10-12-2011
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
پوكانه‌وه‌ى ئێسك (osteoporosis)
پوكانه‌وه‌ى ئێسك یه‌كێكه له‌نه‌خۆشیه‌كانى ئێسك ، كه‌بریتیه له كه‌مبونه‌وه‌ى ناسروشتى ئاشكرا له چڕى ئێسك (بڕى ئێسكى ئه‌ندامى ونائه‌ندامى ) و گۆڕانى جۆرى له‌گه‌ڵ به‌ساڵاچوون .
هه‌ر له‌ناوى نه‌خۆشیه‌كه‌وه ده‌توانین تێبگه‌ین كه‌ئێسك ده‌پۆكێنێته‌وه و بۆشاییه‌كانى ناو شانه‌ى ئێسك زیاد ده‌بێت و ڕوبه‌رى ئه‌م بۆشایانه گه‌وره‌تر ده‌بێت ، كه‌مبونه‌وه‌ى چڕى ئێسك به‌هۆى كه‌مى بڕى كالیسیۆم و پرۆتینى ئێسك مرۆڤ دوچارى شكانى ئێسك ده‌كات كه زۆر به‌سه‌ختى خۆى ده‌گرێته‌وه و ساڕێژده‌بێت چونكه كاتێكى درێژى ده‌وێت و ئێسك ناگه‌ڕێته‌وه دۆخى سروشتى خۆى ، به‌ساڵاچوان زیاتر دوچارى پوكانه‌وه‌ى ئێسك ده‌بن ، هه‌روه‌ها ئافره‌تانیش پاش نه‌مانى بێ نوێژى.
كام ئێسك زیاتر توشى ئه‌م نه‌خۆشیه ده‌بێت ؟ ئێسكه‌كانى ڕان و بڕبڕه‌ى پشت و مه‌چه‌ك زیاتر به‌م نه‌خۆشیه تووش ده‌بن ، وه زۆربه‌ى جار شكانى بڕبڕه‌ى پشت ده‌بێته هۆى كورتبونه‌وه‌ى كه‌سانى توشبوو به چه‌مانه‌وه‌ى پشتیان .
به‌ڵام شكانى ئێسكى ڕان به هۆى ئه‌م نه‌خۆشیه‌وه ، نه‌ك ته‌نها به ئازاره به‌ڵكو نزیكه‌ى 80% ئه‌م كه‌سانه 6 مانگ پاش ئه‌م شكانه تواناى ڕۆیشتنیان نامێنێت ، له‌مه‌ش خراپتر نزیكه‌ى 20% ئه‌م نه‌خۆشانه له‌ماوه‌ى ساڵێك پاش ئه‌م شكانه ده‌مرن .
پوكانه‌وه‌ى ئێسك چۆن ڕوده‌دات؟
ده‌زانین كه‌ئێسكه‌كانمان له‌سه‌ره‌تاكانى ژیان به‌هێزده‌بن (به‌تایبه‌تى له قۆناغى گه‌شه‌كردندا) وه له بیسته‌كانى ته‌مه‌ن ده‌گه‌نه لوتكه‌ى به‌هێزیان ، له‌وه‌به‌ودوا ئێسك ڕوو له داخوران ده‌كات له‌و به‌شه‌ى ژیان كه‌ماوه ، ئه‌مه‌ش چه‌ند ساڵێك ده‌خایه‌نێت بۆیه كه‌سانى توشبوو پێى نازانن تاوه‌كو ئێسكیان نه‌شكێت ، بۆیه ناوى (نه‌خۆشى بێده‌نگ)ى لێنراوه.
بۆ پوكانه‌وه‌ى ئێسك له ژناند زیاتر ڕوده‌دات؟
به‌شێوه‌یه‌كى گشتى بارستایى ئێسك لاى ئافره‌ت كه‌متره له‌ئێسكى پیاو له‌هه‌مان ته‌مه‌ندا ، بۆیه ئێسكیان بێ هێزتره ، هه‌روه‌ك هۆرمۆنه مێینه‌كان كه سووڕى مانگانه ڕێكده‌خه‌ن ، گرنگیه‌كى زۆرى بۆ ئێسكى ئافره‌ت هه‌یه (ئه‌م هۆرمۆنه ناوى ئێسترۆجینه )، له ئافره‌تى ته‌ندروستدا ده‌ردانى ئه‌م هۆرمۆنه به درێژایى ته‌مه‌نى زاوزێ به‌رده‌وام ده‌بێت تاده‌گاته ته‌مه‌نى (نه‌مانى بێنوێژى)، كه ده‌ردانى ئه‌م هۆرمۆنه ڕاده‌وه‌ستێت ده‌بێته هۆى له‌ده‌ست دانى ئێسكه ماده به شێوه‌یه‌كى خێراتر وه‌ك له‌وه‌و پێش. شایانى باسه ئه‌و ئافره‌تانه‌ى ڕووبه‌ڕووى مه‌ترسى پوكانه‌وه‌ى ئێسك ده‌بن ،ئه‌وانه‌ن كه زووتر یان پێشوه‌خت سوڕى مانگانه‌یان ڕاده‌وه‌ستێت یاخود ئه‌وانه‌ى هێلكه‌دانیان لێكراوه‌ته‌وه.
نیشانه‌كانه‌كانى تووشبوون به پوكانه‌وى ئێسك چین ؟
1-شكانى ئێسك به‌پێكانى ساده.
2-پشت چه‌مانه‌وه.
3-ئازارى خواره‌وه‌ى پشت.
4-كه‌مبونه‌وه‌ى درێژى باڵا.
كه‌ى له‌سه‌ر ئافره‌تان پێویسته به‌دواى دیارى كردنى ئه‌م نه‌خۆشیه‌دا بگه‌ڕێن ؟
1- ئه‌و خانمانه‌ى ته‌مه‌نیات له 65 ساڵ زیاتره.
2- ئه‌وخانمانه‌ى سوڕى مانگانه‌یان پێشوه‌خته وه‌ستاوه .
3- ئه‌وخانمانه‌ى توشى شكانى ئێسك بوون پاش ڕاوه‌ستانى سووڕى مانگانه .
گرنیگترین هۆكاره‌كانى ئه‌م نه‌خۆشیه له پیاوان و ئافره‌تاندا:-
* چاڵاكى وجووڵه‌ى كه‌م له ئه‌نجامى كه‌مترین چاڵاكى وه‌رزشى (پیاسه كردن بۆماوه‌ى نیو كاتژمێر( 3 )سێ جار له‌ڕۆژێكدا).
* كه‌م خۆدانه به‌رهه‌تاو (كه تیشكى رۆژ هۆكارێكى سه‌ره‌كیه بۆ دروست بوونى ڤیتامین D كه‌یارمه‌تى نیشتنى كالیسیۆم له ئێسك ده‌دات بۆ به‌هێز بوون و پته‌وتربونى) .
* جگه‌ره‌كێشان .
* زۆر خواردنى كحول و ئه‌وخواردنه‌وانه‌ى ڕێژه‌یه‌كى به‌رزى (كافیین) یان تێدایه وه‌ك چایى و قاوه هه‌روه ها ، خواردنه‌وه‌ى گازى چونكه تواناى مژینى كالیسیۆم كه‌م ده‌كاته‌وه .
* وه‌رنه‌گرتنى بڕى پێویستى كالیسیۆم له‌خواردنى رۆژانه‌دا كه له سپیاتى هێلكه و شیرو به‌ر هه‌مه‌كانیدا به ڕێژه‌كى به‌رز هه‌یه . . به‌كارهێنانى (كۆرتیزۆن) بۆ ماوه‌یه‌كى درێژخایه‌ن.
* هۆكارى بۆماوه‌یى (له‌وانه‌یه له مێژوى خانه‌واده‌دا تووش بوون به‌م نه‌خۆشیه هه‌بێت).
چۆن ده‌توانن له مه‌ترسى توشبون به‌م به‌خۆشیه كه‌مكه‌ینه‌وه؟ ئه‌مه ده‌كرێت به:-
1- دوركه‌وتنه‌وه له جگه‌ره كێشان و خواردنه‌وه‌ى كحول.
2- ئه‌نجامدانى چاڵاكى وه‌رزشى و خواردنى بڕى پێویستى كالیسیۆم (1-1.5 گرام)له‌رۆژێكدا له سه‌رچاوه سروشتیه‌كانیه‌وه له‌گه‌ڵ ڤیتامین D كه به‌ئاسانى ده‌ستده‌كه‌وێت به خۆدانه به‌رهه‌تاو و هه‌روه‌ها له خوارده‌مه‌نیه ده‌ریایى و به‌رهه‌مه‌كانى شیر.
3-پێوانى زووى چڕى ئێسك پێویسته له‌ژێر سه‌رپه‌رشتى دكتۆرى پسپۆڕدا.
شایانى باسه ده‌كرێت ڕێ له پوكانه‌وه‌ى ئێسك بگرێت (كه په‌یوه‌ندى به به‌ساڵاچوانه‌وه هه‌یه ) به‌دروست كردنى ئێسكى به‌هێز له منداڵیدا.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|