با وجود فناوری‌های هدایت ماهواره‌ای و رادارها، هواپیماها در هوای آلوده اروپا پرواز نمی کنند، چراکه پرواز در میان خاکسترهای آتشفشانی می‌تواند به موتور،‌بدنه و سیستم‌های حیاتی هواپیما آسیب جدی وارد کند.

اگر این روزها به تلویزیون یا سایت‌های اینترنتی نگاهی انداخته باشید، حتما می‌دانید که خاکستر برخاسته از آتشفشانی در ایسلند، در پروازهای اروپا و قسمت‌هایی از کانادا ایجاد اختلال کرده است. اما احتمالا نمی‌دانید هواپیماهایی که از میان رعد و برق،‌ مه غلیظ و دسته غازها به راحتی پرواز می‌کنند، چرا باید به خاطر خاکستر آتشفشان موجود در هوا حاضر به پرواز نشوند.


بر اساس گزارش پاپ‌ساینس، ابر تشکیل شده از خاکستر آتشفشانی، ‌خصوصا برای موتور هواپیما مشکلات منحصر به فردی را ایجاد می‌کند. در حال حاضر یک گروه فنلاندی در حال بررسی میزان وخامت شرایط هوا و بدی آن برای موتورهای جت هستند. برخی شرکت‌های هواپیمایی هم در حال سنجش میزان خسارتی هستند که این هوا می‌تواند برای موتورهایشان به بار بیاورد.


خوشبختانه یک دهه پیش، ناسا تاثیر ابر خاکستر را در یک خط هوایی تست کرده است. در سال 2000/ 1379 یک هواپیمای سوئدی از میان ابری از خاکسترهای آتشفشانی در ایسلند به نام مت‌هلکا عبور کرد. در آن زمان کسی متوجه نشده بود که این ابر، خاکسترهای آتشفشانی است و خوشبختانه هواپیما در مقصد خود فرود آمد. در ظاهر هیچ مشکلی پیش نیامده بود، اما بررسی‌های بعدی نشان داد که پرواز از میان ابری از خاکسترهای آتشفشانی،‌ چه قدر می‌تواند برای یک هواپیما و در نتیجه پرواز آن ویرانگر باشد.

http://khabaronline.ir/images/2010/4/fanblades.jpg

پره‌های پروانه‌ها آسیب دیده بودند، سیستم حیاتی خنک کننده از ماده‌ای سیاه و چسبناک پر شده بود، درون موتور را هم ماده‌ای شیشه‌ای و سیلیکاتی گرفته بود. اطلاعات پرواز نشان می‌داد که موتور در زمان پرواز تا حدود 2،000 درجه فارنهایت (معادل بیش از هزاد درجه سانتیگراد) داغ شده بوده که این دما می‌توانسته تمام قطعات سیلیکونی را ذوب کند.


جالب ابنجاست که در آن زمان مقدار کمی از خاکسترهای داغی که به طور موقت با کشیده شدن به قطعات موتور و ساییدن آن‌ها،‌ باعث بالا رفتن دما شده بودند، همچنین باعث جریان یافتن هوا در این قسمت و در بین قطعات شده‌اند. اما اشتباه نکنید، شاید اگر این برخورد ذره‌‌ای بیشتر طول می‌کشید، ممکن بود عملکرد موتور مختل شود و هر نوع اختلالی در موتور هواپیما در آن ارتفاع می‌تواند به معنای فاجعه باشد.

http://khabaronline.ir/images/2010/4/silicate.jpg

در واقع بزرگ‌ترین دلیلی که باعث می‌شود هیچ خلبانی در چنین شرایطی پرواز نکند، این است که در اغلب موارد، خلبان درون کابین خود نمی‌تواند تشخیص بدهد که به یک ابر از خاکسترهای آتشفشانی رسیده است.

تعلیق پروازهای اروپا تقصیر خورشید است، نه آتشفشان!


با فوران آتشفشان ایسلند و پراکنده شدن خاکسترهای آتشفشانی در آسمان اروپا، پروازهای بسیاری لغو شده است؛ اما به نظر می‌رسد کاهش فعالیت خورشید و گرم شدن زمین، عامل اصلی باقی ماندن خاکستر بر فراز اروپا است

به نظر می‌رسد یکی از عواملی که باعث مشکلات ناشی از خاکستر آتشفشان ایسلند در اروپا شده است،‌ تغییرات الگوهای آب و هوایی باشد. هوای مملو از خاکستر قطب شمال دارد به طرف اروپا می‌وزد، چون که یک سیستم آب و هوایی پرفشار، جلوی بادهای غربی معمول را گرفته است و این مسئله امروزه خیلی زیاد شده است. در واقع شواهد نشان می‌دهد که گرمایش زمین باعث شده که این گونه جریان‌های هوایی با فراوانی و طول مدت بیشتری دچار وقفه بشوند.

بر اساس گزارش نیوساینتیست، کریستف کاسو از مرکز مطالعه و توسعه آموزش در محاسبات علمی اروپا،‌ واقع در فرانسه، به اتفاق همکارانش مدلی از جریان هوا ساخته است که نشان می‌دهد گرمایش زمین باعث بالا رفتن میزان وقفه در جریان‌های هوایی تابستانی اروپا بشود.


این وقفه‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که جریان هوای جت استریم (جریان بادی در طبقه تروپوسفر اتمسفر که فشار و سرعت زیادی دارد- م) که باید بادها را از سمت غرب بیاورد، ‌ناگهان کند می‌شود و شروع به چرخیدن می‌کند. گاهی این چرخش در خود تشدید می‌شود و باعث می‌شود که بادهای شمال شرقی، جای خالی بادهای معمول را پر کنند.

وقتی فعالیت خورشیدی کم باشد،‌ این در خود تشدید شدن با گذر از اقیانوس اطلس به سمت شرق می‌رود و باعث ایجاد وقفه در بادهای اروپا می‌شود. به نظر می‌رسد دلیل این پدیده به فعالیت خورشیدی برمی‌گردد. بدین ترتیب که فعالیت خورشیدی روی بادهای سطوح بالای استراتوسفر اثر می‌گذارد و این تاثیر به لایه تروپوسفر منتقل می‌شود، ‌یعنی به خاستگاه جریان جت استریم.

مایک لاکوود از دانشگاه ریدینگ انگلستان توضیح می‌دهد که فعالیت خورشیدی به مدت 300 تا 400 سال بالا می‌رود و بعد طی 100 سال دوباره کاهش می‌یابد و ما الان درست در زمانی هستیم که فعالیت خورشیدی از نقطه اوج خود شروع به پایین آمدن کرده است. در نتیجه،‌ طی قرن آینده جریان‌های هوایی اروپا با وقفه‌های بیشتری رو‌به‌رو خواهند شد.

به علاوه،‌ گرمایش زمین هم به این مشکل می‌افزاید. بر اساس توضیحات ژولیت هانت،‌ دانشمند آب و هوا در دانشگاه لندن،‌ وقتی لایه تروپوسفر گرم‌تر بشود،‌ آمیختگی هوایی به طور عمودی ساده‌تر و برعکس، آمیختگی هوایی به طور افقی مشکل‌تر می‌شود. بنابراین، احتمال وقفه در جریان‌های هوایی معمول بالا می‌رود. همچنین، فقدان آمیختگی هوایی به طور افقی، ‌خود باعث می‌شود که سیستم‌های آب و هوایی بیشتر در یک منطقه باقی بمانند.

چنان که مطالعات هانت نشان می‌دهد، این مسئله در تابستان حادتر می‌شود و یک وقفه در جریان هوا بر روی اروپا،‌ ممکن است 20 روز یا بیشتر طول بکشد.