[GolBarg]

اصول ترجمه

مقدمه
در اين واحد درسي ابتدا با تعريف ترجمه و نقطه نظرات انديشمندان در مورد ترجمه آشنا مي‌شويد. پس از آن به تاريخچه مختصري از ترجمه و علل ترجمه مي پردازيم و انواع ترجمه را از ديدگاه ترجمه شناسان و زبانشناسان بيان مي‌كنيم . در دنباله، ويژگيهاي يك ترجمه و مترجم خوب را مرور مي كنيم و در پايان نيز ضمن طرح مسأله نسبيت زباني به مسائل و مشكلات ترجمه ، مسائل سبكي ، مشكلات ترجمه ‌ادبي و ترجمه‌‌ناپذيري مي‌پردازيم.

قبل از هر چيز لازم است تا به خود واژه ترجمه (translation ) و مشتقات آن بپردازيم. ترجمه عمل تغيير يك متن يا گفتار از يك زبان به زبان ديگر است. اين تنها تعريفي ابتدايي و عاميانه از لفظ ترجمه است. شخصي كه عملاً درگير كار ترجمه است را مترجم (translator) مي‌نامند و علمي كه اصول و روش ترجمه را مورد مطالعه قرار مي‌دهد علم ترجمه شناسي translatology)) ناميده مي‌شود و شخصي كه آگاه به اين علم بوده و يا‌ آن را مطالعه مي‌كند ترجمه­ شناس (translatologist) اطلاق مي‌گردد.

معمولآً در ترجمه، ما با دو زبان سرو كار داريم و در نتيجه مقايسه و مقابله دو زبان مطرح مي­شود. بنابراين، مي‌توان گفت كه ترجمه­ شناسي بخشي از زبان شناسي مقابله­اي (contrastive linguistics) است.

زباني كه در آن زبان كار ترجمه را شروع مي‌كنيم معمولاً زبان اول/ مبدأ (language1= L1 يا Source language = SL) ناميده مي­شود و زباني كه ترجمه به آن ختم مي شود زبان دوم/ مقصد (language 2=L2 يا Target language =TL ) ناميده مي­شود.

علاوه بر واژه translation از واژه ديگري نيز براي ترجمه استفاده مي شود كه آن واژه interpretation است كه به معني ترجمه، تعبير يا تفسير مي باشد و شخصي كه اين كار را انجام مي‌دهد مترجم يا مفسر (interpreter ) ناميده مي شود. امروزه واژه interpreter بيشتر براي مترجمان شفاهي و همزمان به كار مي‌رود.

تعريف ترجمه و نقطه نظرات مختلف در اين باره
براي واژه « ترجمه» تعاريف مختلفي از سوي متخصصان فن بيان شده است كه در اينجا به اختصار چند مورد را بررسي مي‌كنيم

جان كتفورد (Catford, 1965 ) ترجمه را اين­گونه تعريف مي كند:
»Translation is the replacement of textual material in one language by equivalent textual material in another language«
ترجمه جايگزيني مواد متني است در يك زبان (زبان مبدأ) با مواد متني معادل در زبان ديگر (زبان مقصد)

يوجين نايدا (E. Nida) نيز ترجمه را چنين تعريف مي كند:
«ترجمه عبارت است از پيدا كردن نزديكترين معادل طبيعي پيام زبان دهنده در زبان گيرنده، نخست از لحاظ معنايي و دوم از لحاظ سبك»
پيترنيومارك (P. Newmark) نيز مي گويد:
«ترجمه فني است كه يك پيام نوشتاري در زباني را با همان پيام در زبان ديگر جايگزين مي‌كند»

ورنر وينتر (Werner Winter ) مي گويد:
« ترجمه كوششي است در جهت جايگزيني يك تجربه و يا فرمول خاصي از جهان پيرامون به زبان ديگر»

سروانتس(Cervantes ) معتقد است:
« يك ترجمه مثل پشت قالي فقط مي تواند طرح كار را نشان دهد»

كولي (Cowley ) هم در دفاع از ترجمه آزاد خود مي گويد:
«... ترجمه كلمه به كلمه و يا خط به خط به اين مي ماند كه ديوانه‌اي حرفهاي ديوانه‌اي ديگر را نقل كند.»

و يك ضرب‌المثل ايتاليايي هم كاملاً ترجمه را خيانت مي‌داند:
Traduttore,Traditore
مترجم خائن است

مي بينيم كه تعريف دقيق و فني ترجمه كار چندان ساده‌اي نيست و بيشتر تعريف‌هايي كه تاكنون به دست داده شده‌اند غالباً‌ آن قدر كلي و نظري است كه عملاً هيچ گرهي از مشكلات مترجمان در كار ترجمه نمي‌گشايد.

هر مترجم پس از سالها ترجمه، تعريف تازه‌اي از كار ترجمه استنباط مي كند كه باز هم اغلب براي خودش قابل فهم است و نمي تواند هيچ‌گونه رهنمود عملي در اختيار مشتاقان كار ترجمه و مترجمان تازه كار قرار دهد.

اگر ترجمه را به صورت برگردان نوشته يا گفته‌اي از يك زبان به عنوان زبان مبدأ ، به زبان ديگر يا زبان مقصد تعريف كنيم، مطلوب‌ترين نوع اين برگردان زماني تحقق مي يابد كه تأثير آن نوشته يا گفته در خواننده يا شنوندة زبان مبدأ به خواننده يا شنونده زبان مقصد نيز منتقل شود

به عبارت ساده تر، ترجمه عبارت است از برگردان متني از زبان مبدأ به زبان مقصد بدون كوچكترين افزايش يا كاهش در صورت (Form‌) يا معني (meaning )

اين تعريف اگر چه دقيق است اما عملي نيست زيرا هيچ پيامي را نمي‌توان بدون تغيير در صورت و معني از زباني به زبان ديگر منتقل كرد. اين مسئله به ساختارهاي متفاوت زبانها بر مي‌گردد كه در بحث نسبيت زباني مفصل‌تر مورد بحث قرار مي‌گيرد.

منبع: iraninfoweb.com