه ر که سێک له گه ڵ هه ڤاڵیکی هاوشێوه ي خۆی ده سازێ ]

٤٥- تاريکي شه وسه ر له ئێواره رادياره [ زۆر شت ورووداو هه ر له پێش روودان دا ئاکامه که ي دياره ]

٤٦- مێوژه مام برايمه مان پێیه

٤٧- هه موو رۆژێگه زۆ نابارێ

٤٨- هه ر کسێکي له خێرو چاکه بێزاره،هه موو دنياي بێ ره نج به خه ساره

٤٩- زار ده لێ هانێ،زگ ده لێ کوانێ

٥٠- کلکيان ڵیک به ستووه [ واته پێکه وه سازاون ]

٥١- کاري به زۆران و خواردني به که مان ، په ک خواردني به زۆران و کاري به که مان

٥٢- به خوێنی سه ر يان تينووه [ ئه ونده ي رق ڵین ]