[bigbang]

تقریبا هر کسی دوست دارد که میزان کارایی سخت افزارهای کامپیوترش را بسنجد و احتمالا شما نیز همچنین چیزی را می خواهید.

برای تست سخت‌افزاری برنامه‌های متعددی وجود دارد که در دسته‌های مختلفی شاخه‌بندی می‌شوند. برخی فقط اطلاعات کامل سخت‌افزارها را نشان می‌دهند؛ مانند برنامه CPU-Z و برخی هم سخت‌افزارها را از نظر صحت عملکرد بررسی می‌کنند؛ مانند HDD Care. برخی دیگر مانند Everest هر دو کارکرد را با هم دارد، یعنی هم تست می‌کند و هم اطلاعات در اختیار کاربران می‌گذارد.


اگر بخواهید قابلیت‌های سخت‌افزارهای خود را با دیگر محصولات مقایسه کنید، باید به سراغ چنین برنامه‌هایی بروید. یا مثلا مشکلی برای قطعات سخت‌افزاری رایانه‌تان رخ می‌دهد و متوجه هم نمی‌شوید که مشکل از کجاست. به یکی از دوستانتان که در زمینه کامپیوتر مهارت خاصی دارد، زنگ می‌زنید و مشکلتان را می‌گویید. آن شخص هم حدس‌هایی می‌زند و برای فهمیدن اینکه مشکل دقیقا از چه چیزی است، مشخصات یکی از قطعات سخت‌افزاری رایانه‌تان را از شما سوال می‌کند. اگر مشخصات آن قطعه را به او نگویید، احتمالا مشکلتان رفع نمی‌شود؛ پس بهتر است به سراغ برنامه‌های مخصوص این کار بروید و هر اطلاعاتی را که از قطعات سخت‌افزاری رایانه‌تان نیاز دارید بدانید را به‌دست آورید.

نرم‌افزار اورست (EVEREST) یکی از بهترین‌های این حوزه بوده و بین متخصصان سخت‌افزار و تست سخت‌افزاری یکی از شناخته‌‌شده‌ترین برنامه‌ها محسوب می‌شود. این نرم‌افزار نسخه‌های متعددی دارد ولی ما نسخه Ultimate آن که یک نسخه تجاری و حرفه‌ای است را بررسی می‌کنیم. این نسخه کامل‌ترین امکانات را در اختیار کاربران می‌گذارد. ناگفته نماند که اورست محصول Lavalys که از سال ۲۰۰۳ در این حوزه در حال فعالیت است.

در طی مدتی که کاربران سیستم خود را بهینه‌سازی (Optimize)، توان‌افزایی (Overclock) و Tweak می‌کنید، با استفاده از اورست سخت‌افزارهای رایانه خود را مانیتور کرده و ببینید که چه مقدار کارایی سیستم‌تان نسبت به قبل افزایش پیدا کرده یا نسبت به سیستم‌های دیگر چه تفاوت‌هایی دارد. به علاوه اطلاعات سیستمی، نرم‌‌افزاری و امنیتی سیستم‌ خود را نیز می‌توانید ببینید. برنامه یاد شده با تمامی نسخه‌های ویندوز از نسخه ۹۵ به بعد هماهنگ است و حداقل پردازنده مورد نیاز، پردازنده‌های خانواده ۴۸۶ و حداقل حافظه ۳۲ مگابایت است. پس خیالتان از بابت اینکه بتوانید اورست را روی سیستم‌ خود اجرا کنید، راحت باشد.

قسمتی از اورست که اطلاعات قطعات سخت‌افزاری رایانه‌تان را در اختیارتان می‌گذارد، کامل است و در حدود ۱۰۰ صفحه گزارش ارایه می‌کند. برای برخی از سخت‌افزارها مانند پردازنده یا کارت گرافیک که در سایت سازنده اطلاعاتی تکمیلی وجود دارد، داخل خود برنامه لینک‌هایی به صفحه اطلاعات تکمیلی نمایش داده می‌شود. خوب است بدانید که اورست حاوی اطلاعات بیش از ۱۰۴ هزار قطعه سخت‌افزاری مختلف است.

اما در قسمت معیارسنجی یا همان Benchmark، بیش از ۱۰ تست معیارسنجی مختلف برای بررسی کارایی CPU، FPU و Memory در اختیارتان قرار داده شده است. به علاوه قادر خواهید بود گزارش‌های گرفته شده از سخت‌افزارهای خود را با کامپیوترهای دیگر و گزارش‌های دیگر مقایسه کنید. اگر هم بخواهید هارددیسک یا حافظه‌های فلش را معیارسنجی کنید، باز هم اورست امکاناتی در اختیارتان می‌گذارد.

در مانیتور کردن سخت‌افزاری، دمای پردازنده و هارددیسک به شما نشان داده می‌شود. مثلا اگر می‌خواهید دما و ولتاژ پردازنده لپ‌تاپ‌تان در هنگام اجرای یک برنامه خاص را بررسی کنید یا مشکوک به این هستید که دمای پردازنده رایانه‌تان بالا است، با اجرا کردن ساده اورست از این اطلاعات با خبر خواهید شد. گزارش لحظه‌ای دما و ولتاژ سخت‌افزارهای خود را می‌توانید در بخش Tray ویندوز که در کنار ساعت است یا در گجت‌های نوار کناری ویندوزهای ویستا و ۷ یا حتی در کیبوردهای لاجیتک که دارای صفحه LED هستند، ببینید.

مواقعی که ولتاژ سخت‌افزارها بیش از حد می‌شود (Overvoltage)، دمای آنها بالا می‌رود (Overheating) یا اگر فن‌ها به درستی عملیات خنک‌سازی را انجام ندهند، اورست به شما هشدار می‌دهد.

خیلی از دوستانی که لپ‌تاپ دارند، با گزارشی که ویندوز به عنوان میزان شارژ باتری نشان می‌دهند، مشکل دارند. اورست از یک روش‌های بهینه‌سازی شده بهتری برای تخمین میزان شارژ استفاده می‌کند. بدین ترتیب گزارشی که این برنامه برای باتری به شما نشان می‌دهد، یک سروگردن بالاتر گزارش بقیه نرم‌افزارها است.

اگر نیازی به دریافت درایور یا به‌روزرسانی BIOS داشته باشد، اورست شما را در این امر کمک می‌کند. اورست امکاناتی نیز در زمینه توان‌افزایی (Overclock) در نظر گرفته است تا اگر شما در این زمینه فعالیت می‌کنید، بتوانید از قابلیت‌های اورست استفاده کنید. یکی از مزیت‌های این نرم‌افزار، قابلیت محلی‌سازی برنامه است. این محلی‌سازی با تغییر زبان برنامه ممکن می‌شود. مثلا اگر زبان‌تان آلمانی است، با چند کلیک ساده زبان برنامه را به زبان آلمانی تغییر می‌دهد. این برنامه بیش از ۳۵ زبان را همراه خود دارد. اما متاسفانه هنوز زبان پارسی جزو آنها نیست. امیدوارم به زودی این زبان نیز به لیست زبان‌های اورست اضافه شود.

با توجه به چند موردی که تا حالا ذکر کردم، این برنامه یک دستیار تمام عیار برای شما محسوب می‌شود. پیشنهاد می‌کنم حتما برای یک‌بار هم که شده، از این برنامه استفاده کنید. اگر تصور می‌کنید که نیازی به این برنامه ندارید، باید یک موضوع جالب را برای شما بیان کنم.

یکی از دوستانم حدود ۵ سال پیش کامپیوتر خود را ارتقاء داده بود و تا کنون از همان سیستم استفاده می‌کرد. همیشه هم حسرت داشتن یک سیستم ۶۴ بیتی را می‌خورد و می‌گفت که چرا سیستم‌اش ۳۲ بیتی است.

چند روز پیش وقتی اورست را به او معرفی کردم، علاقمند شد که کمی با آن کار کند. فردای آن روز در کمال تعجب به من گفت: «از اورست استفاده کردم. به من اطلاعات سخت‌افزاری‌ام را نشان داد و بعد از ۵ سال متوجه شدم که سیستمم ۶۴ بیتی بوده!».

Toolbar

نوار ابزاهای این برنامه شامل دو بخش اصلی است. بخش سمت چپ این پنج دکمه را شامل می‌شود:

دکمه سمت چپ: برای برگشت به یک صفحه قبل

دکمه سمت راست: برای رفتن به یک صفحه جلوتر

دکمه بالا: برای بازگشت به یک مرحله بالاتر

دکمه تازه‌سازی اطلاعات: برای تازه‌سازی اطلاعات نمایش داده شده در پنل اطلاعات

دکمه پشتیبانی رسمی: با این دکمه شما به انجمن این برنامه راهنمایی می‌شوید.

اما در بخش سمت راست نوار ابزار، یک دکمه ثابت برای خروجی گرفتن گزارش (Report) از بخش‌هایی خاص، وجود دارد. در برخی موارد دکمه‌های دیگری نیز در این بخش نمایش داده می‌شود. مثلا هنگامیکه به بخش Software اورست وارد شوید، دکمه برای برای حذف (Remove) نرم‌افزارهای نصب شده نمایش داده می‌شود.

Main menu

قابلیت‌های اصلی برنامه شامل، گزارش‌گیری، تنظیمات، مانیتور کردن و… همگی از طریق منو‌های این قسمت قابل دسترسی است. در Preferences که در منوی File قرار دارد، کلیه تنظیمات اورست وجود دارد. در منوی View شکل ظاهری این برنامه را می‌توان تعیین کرد. مثلا نوار ابزار وجود داشته باشد یا خیر. منوی Report هم برای گزارش‌گیری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانطور که از نام Favorite پیدا است، لیست ابزارهایی که شما به لیست علاقه‌مندی‌هایتان اضافه کرده‌اید را نشان می‌دهد.

اما در منوی Tools چند ابزار مهم و کاربردی اورست در یک قسمت جمع‌آوری شده تا کاربران راحت‌تر به آنها دسترسی داشته باشند. علاوه بر این راه، با کلیک راست روی آیکون برنامه در نوار وظیفه کنار ساعت ویندوز، همین ابزارها نیز قابل دسترسی هستند. این ابزارها به شرح زیر هستند:

Disk Benchmark: ابزاری برای معیارسنجی هارد دیسک. انواع تست‌های خواندن اطلاعات به صورت خطی (Linear)، تصادفی (Random) و… را می‌توانید با این ابزار انجام دهید.

Cache & Memory Benchmark: ابزاری برای معیارسنجی حافظه اصلی و حافظه‌ کش پردازنده. با این ابزار می‌توانید سرعت خواندن، نوشتن، کپی کردن و زمان تاخیر این حافظه‌ها را حساب کنید.

Monitor Diagnostics: تست‌های مخصوص مانیتور در این ابزار وجود دارد. برای مثال می‌توانید برای تشخیص پیکسل‌های نیم سوخته و سوخته مانیتور از این ابزار بهره‌مند شوید. یا تشخیص کالیبره بودن مانیتور.

System Stability Test: برای مشاهده میزان وضعیت پایداری برخی از قطعات مانند پردازنده و هارد می‌توانید از این قسمت استفاده کنید. برای مثال دمای پردازنده نشان داده می‌شود.

EVEREST CPUID: آخرین ابزار قابل دسترس، CPUID نام دارد که مهم‌ترین اطلاعات پردازنده کامپیوتر شما را نمایش می‌دهد.

Information Window

پنجره اطلاعات (Information Window) اطلاعات لازم هر شاخه را به کاربر نشان می‌دهد. این اطلاعات بر اساس صفحه‌ای که شما می‌بینید متفاوت خواهد بود. مثلا اگر در بخش CPUID باشید، در پنجره اطلاعات، اطلاعات پردازنده کامپیوتر شما نشان داده می‌شود.

Page Menu

این منو حاوی لیست تمامی صفحات برنامه اورست است. برای مثال برای دیدن اطلاعات کلی سیستم باید از طریق این پنل وارد Computer ‌و سپس Summary شوید. تمام صفحات در شاخه‌بندی‌هایی قرار گرفته‌اند تا نظم پیدا کنند. همانطور که در تصویر می‌بینید، ۱۵ شاخه‌بندی اصلی وجود دارد که از طریق همین پنل قابل دسترسی هستند. این شاخه‌بندی به صورت درختی بوده و با کلیک روی علامت + کنار هر گزینه، زیرشاخه‌های آن شاخه نشان داده می‌شود.

معیارسنجی

در همین مقاله کمی درباره معیارسنجی (Benchmark) صحبت کردیم. در معیارسنجی، چند تست برای سنجش کارکرد چند سخت‌افزار وجود دارد که در نهایت و بعد از انجام تست، شما می‌توانید نتایج سخت‌افزار خود را با نتیجه تست مدل‌های سخت‌افزار دیگر که اطلاعاتش در پایگاه داده اورست موجود است مقایسه کنید.

در اورست یازده تست مختلف برای RAM،CPU و FPU وجود دارد. هرکدام از تست‌ها را که مایل هستید اجرا کنید و در عرض چند ثانیه، نتیجه به‌دست آمده از سخت‌افزار رایانه خود را با دیگر نتایج مقایسه کنید.

برای دیدن لیست تست‌های معیارسنجی باید وارد بخش Benchmark در برنامه اورست شوید. در آنجا پنجره‌ای مشابه تصویر زیر خواهید دید که یازده تست مختلف لیست شده‌اند:

در ادامه در مورد برخی از این تست‌ها توضیحاتی می‌دهم ولی اگر وارد هر کدام از این تست‌ها بشوید، لیستی طولانی از انواع سیستم‌ها به شما نمایش داده می‌شود که به صورت نزولی مرتب شده‌اند. این لیست نتایج به دست آمده از سیستم‌های مختلف بوده که در پایگاه داده برنامه اورست قرار داده شده است که وقتی شما تست معیارسنجی را انجام می‌دهید، بتوانید با این اطلاعات مقایسه کرده و میزان کارایی سیستم خود با دیگر سیستم‌ها را بسنجید.

مثلا تصور کنید که می‌خواهید تست سرعت خواندن از حافظه اصلی را انجام می‌دهید. ابتدا وارد بخش Benchmark برنامه اورست می‌شوید و از لیست‌ تست‌ها، تست Memory read را کلیک می‌کنید. همانطور که اشاره شد، یک لیست طولانی از سیستم‌های دیگر با سخت‌افزارها و توان‌های مختلف می‌بینید. در این لیست، سیستمی‌ که در بالای لیست قرار دارد، بهترین کارایی در آن تست را دارد. به همین ترتیب، سیستمی که در این تست بالاتر از بقیه است، بیشترین سرعت خواندن از حافظه اصلی را داراست. هرچه قدر به پایین لیست می‌رویم، مشخصات سیستم‌هایی را خواهید دید که ضعیف‌تر عمل کرده‌اند و به جایی می‌رسید که ضعیف‌ترین کامپیوتر در پایین لیست قرار دارد. حال برای اینکه ببینید قدرت سیستم شما چقدر است و در کجای این لیست قرار می‌گیرد، کافی است از نوار ابزارها روی دکمه تازه‌سازی اطلاعات (Refresh) کلیک کنید. بعد از کلیک دکمه باید چند لحظه صبر کنید تا تست انجام شود و نتیجه را ببینید. فقط در هنگام اجرای هر تست به این ۲ نکته بسیار مهم توجه داشته باشید:

۱- وقتی می‌خواهید تستی را انجام دهید، هیچ برنامه یا پردازش دیگری به جز برنامه اورست باز نباشد. زیرا روی نتیجه به دست آمده تاثیر می‌گذارد.

۲- وقتی روی دکمه Refresh کلیک کردید، دیگر نه موس خود را تکان دهید و نه هیچ کلیدکیبورد را فشار دهید. این حرکات نیز در نتیجه به دست آمده تاثیرگذار هستند.

برگردیم سر بحث تست‌های معیارسنجی؛ وقتی روی دکمه Refresh کلیک کردید و تست انجام شد، پنجره اطلاعاتی که حاوی لیست سیستم‌های مختلف بود، به دو قسمت بالایی و پایینی تقسیم می‌شود. قسمت پایینی مشخصات کلی سیستم شما را نشان می‌دهد و قسمت بالایی همان لیست سیستم‌ها را؛ اما با یک تفاوت کوچک. در این لیست نام، جزییات و رتبه سیستم شما نیز اضافه شده است. اطلاعات سیستم شما با رنگ زرد و جزییات آن با فونت درشت مشخص است. حالا می‌توانید کارایی سیستم خود در آن زمینه (مثلا سرعت خواندن از حافظه اصلی) با دیگر سیستم‌ها مقایسه کنید.

انواع تست‌های معیارسنجی

تست‌های این بخش به‌طور کلی مربوط به حافظه اصلی، پردازنده و ارتباط این دو با هم می‌شود. چهار تست مخصوص RAM، چهار تست مخصوص CPU و سه تست مربوط به FPU. توضیح مختصر هرکدام از این تست‌ها به شرح زیر است:

Memory Read: سرعت خواندن اطلاعات از حافظه. در این تست بیشینه پهنای باندی که می‌توان از حافظه اصلی خواند مشخص می‌شود.

Memory Write: سرعت نوشتن اطلاعات در حافظه. در مقابل تست قبل، در این تست بیشینه پهنای باندی که می‌توان با آن در حافظه اطلاعات نگاشت، مشخص می‌شود.

Memory Copy: سرعت کپی اطلاعات در حافظه. در این تست معیار سنجی، بیشینه سرعت کپی اطلاعات از بخشی از حافظه اصلی در بخش دیگری از این حافظه تعیین می‌شود.

Memory Latency: تاخیر در خواندن اطلاعات جدید از حافظه. اطلاعاتی از حافظه خوانده شده و برای پردازش در پردازنده یا همان CPU قرار گرفته است. برای خواندن اطلاعات جدید از حافظه و قرار گرفتن آن اطلاعات در پردازنده یک زمان تاخیر در حد نانو ثانیه وجود دارد که به آن Latency گفته می‌شود. هرچه زمان تاخیر کمتر باشد، کارایی آن سیستم بالاتر است. این تست میزان تاخیر حافظه را تخمین می‌زند.

CPU Queen: احتمالا شما نیز با معمای قدیمی ۸ وزیر در شطرنج آشنا هستید. خواست این معما این است که چگونه ۸ وزیر را در صفحه شطرنج چیده شود که هیچ کدام وزیر دیگری را نزند. این معمای راه‌حل دارد و برای حل آن در دنیای کامپیوتر نیز الگوریتم وجود دارد. در این تست معیارسنجی الگوریتم حل این معما اجرا می‌شود و هر چه قدر پردازنده‌ای بتواند سریع‌تر آن را حل کند، کارایی بهتری در آن تست دارد. به‌طور کلی هم پردازنده‌های چند هسته‌ای و چند پردازشی خیلی سریع‌تر از پردازنده‌های تک‌ هسته‌ای این معما را حل می‌کنند.

CPU PhotoWorxx: یکی از پردازش‌های عمومی که در سیستم‌ها انجام می‌شود، پردازش عکس و تصویر است. وقتی شما این تست را اجرا می‌کنید، اورست روی تعداد زیادی عکس که در اختیار دارد الگوریتم مربوط به چند پردازش مهم تصاویر را اجرا می‌کند و نتیجه را به شما گزارش می‌دهد.

این پردازش‌ها عبارتند از: پر کردن عکس از رنگ، جرخاندن، چرخش ۹۰ درجه‌ای عکس، پر کردن عکس با رنگ‌های تصادفی، تبدیل تصاویر رنگی به تصاویر سیاه‌ و سفید و… . در این تست هماهنگی پردازنده با حافظه اصلی بسیار تاثیر گذار خواهد بود. زیرا تصاویر از حافظه اصلی خوانده شده و برای پردازش در پردازنده قرار می‌گیرد و اطلاعات پردازش شده دوباره داخل حافظه برمی‌گردد.

CPU ZLib: حتما شما هم با فایل‌های فشرده شده (ZIP) کار کرده‌اید. برای فشرده‌سازی فایل‌ها از الگوریتم‌های خاصی استفاده می‌شود که هر چقدر پردازنده قوی‌تر باشد، قادر خواهد بود در زمان کمتری فایل‌ها را فشرده کند یا از حالت فشرده خارج کند. این تست عملیات فشرده کردن و خارج سازی از حالت فشرده را در پردازنده شما آزمایش می‌کند. در اینجا مانند تست قبل، هماهنگی پردازنده با حافظه اصلی بسیار مهم خواهد بود.

CPU AES: یکی دیگر از پردازش‌هایی که با پردازنده در ارتباط تگاتنگی قرار دارد، عملیات رمزنگاری اطلاعات است. در این تست معیارسنجی، اورست با استفاده از یک الگوریتم معروف رمزنگاری با نام AES، چهل و هشت مگابایت اطلاعات را رمزنگاری می‌کند و با آن کارایی پردازنده را می‌سنجد.

FPU Julia: در این تست معیارسنجی میزان پردازش چند فریم از فراکتال معروف Julia به صورت دقت تک واحدی در اعداد ممیزی محاسبه می‌شود (۳۲-bit).

FPU Mandel: مانندتست قبل میزان پردازش چند فریم از فراکتال معروف دیگری با نام Mandel بررسی می‌شود. با این تفاوت که در اینجا اعداد ممیزی با دقت دو برابر در نظر گرفته می‌شوند (۶۴-bit).

FPU SinJulia: مانند دو تست قبل ولی با دقت بسیار بالاتر محاسبه می‌شود (۸۰-bit).