قهوه و قهوه خانه، تاریخ قهوه، تاریخ قهوه خانه، انواع قهوه، سرگذشت قهوه خانه و چایخانه
 

قهوه خانه که نام چایخانه برای آنها صحیح‌تر به نظر می‌رسد. حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد. ابتدا محلی بود که صرفاٌ برای نوشیدن چای و خوردن ناهار و شام به وجود آمد؛ معهذا بعدها اموری نظیر اطلاع‌رسانی، نشر افکار و اخبار اجتماعی _ اقتصادی و حتی سیاسی و همچنین سرگرمی‌هایی نظیر مدیحه سرایی، نقالی، شاهنامه خوانی، غزل خوانی، سخنوری و مشاعره نیز در آن جایگاهی پیدا کردند و این مکان به عنوان نهاد یا اهمیتی از جهت فرهنگی معرفی شد. تغییرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه به خصوص ورود رادیو و تلویزیون کم‌کم قهوه خانه را خلوت، منزوی و متروک کرد تا حدی که به سالنهایی کثیف و کهنه با وسایل فرسوده و مستعمل تبدیل شد و در برگیرنده روابط اجتماعی ناهنجار، برخوردهای رکیک، تجمع معتادان و بزهکاران و از آن دست شد.
جهت احیاء و بازسازی این کانون های اجتماعی _ فرهنگی، از بین ۳۷۰ قهوه‌خانه تهران، تعدادی مناسب و آماده بازسازی تشخیص داده شد که در حال حاضر برخی از آنها با عنوان قهوه‌خانه سنتی شروع به کار نموده‌اند.
تعدادی از قهوه‌خانه‌های سنتی فعال فعلی فضاهای مناسبی برای پر کردن اوقات فراغت، به خصوص در ساعات پایانی شب، می‌باشند و در آنها معماری ملی و اسلامی، هنرهای ویژه قهوه‌خانه نظیر شاهنامه خوانی و نقالی، معرفی می شوند و همچنین طبخ غذاهای سنتی و بومی به شکل مناسبی انجام می‌گیرد.

قهوه خانه در ايران با بيش از چهارصد سال قدمت، ديروز مكاني براي گردهم آيي، ديدن برنامه هاي فرهنگي مانند نقالي و پرده خواني، نوشيدن قهوه و يا چاي ديشلمه و تبادل نظر شنيدن اخبار تازه بود. در يك دوره حتي با سوادها روزنامه‌ها داخلي و خارجي را در قهوه خانه‌ها مي‌خواندند. قهوه خانه، در گذشته مركز تجمع و رشد سبك خاصي از نقاشي به نام نقاشي قهوه‌خانه‌اي وهنر نقالي بود.امروز اما با تغيير نگاه و زندگي مردم قهوه خانه‌ها شكل كهن خود را از دست داده‌اند. امروز مردم و بيشتر توريست‌ها در قهوه‌خانه‌ها كه شكل سفره‌خانه‌هاي سنتي را به خود گرفته است، براي تفريح جمع مي‌شوند تا ديزي( آبگوشتي كه در ظرفي سنگي پخته مي‌شود) يا كبابي بخورند،‌چون گذشته قلياني بكشند و به نقل نقال يا موسيقي زنده سنتي گوش دهند. قهوه‌خانه‌ديروز محل ارتباطات و اطلاعات و نمادي از فرهنگ مردمي ايران بود؛ امروز مكاني براي تفرج و سرگرمي و گردشگران است.