[ساقي]

معناشناسي نگاره فروهر در ايران باستان منتشر شد

كتاب «فروهر و نگاره آن» كه به تازگي توسط انتشارات ابريشمي‌فر منتشر شده است، توضيح مي‌دهد كه در باور ايراني و در دين زرتشتي، هرگز اهورامزدا صورت خارجي و جسماني ندارد و انتساب اين نقش و نگاره به بزرگ داناي هستي‌بخش، صحيح نيست. اين كتاب حاصل پژوهش "آناهيد خزير" روزنامه نگار و همكار ايبناست.


به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، نشان‌واره فروهر كه رد پايش تا دورترين روزگاران تاريخي ما مي‌رسد، به چه معناست و اجزاي آن چه مفهومي را بازگو مي‌كنند؟ كتاب «فروهر و نگاره آن»، كوششي براي پاسخ دادن به اين پرسش است و توضيح مي‌دهد كه «در باور ايراني و در دين زرتشتي، هرگز اهورامزدا صورت خارجي و جسماني ندارد و انتساب اين نقش و نگاره به بزرگ داناي هستي‌بخش، صحيح نيست»

از ديرباز نگاره و نشان واره‌اي وجود داشته است كه پيكره مردي را تصوير مي‌كند كه بال‌هاي گشوده‌اي دارد و دو رشته آويخته در دو سوي او ديده مي‌شوند. ميانه آن مرد را دايره‌اي در برگرفته است و در دست او حلقه‌اي ديده مي‌شود. اين نگاره، «فروهر» نام دارد و نشان‌واره دين زرتشتي است، اما مشكل اين‌جاست كه برخي به نادرستي آن را انگاره «اهورامزدا»، خداي يگانه هستي‌بخش گمان مي‌برند.

امروزه اين نگاره بين زرتشتيان، نمايانگر شکل فروهر است و به عنوان نشان‌واره دين زرتشتي به کار مي‌رود. اين نگاره، پيشينه‌ چندين هزار ساله داشته و شبيه آن در جاهاي ديگر و نزد قوم‌هاي ديگر نيز ديده شده است. شکل کنوني اين نگاره در سنگ نبشته‌هاي هخامنشي و برفراز سر پادشاهان ديده مي‌شود.

در آن هنگام، نخست به گونه‌ شاهيني بود که بدني از انسان هخامنشي داشت، پس از آن بال و دم و ديگر بخش‌هاي اين پرنده نيز بر پايه باورهاي زرتشتيان تکميل و مهر رسمي داريوش و ديگر پادشاهان هخامنشي شد. از آن پس در سرتاسر تخت جمشيد و نقش رستم و بر بالاي همه‌ سنگ نوشته‌ها، به عنوان نماد دولت هخامنشي در سينه کاخ‌ها و کوه‌ها کنده شد.

اين نگاره بسياري از مفهوم‌هاي آموزش داده شده‌ اشو زرتشت را داراست. در نگاه نخست، پيرمردي با لباس آراسته را مي‌بينيم که با اندامي برافراشته ايستاده است و با سري پوشيده، رو به سوي خاور، به گونه پرنده‌اي باشکوه و پرتوان، با بال‌هاي گشاده در حال پرواز و در حال عبور از حلقه‌اي است که در ميان دارد. حلقه‌ مهر (پيمان) را در دست چپ گرفته و با دست راست در حال نيايش اهورامزداست.

كتاب ياد شده در چند بخش كوتاه فراهم شده است. نويسنده، ابتدا از «پنج نيروي نهاد آدمي در باور زرتشتي» سخن مي‌گويد. اين پنج نيروي باطني، كه اجزاي بدن و هستي آدمي را تشكيل مي‌دهند، عبارتند از اهو (نيروي جنبش)، دئنا (وجدان آدمي)، بئوذ (سرپرست خرد آدمي)، اورون (روان آدمي) و سرانجام فروهر. «اهو» كه از آن به «جان» تعبير كرده‌اند، با مرگ آدمي از بين مي‌رود. «دئنا» تشخيص دهنده رفتار هر فرد و راهنماي اوست، «بئوذ» آدمي را ياري مي‌دهد تا راه درست را دريابد و «اورون» نيز اختيار روان آدمي در گزينش راه نيك از گمراهي است. «فروهر» پنجمين نيرو از نيروهاي سازنده بدن است....