نوروز عامه و نوروز خاصه

در ايران باستان تا پيدايش و ظهور دين مقدس اسلام، عقايد ملي و مذهبي همواره دستخوش تغيير و تحول بوده است، به طوري كه آيين هاي نخستين و عقايد ابتدايي كه از يكتا پرستي دور بودند با اديان اوليه اين مرز و بوم چون زرتشت در آميخت، پس فكر توحيد در مفهوم اهورا مزدا جلوه كرد بعد از آن، اهريمن مقام مهمي يافت و باعث شد در آيين زرتشت دوگانه پرستي اساس دين شود، در حاشيه دين ياد شده مذاهب و اديان ديگر ايراني نضج گرفتند كه مهمترين آنها مهر پرستي و آيينهاي ماني و مزدك ميباشد. طبيعي است كه پا به پاي دگر گونيهاي مذهبي و اسطوره هاي ملي نيز توسعه و تحول يافتند و در گذر زمان جلوه ها و رنگهاي مختلفي به خود گرفتند.
ظهور اسلام و برخورد مسالمت آميز آن با ساير اديان و آيينها از جمله اعتقادات مذهبي و ملي ايرانيان موجب شدكه مراسم و آداب مربوطه، به يكباره از جامعه اسلامي ايران رخت بر نبندد، فقط با مسلمان شدن تدريجي ايرانيان از وسعت آنها كاسته شد و اندك اندك همراه اعتقادات ديني اسلام، اسطوره ها و داستانهاي عربي نيز در ميان توده مردم نفوذ كرد. طي گذشت ايام، زماني كه برخي از سنتها و آداب در تضاد اشكار با اعتقادات و رسوم گذشته قرار ميگرفت ايرانيان ميكوشيدند سنت كهن ملي را در قالب شخصيتهاي اسلامي باز يابند و به عبارت روشنتر سنتهاي ملي ايراني را با سنتهاي اسلامي در آميختند. در نتيجه از ميان انبوه جشنهاي ايراني قبل از اسلام آنچه ميان ايرانيان مسلمان باقي ماند منحصر به عيد نوروز، جشن سده و جشنهاي كوچكتري مانند جشن گل سرخ كه در اصفهان مرسوم بوده است. از ميان جشنهاي ياد شده بزرگترين اعياد ملي ايرانيان جشن نوروز است.
نوروز تنها جشني است كه از دوران باستان با عظمت تمام و همراه با انبوهي افسانه و آيين تا به امروز ادامه يافته است. عظمت نوروز را از نقشهاي تخت جمشيد گرفته تا آثار ادبي و هنري گوناگون عربي و فارسي در همه جا ميتوان يافت. يكي از كهن ترين و بزرگترين منابعي كه به جشن و افسانه ها و آيين هاي مربوطه پرداخته است،كتاب «آثار الباقيه» اثر ابوريحان بيروني (متوفي 440 هجري قمري) است. او مينويسد:
«سال نزد فارسيان چهار فصل بود ... بر حسب اين فصول عيدهايي داشتند كه به اهمال در كبيسه روز اين عيد ها جا به جا ميشد. از جمله اين اعياد يكي روز اول فروردين ماه يعني نوروز بود. كه روز بس بزرگ است كه به علت زنده شدن طبيعت گويند. آغاز خلقت جهان در آن روز بوده است. چنين به نظر ميرسد كه پنج روز نخستين سال « نوروز عامه» يعني جشن همگاني بود. حال آنكه روز ششم كه «خرداد روز» نام داشت، « نوروز خاصه» يعني جشن پادشاهان و بزرگان بوده است.
......................
ویرایش شد رزیتا 2