ادبيات فولكلور كردی

فولكلور نوعي بيان معرفتي است كه برگرفته از زبان انگليسي مي­باشد و براي اولين بار ويليام تامس(w.g.toms) در سال 1846 ميلادي آن را به ­كار برد. واژه­ي فولكلور مركب از دو كلمه­ ي folk به معناي"مردم" و ديگري lore به معناي "داستان، ضرب­المثل، مجموعه ه­اي از معارف است كه معناي كلي آن عبارت است از "آداب و رسوم، فرهنگ و ادبيات عامه ­ي یک ملت".
فولكلور بر مبناي تحقيقات امروزي تنها متشكل از ادبيات فولكلور يا علم ادبيات فولكلور نيست، بلكه همه­ ي فرهنگ و ميراث قديمي يك ملت كه در درازاي تاريخ ساخته و پرداخته شده و به جاي مانده است را شامل مي­شود، به عبارت ديگر باقي مانده­ هاي پوشش قديمي، همچنين اسباب و وسايل منزل، نقش و نگار، خوراكي و بسياري از چيزهاي ديگر كه اثر هنر ملي در آن به چشم مي­خورد، را در بر مي­گيرد.
همچنين فولكلور در بر گيرنده­ي زبان و ادبيات مردم كوچه و بازار است كه خود زاده و حاصل انديشه ­ي نياكان و اجدادمان مي­باشد كه سينه به سينه منتقل شده و باقي مانده است و با آداب و رسوم جديد تركيب شده است.
ويژگي­هاي ادبيات فولكلور:
1-ابداع كننده و به وجود آورنده و نيز زمان شروع آن معلوم نيست.
2-عادات ادبي فولكلور در مجموعه فعاليت­هاي زندگي اجتماعي ما نقش اساسي به عهده دارند.
3-در جريان انتقال، موافق انديشه ­ي نسل­ها دگرگون ميشوند.
4-از حاكميت انديشه­ هاي خاص كه بر خلاف ميل توده ميباشد، پيروي نمي­كنند هر چند آن تفكر بر جامعه حكومت داشته باشد. به عبارتي مي توان آن را ميراث قومي و مذهبي يك ملت دانست.
از گفته­ هاي بالا مي­توان به اهميت ادبيات و فرهنگ فولكلور پي­برد گستردگي ادبيات فولكلور تا جايي است كه ادبيات و فرهنگ امروزي بسياري از كشورهاي پيشرفته با پيشينه­ ي فولكلوريك آنان آميخته است و در بسياري از آثار فرهنگي و هنري آنان مي­توان به وضوح رد پاي ادبيات و فرهنگ فولكلور را ديد. يكي از نمونه­ هاي بارز اين مدعا سبك ادبي"رئاليسم جادویي" است. رئاليسم جادويي موجب معرفي فرهنگ آمريكاي لاتين و ايجاد جايگاه برتر براي آن در رده­ي سبك­هاي ادبي غرب شد و چندي از آثار ايجاد شده از اين سبك كه تا رده­ ي آثار كلاسيك ادب جهاني ارتقاء يافت، مديون استفاده از افسانه­ها، حكايات و فولكلور در زمينه­اي مدرن به نام ادبيات داستاني است.
هنر كه براي ارتقاء جنبه­ي زيبايي شناختي از ابزاري به نام خيال استفاده مي­كند، مي­تواند در اين راستا از ادبيات فولكلوريك استفاده­ هاي بهينه نمايد.
فرهنگ و ادب فولكلور كردي با غنا و سرشاري ذاتي خود مي­تواند منبع الهام براي هنرمندان جوان كرد باشد. پس ضرورت دارد با ديدي كاربردي و نگاهي ديگر، باز سراغ فرهنگ و ادبيات فولكلور خود برويم.
ملت كرد همانند سایر ملل شرقي كه از فولكلور غني برخوردارند داراي فولكلوري است كه از هر جهت سرشار و غني مي­باشد و اگر ادبيات فولكلور كردي را يكي از پربارترين ادبيات فولكلور جهان بدانيم، اغراق نكرده­ ايم و شايد علت به اين برگردد كه كردستان (سرزمين مادها، مانانا، گوتي ها و ...) يكي از اولين مهد­هاي تمدن بوده است كه وجود لهجه­ هاي فراوان در زبان كردي گواه حاضر اين مدعاست.
شرق­ شناس و روشنفكر بزرگ ارمني "ابوفيان" مي­نويسد: "در همه­ي كردها حتي پيرمردان بيسواد، نوعي حس شاعرانه در عمق وجودشان وجود دارد به طوری که همه ­ي آن­ها در آواز خواندن توانا هستند و در اوج سادگي با فصاحت آواز مي­خوانند و زيبايي معشوقشان و كوه و دشت و آبشار و رود و گل را توصيف مي­كنند و شجاعت و غيرت و دلاوري­هاي ملت خود را تحسين مي­كنند، كه همه­ي اين­ها زايده­ي عمق وجود و هوش خداداديشان مي­باشد".
مار،“Mar”زبان­شناس مشهور طي نوشته­ هايی كه در سال 1911 منتشر كرده، عنوان مي­كند: "آنچه واضح و غير قابل كتمان است، اين است كه فولكلور كردي نه تنها در ميان خود كردها بلكه در ميان ملت­هاي ديگر شرق همچون عرب، ترك، فارس، ارمني و آشوري هم رايج مي­باشد".
به دور از هر گونه كلي گويي بايد گفت وجود طبيعت بسيار زيباي كردستان با مناظر شگفت­ انگيزش و تنوع فصلي كه در آن وجود دارد شرايط منحصر به فردي ايجاد كرده كه خود منجر به هرچه غني­تر شدن اين فولكلور شده است.
و اما نكته­ي مهمي كه نبايد آن را از نظر دور داشت وجود وضعيت ژئوپولتيكي و فضاي سياسي است كه همواره بر كردستان حاكم بوده و شرايط خاصي را بر آن تحمیل كرده كه سبب شده بخش زيادي از اين آثار به نام سراينده و خالقش منتشر نگردد و در نتيجه ادبيات نوشتاري ديرتر پا به عرصه­ ي ادبيات بگذارد و بدين سان سينه به سينه منتقل شده و بر گنجينه­ي ادبيات فولكلوري افزوده ميشود.
تقسيم­ بندي ادبيات فولكلور كردي:
تقسيم­ بندي ادبيات فولكلور كردي به مانند ادبيات فولكلور ديگر ملل جهان عبارت است از:

1)افسانه، كه در كردي به آن "بةيت"مي­گويند.
2) داستان­ها، كه خود به دو بخش قهرمان­پروري و عاشقانه تقسيم مي­شود.
3) حكايت و سرگذشت، كه در كردي به آن "چيرؤک"مي­گويند: كه خود شامل دو بخش می شود: الف) داستان­هاي عاميانه اجتماعي، عاشقانه، مذهبي و ... .
ب) داستان­هاي هزل­گونه است.
4) ترانه كه در كردي به آن "گؤراني" مي­گويند.
5) ضرب­المثل و سخنان ارزنده "پةندي پثشينيان و قسةي نةستةق".
6) چيستان كه در كردي به آن "مةتةص" مي­گويند.

منابع:
1.مستةفا رةسول،عثزةدين،ئةدةبي فؤلکلوري کوردي،چاپی بةﻏدا.
2.سةجادي، عةلائةدين، مثژووی ئةدةبي کوردی،چاپی بةﻏدا.
3.موکری،ماموستا کامران، زانکؤي سةلاحةدين، کوردستانی باشوور.