اهمیت بخش باس در تنظیم قطعات

[SHeRvin]

اهمیت بخش باس در تنظیم قطعات

بدون شک ترانه و قطعات موسیقی زیادی وجود دارند که برای بسیاری از علاقمندان به نوازندگی، جذابیت لازم برای اجرا را دارند. مشکل اغلب هنگامی بوجود می آید که نوآموز موسیقی به نت قطعه مورد علاقه خود دسترسی نداشته باشد یا به نتی دسترسی دارد که برای ساز دیگری تنظیم شده است. در این نوشته سعی می کنیم تا حد امکان راهنمایی هایی برای تنظیم یک قطعه برای ساز سولو ارائه کنیم.

اما قبل از پرداختن به بحث اهمیت بخش باس در تنظیم برای تکنوازی یا یک گروه دو نفره، چند یادآوری و توصیه برای به روی کاغذ آوردن قطعه ارائه می کنیم.

موسیقی مورد علاقه خود را درک کنید
چه قطعه مورد نظر شما با کلام باشد چه نه، باید آنقدر آنرا گوش کنید تا جای جای آنرا درک کنید و بتوانید بسادگی از هر قسمتی که می خواهید ملودی آنرا زمزمه کنید. دقت کنید که درک یک قطعه کار یک روزه نیست و شما باید برای چند روز بصورت متوالی بارها قطعه مورد نظر خود را گوش کنید و فراز و نشیبهای آنرا به خاطر بسپارید.

ملودی را با ساز خود اجرا کنید و بنویسید
پس از فراگیری کامل ملودی باید سعی کنید آنرا روی کاغذ بیاورید، هرگز بدون نوشتن سعی نکنید یک قطعه را در ذهن تنظیم کرده بنوازید، (هرچند پس از کسب مهارت لازم اینکار عملی است) چرا که یک شنونده حرفه ای و گوش آشنا به موسیقی، براحتی می تواند میزانهای شما را بشمارد و متوجه خطاهای ساختاری شما شود. او به راحتی می تواند در موسیقی شما سکته های ساختاری را تشخیص دهد.

از آنجایی که در این نوشته می خواهیم به اهمیت نوشتن بخش باس برای تنظیم بپردازیم، برای اطلاع از نحوه نوشتن موسیقی به نوشته های قبل مراجعه کنید که توضیحات لازم راجع به آنها داده شده است.

ساختار موسیقی خود را تهیه کنید
دقت کنید که برای یک تنظیم آزاد و اجرای سولو احتیاجی به این نیست که موسیقی شما دقیقآ همانند نسخه ای باشد که آنرا گوش می دهید، بخصوص اگر فضای موسیقی را به سمت Improvise سوق دهید می توانید در جملات موسیقی دخل و تصرف کافی انجام دهید.

اگر ساده به موضوع نگاه کنیم هر قطعه موسیقی از چند جمله ملودیک مجزا تشکیل شده است که با در کنار هم قرار گرفتن آنها ساختار اصلی موسیقی شکل میگیرد. برای اینکار لازم است تا همانطور که در نوشته های "بیایید موسیقی بسازیم" بیان کردیم، از ترسیم جداولی برای مشخص کردن هارمونی و ساختار موسیقی استفاده کنیم. اینکار از مهمترین قسمتهایی است که باید انجام دهید چرا که در غیر اینصورت قطعه شما ساختار منسجمی نخواهد داشت.

آنچه هم اکنون داریم
اگر مراحل بالا را به درستی اجرا کنید، هم اکنون بخش ملودی یک قطعه را بصورت خام به همراه آکوردها، اما با ساختار منسجم و قابل اجرا در دست داریم. ممکن است شما بدون نیاز به استفاده از روشهای بالا از روی نتی که برای یک ساز دیگر تنظیم شده به این قسمت رسیده باشید. پس آماده ایم تا به قسمت اصلی مطلب یعنی تنظیم بپردازیم.

فرض می کنیم تنظیم برای سازی مانند پیانو انجام می گیرد؛ که البته می تواند برای گیتار و سازهای مشابه که امکان اجرای ملودی و همراهی را توام می دهند، کاربرد داشته باشد. تنظیم را بگونه ای انجام می دهیم که مسئولیت اجرای بخش باس نیز با ساز پیانو باشد.

مقدمه پیشنهادی برای تنظیم قطعه "گل گلدون"

زیبایی در اجرای شلوغ نیست
اگر هم باشد، شرط لازم نیست. به بیان دیگر بخصوص برای نوآموزان موسیقی و نوازندگی، یک قطعه زیبا می تواند تنظیم کاملآ ساده ای داشته باشد. بنابراین بخاطر داشته باشید که در تنظیم قطعه سعی کنید تا بخش همراهی را ساده اما بدور از یکنواختی انتخاب کنید.

مقدمه ای برای قطعه در نظر بگیرید
مقدمه موسیقی را سعی کنید با حال و هوایی کاملآ متفاوت از آنچه می خواهید تنظیم اصلی داشته باشد، تهیه کنید. در این نوشته سعی می کنیم روی ترانه زیبا و آشنای "گل گلدون" کار کنیم.

به آنچه در اینجا برای نمونه تهیه شده است نگاه کنید. به سادگی اجرای دست چپ که همراهی موسیقی ما را برای مقدمه تشکیل می دهد دقت کنید. ببینید که چگونه بجز میزانهای چهارم هر بلوک چهارتایی با چه نتهای ساده ای این عمل انجام شده است.

در اجراهای سولو عمومآ برای مقدمه حالت ریتمیک در نظر گرفته نمی شود، بنابراین این هشت میزان نباید به گونه ای تنظیم شود که انرژی جنبشی بیش از حد داشته باشد.

میزانهای چهار و هشت نیز برای بوجود آوردن یک حالت پاساژ با نتهای چنگ تزئین داده شده اند. دقت کنید که این پاساژها هر دو روی نتهایی فرود می آیند که در میزان بعدی قرار است بعنوان بخش باس اجرا شوند.

به چهار میزان از مقدمه تنظیم نمونه ترانه "گل گلدون" توجه کنید و به تفاوت آن با تنظیم قسمتهای بعد دقت کنید. همچنین به بخش باس پس از مقدمه توجه کافی داشته باشید که در نوشته بعد به آن خواهیم پرداخت.



فراموش نکنید که در انتخاب و نحوه اجرای آکوردها آزاد هستید
از آنجایی که اجرا سولو است و قرار نیست سازی با شما همراهی کند، به این نکته دقت کنید که در انتخاب و اجرای آکوردها آزاد هستید. بخصوص اگر خود را ملزم به تنظیم اجرایی شبیه به نسخه اصلی نمی دانید از این فرصت باید نهایت استفاده را بکنید.

بنابراین از این موضوع استفاده کنید و حتی اگر نمی خواهید یا نمی توانید آکوردها را عوض کنید و جایگزینی برای آنها پیدا کنید، حداقل از معکوس های آنها در تنظیم خود استفاده کنید.

نکته مهم دیگر آنکه حتی الامکان آکورد ها را توسط دست چپ بصورت کامل اجرا نکنید، اجرای همزمان همه نتهای آکورد و یا آرپژهایی که با نتهایی هم کشش صورت می گیرد از ابتدایی ترین نوع تنظیم ها است که چندان کیفیت خوبی به کار شما نخواهد داد. اگر اصرار دارید که همه نتهای آکورد اجرا شود، نت های آنرا بین دو دست تقسیم کنید. به این موضوع در قسمت بعدی نوشته بیشتر خواهیم پرداخت.
بعنوان مثال در میزان اول هارمونی را روی Gm7 در نظر گرفتیم و صرفآ به اجرای دو نت سل و فا به عنوان همراهی اکتفا کردیم. ملودی خود نتهای "ر" و "سی بمل" را اجرا می کند. مطمئن باشید که در این حالت موسیقی خوش صدا تر خواهد بود.

[SHeRvin]

در نوشته قبل بطور خلاصه راجع به تهیه یک مقدمه ساده برای قطعه ای که ملودی آنرا می شناسیم صحبت کردیم و راهنمایی هایی برای تنظیم ساده اما تا حد امکان زیبا ارائه کردیم. در این نوشته سعی می کنیم به روشهای استفاده از بخش باس برای تنظیم و اجرای زیبای یک قطعه اشاره داشته باشیم.

اگر توانایی درک ریتم و اجرای آن را در خود تقویت کنید می توانید از مزایای بخش باس حداکثر استفاده را در اجراهای سولو یا دوئت بنمایید. باس یکی از مهمترین بخشهای هر قطعه موسیقی است که علاوه بر دادن حجم و تاکید بر اتمسفر هارمونیک، می تواند حتی بدون وجود سازهای کوبه ای ریتم را به موسیقی القا کرده و تاحدی جای سازهایی مانند درامز را بگیرد.

بنابراین، تهیه الگوهای ریتمیک، دقیقآ همانند آنچه توسط یک کلاو (Clave) که برای بخش کوبه ای تهیه می شود می تواند برای تنظیم کار بسیار آموزنده و مفید باشد.

از آنجایی که قطعه انتخابی ما (گل گلدون) بصورت 6/8 است، باید الگوهایی مناسب با این کسر میزان تهیه کنیم، برای اینکار توجه شما را به نکات زیر جلب می کنیم :

• اگر الزامی ندارید که اجرایی همانند نسخه اصل داشته باشید حتی الامکان ساختار ریتمیک را در مواردی جابجا کنید.

• با وجود آنکه کسر میزان 6/8 ذاتآ دو ضربی است گاهی به آن بصورت یک یا سه ضربی نگاه کنید.

• به هنگام تهیه بخش باس برای ملودی برای جلوگیری از بروز یکنواختی در برخی از موارد پاساژهایی را که حالت اجرایی باس ندارند را اضافه کنید.

• سعی کنید در تمام میزانها اقلآ یکبار روی یکی از ضربهای ضعیف تاکید داشته باشید.

حال بر اساس این تذکرات می توانیم بسادگی الگوهای ریتمیک زیر را برای بخش باس ارائه کنیم :

الگوهای ریتمیک پیشنهادی

هم اکنون با توجه به الگوهای ریتمیک ارائه شده - و احیانآ سایر الگوهایی که ممکن است خود شما آنها را پیشنهاد کنید - می توانید به تنظیم بخش باس بپردازید. برای اینکار نیز لازم است به مواردی دقت داشته باشید، بعنوان مثال :

• هیچ الزامی به اجرای پایه آکورد بعنوان اولین نت ندارید.

• بجز در موارد پاساژ از نوشتن بخش باس به حالتی که نوعی ملودی را القاء کند، خودداری کنید.

• استفاده از حرکت های کرماتیک برای رسیدن به نت باس ای که قرار است هارمونی را فضا سازی کند می تواند به زیبایی کار شما بیفزاید.

• برای تنظیم پیانو (یا گیتار) می توانید از دست چپ (یا انگشت شست) برای کمک به سایر بخشها به غیر از باس هم استفاده کنید، و البته برعکس دست راست (یا بقیه انگشتان) را برای کمک به اجرا بخش باس استفاده کنید.

• نتهایی را که برای بخش باس در نظر می گیرد جز در موارد بسیار خاص نباید با - بالاترین - نتی که در ملودی بصورت محسوس شنیده می شود یکسان باشد.

• انتخاب نحوه نت گذاری روی الگو بسیار به نحوه حرکت ملودی ارتباط دارد، الگوی میزان نباید بگونه ای باشد که با ملودی هم زمانی دائم اجرا و حرکت مشابه داشته باشد. بهتر(نه لزومآ) در بیشتر موارد باس و ملودی حرکتهای ترجیحآ مخالف داشته باشند و یا بخش باس ثابت باشد و ملودی بالا یا پایین رود.

• نکته بسیار مهم اینکه به هیچ وجه نیازی به شلوغ کردن تنظیم ندارید، اگر به این تنظیم دقت کنید مشاهده می کنید در اغلب موارد در هر لحظه تنها یک نت اجرا می شود (ملودی یا باس) و تنها در اوایل هر میزان ممکن است در لحظه دو یا احیانآ سه نت اجرا شود.

باس نوشته شده برای قسمتی از ملودی گل گلدون

اگر به مواردی که گفته شد دقت کنید، بسیاری از آنها همان صحبت هایی که در مباحث حرکت های هارمونی چهار بخشی مطالعه و بررسی می شود که در اینجا با زبانی ساده بیان شده اند. به شکل بالا نگاه کنید، بسادگی متوجه می شوید که مثلآ حرکت باس عمومآ با حرکت ملودی به یک جهت نیست.

در واقع حتی اگر با قوانین حرکت یا نوشتن بخشهای موسیقی آشنایی کافی نداشته باشید اما گوش قوی داشته و قبلآ موسیقی زیادی شنیده باشید، بطور طبیعی انتخاب های نزدیک به اصول حرکت بخشها در هارمونی را رعایت خواهید کرد.

به قسمتهایی از این قطعه گوش کنید؛ در مطلب بعدی مواردی را برای جلوگیری از بروز یکنواختی در تنظیم موسیقی بیان خواهیم کرد.



دقت داشته باشید که از مزایای یک تنظیم ساده آن است که به شما اجازه می دهد به کمک دوست خود که گیتار می زند اقدام به اجرای دونفری نمایید. کافی است او بعنوان همراهی و پشتیبانی با گیتار خود به اجرای ریتم بپردازد، نتیجه بسیار زیبا و شنیدنی خواهد شد.