وه‌کوو هه‌تاو به‌، که‌ئه‌گه‌ر ویستت تیشکت به‌سه‌ر که‌س نه‌دات نه‌توانی

(زه‌رتوشت)

له‌هه‌مووان ببووره‌

نه‌بۆ ئه‌وه‌‌ی که‌شیاوی لێ بوردنن

بۆ ئه‌وه‌ی که‌تۆ شیاوی ئۆقره‌گرتنی

(زه‌رتوشت)

له‌رێدا ئه‌گه‌ر باشتر له‌خۆت یان وه‌کوو خۆتت په‌یدا نه‌کرد به‌ته‌نیا بڕۆ

(بوودا)

بڵیسه‌ی گه‌وره‌له‌پرۆسکی بچووک ده‌بێته‌وه‌

(دانته‌)

هه‌ر جێیه‌ک ئه‌وین خێوه‌ت بدات جێی عه‌قڵ نیه‌

(سه‌عدی)

بۆ که‌سێک که‌له‌سه‌رخۆ و بێ وێستان ڕێ ده‌کات

هیچ ڕێگه‌یه‌ک دوور نیه‌

(لابرویر)

زۆرتر ئه‌و که‌سانه‌پیرۆزن که‌تاریفی که‌متر ئه‌بیسن

(ئمیل زولا)

له‌برسا مردن باشتره‌له‌نانی ناپیاو خواردن

(سه‌عدی)

راستی هه‌وه‌ڵ به‌ش له‌کتێبی ئه‌وینه‌

(تۆماس جفرسۆن)

ئێوه‌ده‌بن به‌ئه‌وه‌که‌ده‌تانه‌وێ

(؟)

گاجار بێده‌نگیم ،

دژمنم زۆر له‌سنووری خۆشیان دوور ده‌کاته‌وه‌

(نادر شای ئه‌فشار)

زۆر بێژی له‌کاتی ئامۆژگاری له‌ئه‌سه‌ری که‌م ده‌کاته‌وه‌

(ئۆرد)

راسته‌که‌خاوه‌ن دڵانی به‌هه‌ست نامرن ،

به‌ناکاوه‌ناپه‌دید ده‌بن .

(ئه‌حمه‌د شاملوو)

ئه‌م دونیایه‌جێی بۆ هه‌مووان هه‌یه‌

به‌جیاتی ئه‌وه‌جێی که‌سێک بگری

بکۆشه‌جێی خۆت پێدا که‌ی‌

(چارلی چاپلین)

هه‌میشه‌وابزانه‌له‌دنیایه‌ک� � شوشه يي ده‌ژیت ،
ئه‌دی بکۆشه‌بۆ که‌سێک به‌رد نه‌هاوێژی
بۆ ئه‌وه‌ی هه‌وه‌ڵ شتێک که‌ده‌شکێت
دنیای خۆته‌...
(ویلیام باستا)

به‌و ئێزنگانه‌‌له‌جوانی کۆت کردۆته‌وه‌
له‌پیری گه‌رم ده‌بیته‌وه‌
(ئفریقی)

خواستنی هه‌موو شتێ له‌ده‌س دانی هه‌موو شتێکه‌
(ئنگلیسی)

هیچ که‌س مه‌جبوور به‌ئه‌نجام دانی دوو کار مه‌که‌
شه‌ڕ و ژن خواستن
(عه‌ره‌بی)

مانای هه‌موو شتێک زانین ،هیچ نه‌زانینه
‌(ئیتالیایی)

له‌گه‌ڵی ئه‌وکه‌سه‌ڕاوێژ بکه‌ده‌تگرێنێ نه‌ک ئه‌وه‌ی واده‌تکه‌نێنێ.
(تازی)

بۆ که‌سێ که‌سکی خاڵیه‌،
هه‌موو بارێک سه‌نگینه .
(رووسی)

مردووه‌کان باشترین ڕاوێژکارانن
(لاتین)

درۆزن ده‌توانێ ده‌وری دونیا بدات به‌ڵام ناتوانێت بێته‌وه‌‌.
(له‌هستانی)

هه‌موو که‌سێ که‌س و کاری پیاوی پووڵداره‌.
(یۆنانی)

نابێت ئه‌وین به‌شاردن ، بشاری(عه‌ره‌بی)

مه‌رگ ئاخه‌رین بژێشکه‌(سوویدی)

دۆستێکی باشت ده‌سکه‌وت به‌هه‌ر دوو ده‌ست بیگره‌(ئفریقی)

پیاوی تێگه‌یشتوو ، ئیراد له‌ئاوێنه‌ناگرێت(فارسی)

یا قسه‌یه‌ک بکه‌له‌بێده‌نگیت باشتر بێت ، یا بێده‌نگ به‌.(یۆنانی)

یه‌کێتی ئامانج ،دۆستی پێک دێنێت(لاتین)

دۆست ێکم پێ بده‌له‌گه‌ڵم بگرێت ،ئه‌وه‌ی وا له‌گه‌ڵم بکه‌نێت خۆم په‌یدای ده‌که‌م .(ته‌به‌رستانی)

هه‌میشه‌که‌مێک بترسه‌، تا مه‌جبوور نه‌بیت زۆر بترسی .(فه‌نلاندی)

تا کاتێ که‌زمان زندووه‌نه‌ته‌وه‌نه‌مردووه‌.(ئسلواکی)به‌شی هه‌وه‌ڵی نه‌زانین ئه‌وه‌یه‌که‌وا بزانی هه‌موو شتێک ده‌زانی .(بوسنیایی)

کلیدێکی ته‌ڵایی ئه‌وه‌یه‌که‌هه‌موو ده‌رێک بکاته‌وه‌.(له‌هستانی)

مێرد به‌پیاو بکه‌نه‌به‌پاره‌.(ئنگلیسی)

مه‌به‌ستی بێژه‌ر له‌شێوه‌ی ئاخاوتنه‌که‌ی گرنگتره‌.(لاتینی)

سڵامه‌تی تاجێکه‌له‌سه‌ر ئینسانی سالم که‌ هیچکه‌س جوز نه‌خۆش نایبینێ .(مسری)

ئه‌گه‌ر ئاخاوتن زێوه‌،بێ ده‌نگی زێره ‌.(پێشینیان)

گوته‌ی جوان

گويش سنندجي



هه‌میشه‌ بۆ گوڵێ خاک به‌ ،
که‌ ئه‌گه‌ر به‌ ئاسمانیش بگات له‌ بیری بێتریشه‌ی له‌ کوێ یه

ئه‌و شته‌ که‌ ده‌توانی بیت پێشکه‌شی خوایه‌به‌ تۆ
ئه‌و شته‌ که‌ هه‌ی پێشکه‌شی تۆیه‌ به‌ خوا ،تا ده‌توانی بێ وێنه‌ به‌

هه‌ر ڕۆیشتنێک گه‌یشتنێکی نیه
‌به‌ڵام هه‌ر گه‌یشتنێک ڕۆیشتنێکی پێویسته‌

ژیان له‌ ڕابردوو و داهاتوو له‌ ژینی ئه‌مڕۆت که‌م ده‌کاته‌وه

‌ژینی باش
،هه‌بوونی شتانێکی زۆر نیه‌
به‌ڵکوو حه‌ز کردن له‌وه‌یه‌ که وا‌ هه‌ست

ئه‌گه‌ر ژینت له‌ سه‌هۆڵ (یه‌خ) دروست کرد
بۆ له‌ ده‌س دانی مه‌گری

ئه‌گه‌ر سه‌نگ و به‌رد له‌ به‌ر ڕێی چۆم نه‌بوایا
ده‌نگی ئاو ئه‌وه‌نده‌ خۆش نه‌بوو

تیشکی خۆر به سه‌ر‌ گیایه‌ک ده‌دات
که‌ له‌ زه‌وی سه‌ری ده‌ر هێنا بێت

هه‌میشه‌ به‌و که‌سه‌ پاڵ بده‌
که‌ به‌ که‌س پاڵی نه‌دابێت
ئه‌وه‌ش که‌سێ نیه‌ جوز خوا

بادی سازگار به‌ کاری گه‌میه‌یه‌ک دێت که‌بادبانه‌که‌ی باز کردبێت

بۆ هه‌ڵگرتنی تاقمه‌یه‌ک شت هیچ بانکێک نیه‌

دونیا دوو رۆژه‌:

رۆژێک له‌ گه‌ڵ تۆ
رۆژێک دژ به‌ تۆ
ئه‌و رۆژه‌ی له‌ گه‌ڵ تۆیه‌ مه‌غروور مه‌به‌
ئه‌و رۆژه‌ی دژ به‌ تۆیه‌ ناهومێد مه‌به.

پاش ئه‌وه‌ی‌ له‌ باره‌ی
ڕێ کردنی که‌سێک قضاوه‌ت بکه‌ی
به‌ پێڵاوه‌کانی چه‌ند هه‌نگاوێک ڕێ بکه...!
‌وه‌کوو دیوار به
‌هه‌رچه‌ند هه‌موو پشتی پێ ده‌که‌ن
به‌ڵام
پشتی که‌س خاڵی ناکا...

ئه‌گه‌ر رۆژێک تارێک له‌ سازی ژینت قرتا
وه‌ها ئه‌و سازه‌ بژه‌نه‌ که‌ که‌س پێتنه‌زانێ چیت لێ قه‌وماوه‌

ئه‌و رۆژه‌ که‌ وا پێت له‌ سه‌ری ئه‌و گه‌ڵازه‌ردانه‌ ده‌نی
بزانه‌ که‌ وا ئه‌و گه‌ڵایانه‌ رۆژێک هه‌ناسه‌تیان ساز ده‌کرد

ئه‌مڕۆ، سۆزی دوێنێیه‌ که‌ چاوه‌ڕێی بووی
ئیدی باش بیسازه‌ که‌ سۆزی
خۆزگه‌ی نه‌خوازی

نه‌ ژین ئه‌وه‌نده‌ شیرینه‌،
نه‌ مه‌رگ ئه‌وه‌نده‌ تاڵه‌،
که‌ هه‌مووی شه‌رافه‌تتی پێ بفرۆشی

ئه‌وه‌ی که‌ پشت به‌ خۆر ده‌کا
جوز سێبه‌ری خۆی شتێکی دیکه‌ نابینێ

ـ ئه‌و كه‌سه‌ی نه‌خوێنێته‌وه هیچی زياتر نييه له‌و كه‌سه‌ی كه‌ ناتوانێ بخوێنێته‌وه. (مارك تواين)

ـ يا به ته‌واوی كۆیله بن يا بۆ هه‌ميشه ئازاد. (جان درايدن)

ـ بگۆڕدرێن، به‌س مانگا دايمه خه‌ريكی كاوێژه. (بيسمارك)

ـ هه‌ر كه‌س كه‌موكووڕی روانينی خۆی وه‌ك كه‌موكووڕی جيهان دێته به‌ر چاو. (شووپێنهاوێر)

ـ هه‌ر كۆمه‌ڵگايه‌ك به‌شێ له ئازادييه‌كه‌ی بۆ گه‌يشتن به هێمنی وه‌لا نێ، شياوی هیچيان نييه و هه‌ردووكيشيان له‌كيس ده‌دا. (بێنجامين فڕانكلين)

ـ كه‌سێ كه تا ئێستا هيچ هه‌ڵه‌يه‌كی نه‌كردووه ڕه‌نگه هیچ كارێكی نه‌كردبێ. (ئاڵبێڕت ئه‌نيشتاين)

ـ به‌ ده‌گمه‌ن ديومه زانايه‌ك به‌خته‌وه‌ر بێت. (ئێڕنێست هه‌مينگوای)

ـ جه‌حه‌نده‌مێكی تێگه‌يشتووانه شيرينتره له به‌حه‌شتێكی كه‌رانه. (ويكتۆڕ هۆگۆ)

ـ دوودڵان قه‌ت سه‌رناكه‌ون. (ناپیلئۆن)

ـ پاره‌ی ناو گيرفان نێزیكترين دۆستی ئينسانه. (گوستاولۆبۆن)

ـ كه نه‌توانين به ئازادی بژين وا باشتره باوه‌ش بۆ مه‌رگ بگرينه‌وه و بڵێین به‌خێر بێی. (مهاتما گاندی)

ـ هه‌ڵه‌ نه‌كردن سه‌ركه‌وتن نييه، سه‌ركه‌وتن واته دووپات نه‌كردنه‌وه‌ی هه‌ڵه‌. (شووپێنهاوێر)

ـ له‌م جيهانه‌دا هه‌ر كه‌سه‌و شوێنێكی هه‌يه، به‌ جێی ئه‌وه‌ی شوێنی خه‌ڵك داگير كه‌ن حه‌ول بده‌ن جێگه‌ی خۆتان بدۆزنه‌وه. (چاڕلی چاپلين)

ـ هه‌تاو تين به گيايه‌ك ده‌دا كه سه‌ر له‌ خاك بێنێته ده‌ر. (لیێو تاڵستۆی)

ـ سه‌ركه‌وتن وا له‌ پاڵ مه‌رگ پاڵ كه‌وتووه، بڕۆن بيڕفێنن. (والۆژ)

ـ كه ده‌نگ هه‌ڵێنی گوێیان له ده‌نگت ده‌بێ، كه له‌ سه‌رخۆ بدوێی گوێت لێ راده‌گرن. (پۆل رێنیو)

ـ له درێژایی مێژوودا كام كاتی مه‌زن و كاريگه‌ره، سه‌ركه‌وتنی جۆرێ ئه‌وينه. (ئێمرسۆن)

ـ عاده‌ت يا باشترين به‌رده‌سته، يا خراپترين ئه‌رباب. (ناتانيل ئێمۆنز)

ـ ئه‌وی قه‌ڵستان ده‌كا، به‌سه‌رتان‌دا زاڵ ده‌بێ. (تۆنی مووریسۆن)

ـ ئازايه‌تی هه‌نگاوێ دوای ترسه. (كلێمه‌ن يانگ)

ـ تا دانه‌يه‌وه كه‌س ناتوانێ سوارت بێ. (شه‌هيد مارتين لۆته‌ركينگ)

ـ پشت سه‌ری هه‌ر رووداوێك چاو بۆ ژنان بگێڕن. (ناپیلێۆن)

ـ جوانی و كه‌رێتی هاواڵی له‌مێژینن. (فڕانكلين)

ـ ئه‌گه‌ر حه‌قيقه‌ت بڵێیت ناچار نی هيچ وه‌بيرخۆت بێنیته‌وه. (مارك تواين)

ـ بۆ سه‌ركه‌وتن تێ‌مه‌كۆشه، حه‌ول بده مرۆيه‌كی به‌نرخ بيت. (ئالبێر كامۆ)

ـ هه‌ر كه‌س هه‌ر ئه‌وه ده‌بيستێ كه تێی ده‌گات. (گۆته)

ـ گرفتێ شك نابه‌م ئه‌وين گرێ‌پووچكه‌ی نه‌كاته‌وه. (ئێمت فاكس)

ـ ئه‌وی پێی وايه خۆشه‌ويستی سنوورێكی هه‌يه، هیچ له‌مانای خۆشه‌ويستی ناگا. (پووشكين)

ـ كڵۆڵتر له پیاوی بێ‌نيشتمان، نيشتمانی بێ‌پياوه. (ئالبێر كامۆ)

ـ شه‌ره‌فی پياو وه‌ك كچێنی كچ وايه، بێتوو جارێك بدۆڕێ تاهه‌تايه له‌كيس چووه. (عه‌لی شه‌ريعه‌تی)

ـ هيچ قينێ به قين ناشۆرێته‌وه، قين به ئه‌وين راده‌ماڵدرێ، ئه‌وه‌ ياسايه‌كی نه‌‌گۆڕه. (بوودا)
ـ مرۆی مه‌زن دره‌نگ به‌ڵێن ده‌دا و زووی ده‌هێنێته جێ. (كۆنفسيووس)

ـ هیچ شتێ ناگۆڕدرێ، ئه‌وه‌ ئێمه‌ين كه تێكده‌چین. (هێنری ده‌يويد تۆرۆ)

ـ يه‌كه‌مين تيشكی تاوهه‌ڵاتی ئه‌وين، دوايين زه‌رده‌ی خۆرئاوای عه‌قڵه. (ئانتوان برێت)

ـ سوور بن له‌سه‌ر كردنی كارێك، رێگه بۆخۆی ده‌دۆزرێته‌وه. (لینكۆڵن)

ـ هۆی سه‌رپاكی ماڵوێرانيه‌كانی مرۆف ئه‌وه‌يه كه ناتوانێ ته‌نيا له ژوورێك دانيشێ و بيربكاته‌وه. (بليس پاسكاڵ)

ـ هه‌موو مرۆفێك هه‌ڵه ده‌كات، به‌ڵام هه‌ر نه‌زان دووپاتی ده‌كاته‌وه. (سيسرۆن)

ـ بۆ عاشق‌نه‌بوون هیچ رێگه‌يه‌ك شك نابه‌م به‌ڵام بۆ ئه‌وينداری هه‌‌ميشه رێگه‌يه‌ك هه‌يه. (تۆرۆ)

ـ هیچ شتێ نايه‌ته گۆڕێ تا ئاوه‌زمان رێكی نه‌خات. (شكسپێر)

ـ عاده‌ت هه‌موو شتێك عاقڵانه دێنێته‌ به‌ر چاو. (ويل دۆرانت)

ـ ئه‌وين مه‌زنترين رووداوی ژينه. (ليۆ ئۆسكای)

ـ هه‌موو حه‌ول ده‌ده‌ن به‌شه‌رييه‌ت بگۆڕن به‌ڵام كه‌س بير له‌ گۆڕینی خۆ ناكاه‌وه. (تالستۆی)

ـ ئه‌گه‌ر پێتان ده‌كرێ له خه‌ڵكی علاقڵتر بن، به‌ڵام قه‌تيان وه‌ڕوو مه‌هێنن. (لۆرد چێسترفيڵد)

ـ ئه‌وين تاوهه‌ڵاتی زه‌ماوه‌نده و زه‌ماوه‌ند خۆرئاوای ئه‌وين. (باڵزاك)

ـ كه‌رێتی واته چه‌ن پات‌كردنه‌وه‌ی كارێك به‌هه‌ويای گه‌يشتن به ئامانجێكی ديكه. (فڕانكلین)

كتێبی به‌نرخ له‌سه‌روه‌ت و سامان باشتره .


ته‌نیایی له هاورێی خراپ باشتره .


ئه‌گه‌ر ده‌ستت درێژ نه‌كه‌یت ئاگردان ده‌ستت ناسوتێنێت .


سه‌بر تاله به‌لام به‌رهه‌مه‌كه‌ی شیرنه .


خۆش باوه‌ر چاوێكی كوێره .


كاری چاكه هه‌رگیز وون نابێت .


ئه‌قل ده‌توانێت پاره دروست بكات به‌لام پاره ناتوانێت ئه‌قل دروست بكات .


قسه‌ی زۆر بكڕه و كه‌میش بفرۆشه.


راستی قورسه جونکه هه‌ڵگری که‌مه.


وريابه له كاتى خۆپرسينه‌وه‌‌‌‌‌‌‌دا ، ئاسانكاريى و شل و شۆڵى به‌خه‌ج نه‌د‌‌‌ه‌يت.


‌ژيان به خۆشى و ناخۆشى و هه‌ڵكشان و داكشانه‌كانييه‌وه تيده‌به‌ريت و به خالى كؤتايى د‌ه‌كات. كه‌واته مه‌هێله خه‌م و مه‌راق ته‌نكت بيهه‌لبجينيت.

هيوا براويى، واته خؤ خؤشنه‌ويستن، به‌نرخترين سه‌رمايه و ده‌سمايه تؤ خؤتيت.

هه‌زاران رێگه‌ ئه‌تگه‌ێنێته‌ خۆشی به‌ختت گه‌ر یه‌کێ له‌و رێگایانه‌ گیرا ئه‌وا رێگه‌یه‌کی تر هه‌ڵبژێره‌.


باشترین شت له‌ لێقه‌وماندا بیرکردنه‌وه‌یه‌.


دنیا بۆ پیاو زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌که‌ بۆ ژن زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ک دنیایه‌که‌.


هه‌ر ده‌نگێک له‌ سروشته‌وه‌ بێت جۆره‌ میوزیکێکه‌ به‌ڵام هه‌موو که‌س ناتوانێت ده‌رکی پێبکات.


دۆستی ئێوه‌ که‌سێکه که‌ هه‌موو لایه‌نه‌کانی ژیانتان بزانێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا خۆشی بوێن.


هیچ شتێک گۆرانی به‌سه‌ردا نایه‌ت ئه‌وه‌ ئێمه‌ین ده‌گۆرێین.


باشترین به‌رنامه‌ دارشتن بۆ داهاتوو.


زه‌رده‌خه‌نه‌ واجبیکی کۆمه‌لایه‌تیه‌.


ئه‌وه‌ی ده‌ته‌ویت به‌ زۆر ده‌ست بکه‌ویت, به‌زه‌رده‌خه‌نه‌ به‌ ئاسانی ده‌ستت ده‌که‌ویت.


باوک هه‌له‌ی کوره‌که‌ی ده‌شارێته‌وه‌. و کوریش هه‌ڵه‌ی باوک ده‌شارێته‌وه‌.


هیچ جێگه‌یه‌ک نیه‌ که‌ مندال تیایدا بخه‌ویت که‌ وه‌ک ماڵی باوکی ئارام بێت.


ته‌میکردنی باوک چاره‌سه‌رێکی شیرینه‌ سوده‌که‌ی تالیه کانی تێده‌په‌رێنێت.

بوونی ته‌نها باوکیک باشتره‌ له‌ ده‌ مامۆستا.

1/ له‌وه مه‌ترسه خه‌لك به ‌خه‌راپه باست بكه‌ن، له‌وه بترسه به‌خؤت خراپه بكه‌ی.

2/ هه‌ر شتێك كه لێی تينه‌گه‌يشتي بپرسه.

3/ ئاگاداری ده‌وروبه‌رت به ئه وه ی كه‌ده‌لين هه موی راست نييه.

4/ توم خوش ده‌ويت نه‌له‌به‌رخاتری شه خسيه تی تؤ، به‌لكو كاتيك له‌گه‌ل تومه شه‌خسيه‌ت په‌يدا ده‌كه‌م.

5/ هيچ كه‌س شايه‌نی ئه‌وه نيیه كه‌تؤ ٿرمێسكی بؤ برژێنی.

6/ هاورێ ی راسته‌قینه‌ ئه‌و که‌سه‌یه‌ که‌ ده‌ستت ئه‌گرێت و لێت ئه‌گات.

7/ هيچ كاتێك پيكه‌نين ته‌رك مه‌كه چونكه له‌كاتی ناره‌حه‌تيشدا له وانه‌يه هه‌ندێك عاشقی پێكه‌نينی تؤ بن.

8/ هه ركه سێك به‌شه‌رت ٿبێت ته نها ده بيت بو يه ك گوول شه يدا بيت.

9/ هه‌وڵبده هه‌موو کاتێ دڵ خۆش و ده‌م به‌پیکه‌نین به.

10/ به‌ دڵخۆشی و هه‌بونی خه‌ڵلك توره‌و دڵگران مه‌به رێز له‌ هه‌موو که‌سێک بگره نهێنیه‌کانی خۆت لای هیج که‌س باس مه‌که.

11/ پرسيارو داواكاريه‌كانی خه‌لك يه‌كسه‌ر قبوول مه‌كه هه‌تا به‌ته‌واوی ٿكری لێ ده‌كه‌يته وه.

12/ دان به‌خۆداگرتن و ئارام گرتن یارمه‌تیت ده‌دان بۆ ئه‌وه‌ی توانای تێگه‌یشتنی هه‌موو شتیکت هه‌بیت وه‌ به‌ ئاسانیش گرفته‌کانت جاره‌سه‌ر بکه‌ی.

13/ کلیلی سه‌رکه‌وتوویی زانست نییه، به‌ڵکوو مرۆفه.

14/ مرۆفی ئاقل هه‌ڵه ناکات، به‌ڵکوو بواری هه‌ڵه کردن به‌ که‌سانی تریش ده‌دات.

15/ ئازادی به‌و مانایه نییه که‌ مرۆڤ هه‌رجی پێی خۆش بوو بیکات، به‌ڵکوو به‌و مانایه‌یه که‌ به‌و کاره‌ی که‌ پیێ خۆش بوو نییه مه‌جبوور نه‌کرێ.