آداب و رسوم و فلسفه ی شب یلدا + تزئینات

[افسون 13]

شب یلدا و آراستن سفره یلدایی

یلدا واژه ای سریانی است و به معنای ولادت است ، ولادت خورشید (مهر و میترا) و ولادت مهر شکست ناپذیر . یلدا برابر با شب اول جدی و شب هفتم دی ماه جلالی و شب بیست و یکم دسامبر فرانسوی است و چون این شب را با میلاد مسیح تطبیق کرده اند از این رو بدین نام نامیده شده است . جشن میلاد مسیح که در 25 دسامبر تثبیت شده در اصل جشن ظهور میترا بوده که مسیحیان قرن چهارم میلادی آن را روز تولد مسیح قرار داده اند . طبق سنن و آداب قدیمیان همیشه رسم بر این بوده در بلند ترین شب سال که برابر با آخرین شب آذر ماه است اقوام و خویشان و کوچکتر ها به دیدن بزرگترها و مادربزرگ و پدر بزرگهای دوست داشتنی بروند و با گرفتن فال حافظ و خواندن شاهنامه در کنار قرآن این شب را به یاد ماندنی تر کنند و اما خوردن تنقلات مخصوص این شب نباید فراموش شود به طوری که خیلی از قدیمیها هندوانه و خربزه و انگور و انار مخصوص این شب را از دو ، سه هفته قبل در محلهای خنک منزلشان نگهداری می‌کردند که نشان می داد این شب برایشان بسیار حائز اهمیت بوده است . دور کرسی نشستنها که بازگو کردن آن برای جوانان و فرزندان امروزی باید با توضیحات خاص خود همراه باشد ، اما بدون آن کرسی ها هم می شود بر دور سفره ی سنتی و یا حتی مدرن شب یلدایی نشست و به این شب بلند به یاد ماندنی نشاط و شادابی ویژه ای بخشید .


روش سنتی :

برای سفره از پارچه ی ترمه یا پته ی کرمان و یا هر نوع پارچه ی گل دوزی شده به سبک و سیاق قدیمی و سنتی استفاده کرده و چون هم اکنون دیگر از آن کرسی های با صفای قدیمی خبری نیست می توانید سفره را بر روی میز گرد یا چهار گوش با پایه های کوتاه پهن کنید و تمام مواد تزیین شده را در ظرفهای سفالی رنگی و یا چینی های گل سرخی قدیمی ویا حتی نقره درسفره قرار دهید . قرآن ، که بهتر است با معنی و منظوم باشد را به همراه شاهنامه و دیوان حافظ ، بین دو شمع مورد نظرتان و یا درکنار کاسه ی بلورین حاوی شمعها در بالای سفره قرار داده و بین آنها چند شاخه گل نرگس بگذارید تا سفره ی زیبا ومعطری داشته باشید و آن شب را دور سفره با خواندن قرآن و شاهنامه و گرفتن فال حافظ در کنار دوستان و اقوام شبی به یاد ماندنی و خاطره انگیز سازید .

روش مدرن و امروزی :

در این روش از انواع ترمه ها و رومیزی های جدید به سلیقه ی خود استفاده کرده و در وسط میز ناهار خوری ویا میزهای کوچکتر پهن کرده و به آرامی با دست قسمتهایی از رو میزی را چروک و برآمده کنید و وسایل مورد نیاز و تزیین شده را در ظرفهای سیلور یا کریستال قرار داده و در فواصل برآمدگی های سفره بچینید . قرآن منظوم ، شاهنامه و دیوان حافظ را نیز در بالای سفره قرار داده و بین آنها از انواع گلهای معطر و تازه به سلیقه ی خود بگذارید و در کنار سفره ای که با عطر و بوی کتاب آسمانی قرآن و نعمت های بی دریغ خداوند مزین و خوشبو شده شبی آسمانی را به دوستان و اقوام هدیه کنید .

صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرسد



منبع : www.seemorgh.com

[افسون 13]

منشا تاریخی سنت هندوانه خوردن در شب یلدا

میرزا حاجب ، بالکل تخم هندوانه بر زمینهایش ریخته بود . وقت محصول همه انگشت به دهان بودند از درشتی هندوانه‌ها و سبزی جلدشان و سرخی گلگونِ درونشان . مردم می‌ گفتند که بیشتر از دانه‌های گندم و جو هندوانه حاصل آمده است . انگار از هر تخمی هفتاد هندوانه بل اکثر زاده شده بود . آن سال میان حاجب و داروغه اختلافی بود . داروغه که خبر را شنید به سعایت نزد حاکم رفت و با رشوه به حکیم وی را مجاب کرد که از مضرات هندوانه بگوید . سعایت داروغه کارساز آمد و حاکم جارچیان را دستور داد تا حکم قدغن أکل هندوانه و شرب ماء آن را اعلان کنند . میرزا که فردی کیّس بود ، هندوانه ها را در انبار بزرگی زیر کاه نهاد . وقتی که سرما همه ‌جا چیره گشت و روزهای خزان می‌گشت ، وی نزد حکیم دربار رفت و دو برابر رشوه‌ی داروغه به او سکه ی زر داد . جارچیان حاکم فردایش جار می زدند که أکل و شرب هندوانه جایز است بل خوردن آن در شب چله ، ضامن سلامت . هندوانه‌های رنجور میرزا به قیمتی گزاف ‌ترفروش رفتند .


منبع : سیمرغ

[افسون 13]

سفره شب یلدا و داستان خوردنیهای پر ویتامین

انار: طعم انار ترش و شیرین یا ملس است . انار سرشار از ویتامینهای ABCE و آهن و ویتامینهای آن به قدری است که هضم آن را سنگین کرده و کمی نفاخ به نظر می رسد . خوردن دانه های انار از آب آن مفیدتر است . انار دوست کبد است و رنگ رخسار را باز و گلگون و به دلیل داشتن ویتامین A به رشد اطفال کمک می کند . این میوه پر خاصیت ، اعصاب را تقویت می کند و ضد تهوع و استفراغ است . غرغره کردن آب ترش انار برفک و جوش های دهان را پاک و لثه ها را محکم می کند ... میوه شیرین و ملس انار معده و کبد را تقویت می کند و صفرا بر است . خوردن آب انار شیرین با نشاسته و کمی شکر برای معالجه سینه درد و سرفه توصیه می شود . در آخرین روزهای فصل سرد پاییز، خوردن فسنجان با رب انار ترش و گردو که خاصیت گرم دارد بسیار لذت بخش و لذیذ است .


چغندر : به علت داشتن عناصر آرسینک و روبیدیم از بیماری جذام جلوگیری می کند و به خاطر داشتن فسفر، غذای مغز محسوب شده و باعث تقویت حافظه می شود . چغندر برای اعصاب ، تقویت استخوان ها ، درد کلیه و رفع یبوست مفید است . چغندر دارای مواد ازته ، مواد قندی ، املاح معدنی (کلسیم ، آهن و ...) و هر چند قند آن برای مبتلایان به دیابت خوب نیست ولی ساقه و برگ آن داروی مؤثر در دیابت است . لبو هم برای بهبود التهاب مثانه ، رفع یبوست و بیماری های پوستی توصیه می شود . با خوردن چغندر و لبو در شب یلدا از خواص آنها که کمتر از عسل نیست بهره مند شوید .


کدو : کدو دارای ویتامین A به مقدار زیاد بوده و خوردن آن باعث دفع سموم بدن و پایین آمدن وزن می شود . کدو روی مغز اثر زیادی دارد و نیروی حافظه را تقویت می کند . همچنین کدو برای تقویت ریه و رفع قولنج مؤثر است و دوست خوبی برای کبد به شمار می آید . برای افرادی که دوره نقاهت را می گذرانند کدو بسیار مفید است و در ترمیم بافت ها تأثیر به سزایی دارد . کدو حلوایی با وجود مواد قندی که دارد برای مبتلایان به دیابت ضرر ندارد . کدو باعث نرم شدن سینه می شود و به عنوان ملین نیز به کار می رود . کدو برای مبتلایان به بیماری قلبی بسیار مفید است و مشکل اشخاصی را که دچار دل پیچه هستند بهبود می دهد . مخلوط آب کدو و آب لیمو باعث پائین آوردن چربی خون می شود .


هندوانه : خنک کننده و برطرف کننده عطش زیاد است . خوردن هندوانه در شب یلدا بعد از مصرف آجیلها و خوراکیهایی که خاصیت گرم دارند ، به همه توصیه می شود . هندوانه دارای آب زیاد بوده و سازنده خون و بهترین درمان حصبه است . خوردن هندوانه ناشتا به خصوص در هوای گرم چندان خوب نیست و بهتر است آن را بعد از غذا میل کنید .


منبع : ویستا

[افسون 13]

تاریخچه شب یلدا وآداب شب یلدا را بدانیم

شرق شناسان و مورخان متفق القولند که ایرانیان نزدیک به هزار سال است که شب یلدا آخرین شب پاییز و آذر ماه را که درازترین و تاریک ترین شب در طول سال است تا سپیده دم بیدار می مانند ، در کنار یکدیگر خود را سرگرم می کنند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیه آنان را تضعیف نکند و با به روشنی گراییدن آسمان (حصول اطمینان از بازگشت خورشید در پی یک شب طولانی و سیاه که تولد تازه آن عنوان شده است) به رختخواب روند و لختی بیاسایند ...

مراسم شب یلدا (شب چله) از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافت و جشن «ساتورن» خوانده می شد . جشن ساتورن پس از مسیحی شدن رومی ها هم اعتبار خود را از دست نداد و ادامه یافت که در همان نخستین سده آزاد شدن پیروی از مسیحیت در میان رومیان ، با تصویب رئیس وقت کلیسا ، کریسمس (مراسم میلاد مسیح) را 25 دسامبر قرار دادند که چهار روز و در سال های کبیسه سه روز بیشتر از یلدا (شب 22 دسامبر) فاصله ندارد و مفهوم هر دو واژه هم یکی است . از آن پس این دو میلاد تقریباً باهم برگزار می شده اند .

آراستن سرو و کاج در کریسمس هم از ایران باستان اقتباس شده است ، زیرا ایرانیان به این دو درخت مخصوصاً سرو به چشم مظهر مقاومت در برابر تاریکی و سرما می نگریستند و در خور روز؛ در برابر سرو می ایستادند و عهد می کردند که تا سال بعد یک نهال سرو دیگر کشت کنند .

پیشتر، ایرانیان (مردم سراسر ایران زمین) روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خور روز و دیگان ؛ می خواندند و به استراحت می پرداختند و تعطیل عمومی بود . در این روز عمدتاً به این لحاظ از کار دست می کشیدند که نمی خواستند احیاناً مرتکب بدی کردن شوند که میترائیسم ارتکاب هر کار بد کوچک را در روز تولد خورشید گناهی بسیار بزرگ می شمرد .

هرمان هیرت ، زبان شناس بزرگ آلمان که گرامر تطبیقی زبانهای آریایی را نوشته است که پارسی از جمله این زبانها است نظر داده که دی- به معنای روز- به این دلیل بر این ماه ایرانی گذارده شده که ماه تولد دوباره خورشید است . باید دانست که انگلیسی یک زبان گرمانیک (خانواده زبانهای آلمانی) و از خانواده بزرگ تر زبانهای آریایی (آرین) است . هرمان هیرت در آستانه دیگان به دنیا آمده بود و به زادروز خود که مصادف با تولد دوباره خورشید بود ، مباهات بسیار می کرد .

فردوسی به استناد منابع خود ، یلدا و خور روز ، را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران (کیانیان که از سیستان پارس برخاسته بودند) نسبت داده و در این زمینه از جمله گفته است :

که ما را ز دین بهی ننگ نیست
به گیتی ، به از دین هوشنگ نیست
همه راه داد است و آیین مهر
نظر کردن اندر شمار سپهر

آداب شب یلدا در طول زمان تغییر نکرده و ایرانیان در این شب ، باقیمانده میوه هایی را که انبار کرده اند و خشکبار و تنقلات می خورند و دور هم ، گِرد هیزم افروخته و بخاری روشن می نشینند تا سپیده دم بشارت شکست تاریکی و ظلمت و آمدن روشنایی و گرمی (در ایران باستان ، از میان نرفتن و زنده بودن خورشید که بدون آن حیات نخواهد بود) را بدهد ، زیرا که به زعم آنان در این شب ، تاریکی و سیاهی در اوج خود است .

واژه یلدا ، از دوران ساسانیان که متمایل به به کارگیری خط (الفبای از راست به چپ) سریانی شده بودند به کار رفته است . یلدا - همان میلاد به معنای زایش - زاد روز یا تولد است که از آن زبان سامی وارد پارسی شده است . باید دانست که هنوز در بسیاری از نقاط ایران مخصوصاً در جنوب و جنوب خاوری برای نامیدن بلندترین شب سال ، به جای شب یلدا از واژه مرکب شب چله استفاده می شود .

خور روز (دی گان) - یکم دی ماه - در ایران باستان در عین حال روز برابری انسانها بود . در این روز همگان از جمله شاه لباس ساده می پوشیدند تا یکسان به نظر آیند و کسی حق دستور دادن به دیگری را نداشت و کارها داوطلبانه انجام می گرفت ، نه تحت امر. در این روز جنگ کردن و خونریزی ، حتی کشتن گوسفند و مرغ هم ممنوع بود . این موضوع را نیروهای متخاصم ایرانیان می دانستند و در جبهه ها رعایت می کردند و خونریزی موقتاً قطع می شد و بسیار دیده شده که همین قطع موقت جنگ ، به صلح طولانی و صفا انجامیده بود .


منبع : ویستا

[افسون 13]

تصاویر برای تزئینات شب یلدا

[mohammad.90]

تاریخچه شب یلدا – آداب و رسوم شب یلدا

شب یلدا یا همان شب چله درازترین شب سال , آخرین روز فصل پاییز و اولین شب فصل زمستان است . ایرانیان از دیرباز بر این باور بوده اند که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلند تر شده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می کردند.
تاریخچه جشن
جشن شب یلدا یک سنت باستانی و آریایی است و پیروان میتراییسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می کرده اند . یلدا روز تولد میترا یا مهر است. این جشن به اندازه زمانی که مردم فصول را تعیین کردند کهن است. یلدا و مراسمی که در نخستین شب بلند زمستان و بلندترین شب سال برپا می کنند سابقه یی بسیار دراز داشته و مربوط می شود به ایزد مهر.
این جشن که یکی از کهن ترین جشن های ایران باستان است در اصطلاح به آن شب چله هم می گویند. چله بزرگ از یکمین روز دی ماه جشن خرم روز تا دهم بهمن که جشن سده است به طول می انجامد و آن را چله بزرگ می نامند به آن دلیل که شدت سرما بیشتر است، آنگاه چله کوچک فرا می رسد که دهم از بهمن تا بیستم اسفند به طول می انجامد و سرما کم کم کاسته می شود.
چله اول که اولین روز زمستان و یا نخستین شب آن است تولد مهر و خورشید شکست ناپذیر است، زیرا مردم دوره های گذشته که پایه زندگی شان برکشاورزی و چوپانی قرار داشت و در طول سال با سپری شدن فصل ها و تضادهای طبیعت خو داشتند و براثر تجربه و گذشت زمان با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت حرکت و قرار ستارگان آشنایی یافته و کارها و فعالیتشان را براساس آن تنظیم می کردند و به تدریج دریافتند که کوتاهترین روزها آخرین روز پاییز یعنی سی ام آذر و بلندترین شب ها شب اول زمستان است اما بلافاصله بعد از این با آغاز دی روزها بلندتر و شب ها کوتاه تر می شود.
اقوام قدیم آریایی جشن تولد آفتاب را آغاز زمستان می گرفتند خصوصاً ژرمن ها که این ماه را به خدای آفتاب نسبت می دهند و زیاد هم بی تناسب نیست چرا که آغاز زمستان مثل تولد خورشید است که از آن روز در نصف کره شمالی رو به افزایش و ارتفاع و درخشندگی می گذارد و هر روز قوی تر می شود. در این شب آتش برمی افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیاطین نابود شده و بگریزند و همچنان که خورشید به مناسبت فروغ و گرمای کارسازش تقدس پیدا کرده بود آتش نیز همان والایی را نزد مردمان دارا شد.
چون تاریکی فرا می رسید در پرتو روشنایی آتش تاریکی اهریمنی را از بین می بردند. در شب یلدا یا تولد خورشید افراد دور هم جمع می شدند و جهت رفع این نحوست آتش می افروختند و خوان ویژه مانند سفره یی که عید نوروز تهیه می کنند اما محتویات آن متفاوت است می گستراندند و هر آنچه میوه تازه فصل که نگهداری شده بود و میوه های خشک در سفره می نهادند. این سفره جنبه دینی داشته و مقدس بود و از ایزد خورشید روشنایی و برکت می طلبیدند تا در زمستان به خوشی سر کنند و میوه های تازه و خشک و چیزهای دیگر در سفره تمثیلی از آن بود که بهار و تابستانی پربرکت داشته باشند و همه شب را در پرتو چراغ و نور و آتش می گذراندند تا اهریمن فرصت دژخویی و تباهی نیابد. سفره شب یلدا سفره میزد است و میزد عبارت است از میوه های تر و خشک و آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان لرک که از لوازم این جشن بود که به افتخار و ویژگی مهر یا خورشید برگزار می شد.
آداب و رسوم
مردم ایران باستان معتقد بودند که در این شب تاریکی و اهریمن در قوی ترین حالت خود قرار دارد و برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می کردند. آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است. حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پری آن، آینده گویی می کنند.
جشن شب یلدا جشنی است که از ۷ هزارسال پیش تاکنون در میان ایرانیان برگزار می شود. ۷ هزار سال پیش نیاکان ما به دانش گاه شماری دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال است. یکی دیگر از دلایل برگزاری این جشن، شب زادروز ایزدمهر یا میترا است. مهر به معنای خورشید است و تاریخ پرستش آن در میان ایرانی ها و آریایی ها به پیش از دین زرتشت بازمی گردد که پس از ظهور زرتشت این پیامبر او را اهورامزدا تعریف کرد. یکی از ایزدان اهورایی مهر بود که هم اکنون بخشی از اوستا به نامش نامگذاری شده.
در «مهریشت» اوستا آمده است؛ «مهر از آسمان با هزاران چشم بر ایرانی می نگرد تا دروغی نگوید».
آیین های جشن شب یلدا
یکی از مرسوم ترین آیین شب یلدا گرفتن فال حافظ است . مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می گشایند و فال دل خویش را از او طلب می کنند. در برخی دیگر از جاهای ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. بازگویی خاطرات و قصه گویی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می کند. اما همه اینها ترفندهایی است تا خانواده ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.
در سراسر ایران زمین، جایی را نمی یابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزء آداب و شیوه آن نباشد. در جاهای گوناگون ایران، گونه های تنقلات و خوراکی ها به تبع ژیرامون و شیوه زندگی مردم منطقه بهره برده می شود اما هندوانه میوه ای است که هیچ گاه از قلم نمی افتد، زیرا شمار زیادی به این باورند که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک یعنی زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد.
مردم شیراز در شب یلدا به شب زنده داری می پردازند و برخی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می کنند. آنها در این شب سفره یی می گسترانند که بی شباهت به سفره هفت سین نوروز نیست و در آن آینه را جای می دهند. گونه های بی شمار آجیل و تنقلاتی چون نخودچی، کشمش، حلواشکری، رنگینک و خرما و میوه هایی چون انار و به ویژه هندوانه خوراکی های این شب را تشکیل می دهند. در آذربایجان مردم هندوانه چله (چیله قارپوزی) می خوردند و باور دارند که با خوردن هندوانه لرز و سوز و سرما به تن آنها تاثیری ندارد.
در اردبیل رسم است که مردم، چله بزرگ را سوگند می دهند که زیاد سخت نگیرد و معمولاً گندم برشته (قورقا) و هندوانه و سبزه و مغزگردو و نخودچی و کشمش می خورند. در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می کنند و باورمندند که هرکس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. «آوکونوس» یکی دیگر از میوه هایی است که در این منطقه در شب یلدا رواج دارد و به روش خاصی تهیه می شود.
در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره می ریزند، خمره را پر از آب می کنند و کمی نمک هم به آن می افزایند و در خم را می بندند و در گوشه یی خارج از هوای گرم اتاق می گذارند، ازگیل سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می شود. آوکونوس (ازگیل) در اغلب خانه های گیلان تا بهار آینده یافت می شود و هر زمان هوس کنند ازگیل و تازه و پخته را از خم بیرون می آورند و آن را با گلپر و نمک در سینه کش آفتاب می خورند.
بنا به روایت مردم کرمان تا سحر انتظار می کشند تا از قارون افسانه یی استقبال کنند. قارون در پوشاک هیزم شکن برای خانواده های فقیر تکه های چوب می آورد. این چوب ها به زر دگرگون می شوند و برای آن خانواده، ثروت و روزی به همراه می آورند.

[افسون 13]

آشنایی با شب یلدا در چهار گوشه ایران

انار و هندوانه را که در کنار هم ببینی نمی‌توانی یاد چیزی جز یلدا بیفتی . شبی که می‌گویند خورشید در آن متولد شده است و هر روز که از آن می‌گذرد ، یک دقیقه به طول روز اضافه می‌شود .


آشنایی با شب یلدا در چهار گوشه ایران

برای همین بود که ایرانی‌ها در آن تا تولد خورشید دور آتش جمع می‌شدند و سفره پهن می‌کردند . ایرانیان باستان برای آنکه شب یلدا را به رغم اهریمن بدکنش به خوشی بگذرانند ، آخرین بازمانده‌های میوه‌های پاییزی را جمع می‌کردند و بر سفره‌ شان می‌گذاشتند و آن را نثار اهورامزدا می‌کردند .

شب تولد روشنایی / شب نشینی با جودی‌ابوت‌ها / یلدای شور و رنگی ، یلدای خطرناکی‌است! / یلدا ؛ همنشینی با سنت‌ها / یلدا جشن زایش خورشید

«یلدا ، چنانکه اغلب فرهنگها آورده‌اند ، مأخوذ از سریانی به معنی میلاد عربی است ؛ چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می‌کردند ، از این‌رو، بدین نام خوانده شده است . چون ایرانیان این شب را شب تولد میترا (مهر) می‌دانستند ، آن را با تلفظ سریانیش پذیرفتند و در واقع ، یلدا با نوئل (Noël) اروپایی که در 25 دسامبر تثبیت شده ، معادل است . بنابراین ، نوئل اروپایی‌ همان شب یلدا یا شب چله ایرانی است.»


یلدا در گوشه و کنار ایران

همه ایرانی‌ها سی‌امین شب آذر ماه هر سال را با نام شب تولد خورشید جشن می‌گیرند . جشنی ملی که برای همه در یک روز برگزار می‌شود . با این حال در هر گوشه‌ای رسمی برگزار می‌شود که جشن آنها را از دیگران متمایز می‌کند .


بختیاریها : اگر شب یلدا را در میان قوم بختیاری بگذرانید به جای حافظ همیشگی سفره یلدا شاهنامه فردوسی را می‌بینید و به جای فال حافظ بساط شاهنامه‌خوانی برپاست . می‌گویند در شب یلدا در استان چهارمحال و بختیاری که بیشتر بختیاری‌های ایران آنجا سکونت دارند ، چند خانواده دور هم جمع می‌شوند و کسانیکه شاهنامه را از حفظ هستند برای دیگران می‌خوانند . خیلی پیش آمده که کسانی که شاهنامه را از بر می‌خوانند حتی سواد خواندن و نوشتن نداشته باشند .

بختیاری‌ها اعتقاد دارند در شب یلدا ؛ ماست ، شیر، پنیر، کنجد ، کدو و نان جوی که خورده شود تا پایان سال موجب فزونی و فراوانی نعمت می‌شود و باعث می‌شود که تا سال بعد از این نعمت‌ها بخورند .

شب یلدا در قوم بختیاری به عنوان شب چله خوانده می‌شود. بختیاری‌ها در این شب کدو تنبل‌های بزرگی که نماد خورشید را برای آن‌ها دارد ، آب ‌پز می‌کنند و آن‌را به صورت ریز ریز شده در آش کشک می‌خورند .

رسم جالبی که در میان بختیاری‌ها رواج دارد ، به این صورت که نان‌های محلی به نام گرده را با قطر زیاد آماده می‌کنند . بین این نان مهره آبی رنگی به نام لپک می‌گذارند . در شب یلدا نان را تقسیم می‌کنند و هر کس که در قطعه نان او لپک جای دارد ، به بخت و اقبال معروف ‌شده و او را شانس خانه می‌دانند .


ایلامی‌ها : مردم ایلام معمولاً هندوانه را از یک ماه پیش خریداری کرده و در خانه برای شب یلدا نگهداری می‌کنند . معمولاً در این شب همه اقوام در منزل یکی از بزرگان فامیل جمع شده و این شب را با گفتن داستانهای قدیمی تا پاسی از شب می‌گذرانند .

یکی از آیین‌های ویژه این شب که در قدیم بین مردم این استان رواج داشته سنت "شلی ملی" است . در این شب عده‌ای از کودکان به بالای پشت‌بام‌ خانه‌های شهروندان مختلف می‌رفتند و با آویزان کردن سبدی از طریق طناب به درون خانه همسایه و تکرار بیت‌های موزون خواستار شریک شدن آنان در تنقلات می‌شدند . هر خانواده هم بر حسب توان خود مقداری از تنقلات و میوه خود را در داخل سبد قرار می‌دادند .


الموت : حضور بر سر مزار از دست ‌رفتگان قبل از غروب آفتاب یکی از مهمترین رسوم است البته با روشن کردن شمع و یا فانوس‌گذاری و روشن گذاشتن چند نقطه به وسیله آتش . این رسم در بیشتر روستاهای الموت باقی مانده . از غذای آماده شده آن شب برای بستگان ، همسایگان و برای خانواده‌هایی که تازه وصلت انجام پذیرفته و فامیل و وابسته شده‌اند برده می‌شود و اگر در آن شب گذرتان بر هر خانه‌ای افتاد با انواع غذاها روبه ‌رو می‌شوید . لحظاتی بعد از شام گروهی با نقابی که به چهره دارند در کوچه و پس کوچه به راه افتاده و با آواز و ترانه‌های مخصوص صاحب‌خانه را از آمدنشان مطلع می‌سازند و صاحب خانه با چیزهای موجود در خانه به آنها هدیه می‌دهد .


یلدا آن سوی مرزها

اما سنت‌های یلدا به درون مرزهای ایران ختم نمی‌شود . سنت یلدا همراه با ایرانیها در گوشه و کنار دنیا منتشر شده است . از ژاپن گرفته تا آمریکا در شب 30 آذر ماه هر سال عده‌ای هستند که تولد خورشید را جشن می‌گیرند . در کشورهایی که جمعیت ایرانی‌ها بیشتر است معمولاً مغازه‌ها هم اجناس مربوط به سفره یلدا را می‌فروشند و یلدا هرچند هیچ‌ وقت شبیه یلداهای ایران نمی‌شود اما رنگ و بوی ایران را دارد .

در کشورهایی که جمعیت ایرانی‌ها اندک است یلدا معمولاً بهانه‌ای است برای دور هم جمع شدن . سخن گفتن به زبان مادری و یاد گذشته‌ها بودن .

هرچند مردم‌ شناسان نگرانند که آیین‌ها و سنت‌ها و به تبع آن یلدا در ایران کمرنگ شده است اما هنوز هم 30 آذر هر سال شهرها رنگ دیگری به خود می‌گیرند و در دلها چراغی روشن می‌شود که به مردم یادآوری کند : خورشید زنده است .


منبع : hamshahrionline.ir