[behnam5555]

گۆمە گێژە


دیسان وەک هەمیشە هاتبۆوە قەراغ گۆمەکە. لەسەر گابەردی پەنا کەندەڵانەکە دانیشتبوو و چاوی لە گێژ و خول و تەندوورەی گۆمەکە و شینایی مەیلەوسەوزی بڕیبوو. کەسێک نەیناسیبایە و چاوی پێی بکەتایە پێی وابوو خۆی لە ڕاوی نقە و ماسی خۆش کردووە یان تۆڕی تێخستووە و چاوەڕوانی ئەوەیە بارێکی ماسی پێوەبێ. ئەوە بووەتە کاری هەموو ڕۆژێکی و لە بەیانییەوە هەتا ئێوارێ دەچێ لەسەر ئەو بەردە دادەنیشێ و زەق زەق دەڕوانێتە گۆمەکە و کاس و وڕ و بێ جووڵە، وەک داوەڵ لەوێ دەچەقێ. ڕۆژی وایە هەتا تاریکان لەوێ دەمێنێتەوە و هەر جارەی کەسێکی نێودێ یان خزمێکی دەچن دەیهێننەوە بۆ ماڵێ. تەنانەت لە چلەی زستان و تۆف و بەند و سەغڵەتیشدا دەچوو، بەڵام خەڵکی نێودێ چاویان لێ خافڵ نەدەکرد و نەیاندەهێشت سەرما بیبا و دەچوون دەیان هێنایەوە. ئەمڕۆش بەو گەرمای هاوینە خۆی گەیاندبۆوە لای گۆمەکە و چاوی لە ئاوە شینەکەی بڕیبوو. بایەکی گەرم هەڵیکردبوو برینجەی دەخستە سەر لێوی دەروای مەندی چۆمەکە. بەستێنی چۆم پڕە لە خیز و بەردی ئاوەسوو، بنچکی گزیچار لە چەند جێوە لەدەوری چۆم و بنگەڕ و بە تایبەت لێواری گۆمەگێژە ڕواون و سێبەری خۆیان بە پووشی زەردەڵ و ڕمڵی نەرم و وشک بەخشیوە. گۆمە گێژە تەنیا گۆمێکە لەم مەڵبەندە کە بەهاران تەنانەت مەلەوانی شارەزاش ناتوانێ خۆی لێدا. بەڵام هاوینان کە ئاو لە کەمی دەدا هێندێک لە لاو و گەنجە پڕ وزەکان بۆ خۆدەرباز کردن لە گەرما دەخزێنە باوەشی و ململانی لەگەڵ گێژاوی شین و پڕ تەوژی دەکەن.
ڕەحمانی پووربەگم کە خەڵکی ناوچە لە دوای ئەو کارەساتە بە ڕەحمانە شێت دەیانناسی، لە کاری مەزرا و خەلە و خەرمان بووبووە و بە ڕۆژدا لە نێو باخە سێو و گوێزەکەیدا ڕایدەبوارد و چاوەڕوانی گەیشتنی باخەکەی بوو. مەزرا و باخەکەی لە نزیک چۆمەکە و جیرانی گۆمە گێژە بوو. ئەو لە دارای دنیا تاقە کوڕێکی بوو کە دنیا و ڕووناکی و هەناسەکێشانی تەنیا لەبەر ئەو دەویست و هەموو جوانی و خۆشی و هیواکانی ژیانی لە چاوی ئەو کوڕە تاقانەیەیدا دەدی. کاوە تاقانە کوڕەی دایک و بابی و تەنانەت تاقانە لاوی گوندەکەش بوو بۆ ژیری و جوانچاکی و، گەورە و بچووکی گوندەکە ئەویان بە قەد دایک و بابی خۆش دەویست.
ڕەحمانە شێت لەبن سێبەری چڕی دار گوێزێک خۆی لە گەز دابوو، مریشک و جووچک و کەڵەشێر کە لە بەهارێوە لەو نێو باخەدا کولانەی بۆ دروست کردبوون و بە گیاوگژی ناسک و کرم و کوللە پەروەردە بووبوون لە دەوری دەهاتن و دەچوون و فڕووج و باڕۆکە بە نێو جۆگەلە و دێراو و شیلەگەدا یەکتریان هەڵدەبڕی و قیڕەقیڕ و پڕژەی باڵیان ڕەحمانە شێتی خەنی کردبوو. جارجار سەری هەڵدەبڕی و چاوی لێدەکردن و لە دڵی خۆیدا تەڕەکەبابی چەوری زستانێی دەهاتە بەرچاو و دەمی ئاوی تێدەگەڕا. قاوەڵتوونێکی درەنگە و زۆری ئیشتیای چایی کردووە. هەستا سەر قوون دانیشت، کە سەری هەڵێنا دیتی لە ڕێگای خوار باخەکەوە خێزانی و کوڕەکەی بۆ لای ئەو دەهاتن. بە پەلە هەستا و ئاورەکەی هەڵکرد و کترییە ڕەشی نایە سەری. کە ژنەکەی و کوڕەکەی گەیشتنە لای، کترییە ڕەش کەوتە گیزەگیز. خێزانی چاییەکەی دەم کرد و سێ بە سێ نان و چاییان خوارد.
کاوە دوایین قومی لە چاییەکەی دا و گوتی:
ــ باوە نایەی بچین بۆ گۆمە گێژە مەلەیەک بکەین؟
باوکی کە زۆری حەز لێبوو و لە خودای دەویست لەگەڵ کوڕە تاقانەکەی هێندێک یاریی قڕنەگۆمە بکات گوتی:
ــ بۆ نایەم ڕۆڵە گیان. جا لە مەلە خۆشتر هەیە. بەڵام جارێ ئاوەکەم لەو پەڵە وێنجەیە ئاژین کردووە، تەواو بێت دەچین.
کاوە چاوێکی لە دایکی کرد و گوتی:
ــ باشە باوە من و دایکم دەچین بۆ لای گۆمەکە، لە بن داربییەکە دادەنیشین من تۆزێ مەلە دەکەم هەتا تۆ دێی. با دایکیشم بمبینێ چۆن مەلێ دەکەم و ئیتر بە منداڵم نەزانێ.
ڕەحمانە شێت کە دەیزانی کوڕەکەی وەک بێچووە مراوی وایە و لە منداڵییەوە کوڕی چۆم و گۆمان بووە و لە دەریاشدا دەبێ پشتی لێ بکاتەوە گوتی:
ــ باشە کوڕم ئێوە بچن منیش تاوێکی تر دێم.
ڕەحمانە شێت دەستی دا پێمەڕەکەی و چوو بۆلای شێلگە ئاوەکە و خێزانی و کوڕەکەی بەرەو لای گۆمەکە داگەڕان.
خەریک بوو شێلەگەکە هەڵبڕێ و بەرێکی تر ئاو لە وێنجەکە ئاژین بکات، کەڵەشێرە لارییەکەی کە لەسەر سەربانی کولانەکە قیت ڕاوەستا بوو دووجاری خوێند. ڕەحمانە شێت ئاوڕی دایەوە و بە دیتنی کەڵەشێرەکە بسکەی سمێڵی هات و بیری ڕۆیشت بۆ لای ئەو چوارسەد هەزار تمەنەی خلەی قاوەچی پێیدا بوو و بۆ شەڕە کەڵەشێری دەویست. بەڵام ڕەحمانە شێت بەو قیمەتە پێی نەدابوو و داوای پێنج سەد هەزار تمەنی کردبوو. بۆیە چاوێکی لە کەەشێرەکە کردەوە و لە دڵەوە خۆی بە قوربانی لاق و ملە درێژەکەی و تەنانەت دەنگە ناخۆشەکەی کرد. بەڵام لەگەڵ ئەوەدا کە تاسەی پێنجسەد هەزارتمەنەکە بزەی خستبووە سەر لێوی بلووکی ڕەشی دیواری کولانەکە موچۆڕکێکی بە دڵیدا هێنا و هەناسەیەکی هەڵکێشا.
بەهارێ تازە یەکەم بەری وێنجەکەی دووریبوو، بە زەحمەتێکی زۆر بەرد و بلووکی هێنا و لە نزیک چارداخەکە ئەو کولانەیەی دروست کرد و بڕیاری دا کەڵەشێرێک و دووسێ مریشک بکڕێ و بە خێویان بکات. شەوێک هەتا نیوە شەو لە ماڵێ بە دار و تەختە و تەنەکە دەرگایەکی بۆ دروست کرد و بەیانی کاتێک بە دەرگاوە گەیشتە مەزرا و چوو بۆلای کولانەکە، دێڵە سەگێک لە کولانەکە هاتە دەرێ. کە چاوی لێکرد شەش تووتکی وردیلەی چاو نەپشکووتوو لە نێو کولانەکەدا بوون. شەوێ دێڵەسەگ هاتبوو لە نێویدا ترەکیبوو. ڕەحمانە شێت لە داخانا لێوی خۆی گەست و چوو پێمەڕەکەی هێنا، تووتکەکانی هێنا دەرێ و بردی لەو بەری جۆگەکەوە لە بن بەردێک داینان و هاتەوە بەربووە قوڕگرتنەوە و دەرگا تێگرتن. چوارچێوەی دەرگا چکۆلەکەی تێگرت. تای دەرگاکەی بە دیواری چارداخەکەوە هەڵسەپارد. پاشان دەستی دا ماڵەغان و هەتا نیوەڕۆ خەریکی دوورینی گیاوگژی نێو باخەکە بوو. خەریک بوو دوایین قەرخ لێبدا دیتی سەگەکە خۆی کرد بە نێو کولانەکەدا. ماڵەغانی دانا و بە پەلە چوو بۆ لای کولانەکە کە دانەوی و تەماشای کرد دێڵەسەگەکە تووتکەکانی هێنابۆوە نێو کولانەکە و لەسەریان وەرکەوتبوو. زۆری حەول دا دەریکاتە دەرێ بەڵام دێڵەکە تووتکەکانی بەجێ نەدەهێشت و نەدەهاتە دەرێ.
ڕەحمانە شێت لێوی خۆی گەست و بە پەلە چوو بۆ نێو چارداخەکە. شەمچەیەکی هێنا و لەلای جێ ئاورەکە باوەشێکی دار و چرپی هەڵگرت و بە دەرگای کولانەکەیەوە ناو هێندێ نەوتی لێ پڕژاند و ئاوری تێبەردا. ئاوری چرپی و میچی کولانەکە بڵێسەی کێشا و گڕمەشقاڵ بەرز بۆوە. دێڵە سەگ بە پڕتاو دەرپەڕی و دوای ئەوەی سووڕێکی بە دەوری کولانەکەدا لێدا خۆی کردەوە بە نێو ئاورەکەدا، چەند چرکە لە نێو کولانەکەدا بوو دیسان دەرپەڕییەوە دەرێ، تووکی کلکی و پشتی هەمووی هەڵپڕووزا بوو. دیسان دەورێکی بە دەوری کولانەکەدا لێدا و خۆی کردەوە بە ژوورێدا، بەڵام ئاورەکە وەهای گرتبوو و بڵێسەی بەرز بووبۆوە کە ئیتر توانای نەبوو بێتەوە دەرێ. بۆکڕووز و بۆچرووک لەگەڵ دووکەڵێکی ڕەش و چەور باخەکە و دۆڵی پشتەوەی داگرتبوو و وەک مژ بەسەر دارەکانەوە ڕاوەستا بوو. ڕەحمانە شێت پاڵی بە چارداخەکەوە دابوو و چاوی لەو دیمەنە دەکرد. چاوی لە دۆزەخێک بڕیبوو کە حەوت زیندەوەری دیار و سەدانی نادیاری دیکەی تێدا دەسووتا. دەستی لە گیا دروون هەڵگرت و مات و دڵتەنگ ڕۆیشتەوە بۆ ماڵێ. شتێکی ڕەق و سارد دڵی ڕێک دەگوشی و ئازارێک لە ناخەوە هەڵیدەچۆقاند. ئۆناقێک لە شێوەی پەشیمانی چنگی لە ئەوکی گیر کردبوو، وزەیەکی دیکەش لە ناخەوە هانی دەدا و وای لێدەکرد خۆی بە تاوانبار نەزانێ، وەزەی تاوان و بێ تاوانی لەسەر دڵی کەوتبوونە ململانێ و زۆران و لەوانە بوو دڵی لە لێدان بخەن، جارجار دڵی بە پڕتاو لێدەدا و گوێی لە زرمەی دەبوو کە خۆی بە دیواری ڕەقی سینگیدا دەکێشا. چاوی لە ڕەشەوە دەهات و سەری گێژی دەخوارد، دڵی تێکەڵ دەهات و دەتگوت گۆشتی برژاوی سەگی خواردووە و دوای تێرخواردن بە زۆری دەرخواردی دەدەن. دوو چنگی ڕەش و سپی بە زۆر گۆشتی برژاوی نیوە سووتاویان لە زاری دەئاخنی و دەسەڵاتی هیچی نەبوو. کە گەیشتەوە ماڵێ تووشی تاوویاو و چەقوچۆیەک بوو ددانی وە ددانی نەدەکەوت بەو گەرمای بەهارە دەتگوت قڕی هات لە سەرمانا و لێوی وێک نەدەکەوتەوە داوا بکا سێ چوار لێفەی پێدادەن. دەروجیران وەسەرگەڕابوون و هەر کەسەی شتێکی دەگوت و دەرمانێکی بۆ دەدۆزییەوە:
ــ برا ماندوو بووە و ئارەقەی کردووە، حەتمەن سەهۆڵاوی خواردۆتەوە.
ــ کچێ دایکم تۆ دەڵێی چی، بێت و نەبێ ئەوانگەل دەستیان لێ وەشاندووە.
ــ گەرم دایپۆشن ئارەقە بکات چاک دەبێ.
ــ نا کاری وانەکەن بیبەن دوو گۆزەی ئاوی سارد بەسەردا کەن چاک دەبێ.
گوێی لەو دەنگانە دەبوو تارمایی حەشاماتێکی دەدی کە بەر دەرگا و پەنجەرەی ژوورەکەیان تەنیبوو، دەتگوت دەنگیان لە چەند کۆڵان ئەو لاوە دێ و هیچیان لێ حاڵی نەدەبوو.
بەیانی بە دەنگی خێزانی خەبەری بۆوە کە بە خات فاتمی جیرانیانی دەگوت:
ــ خوشکێ نازانی چ دەردێکی کێشا، شەوی ئەم شەو ڕاواندی و هاواری کرد. خۆ هیچیشی لێ حاڵی نەدەبووین. بەری بەیانی خەوی لێ کەوت و جارێ هەڵنەستاوە.
کە لە نێو جێگاکەی هەستا و چاوی لە دارودیواری ژوورێ کرد، تازە وەبیری هاتەوە لە کوێیە و دوێنێ چی ڕوویداوە.
هەناسەیەکی قووڵی هەڵکێشا و هەستا سەرپێ، هەرچی خێزانی تکای لێکرد و لێی پاڕایەوە، گوێی نەدایە و ڕۆیشت بۆ مەزرا. خێزانی نەیتوانی کەمتەرخەم بێ و گوێی پێ نەدا. وەدوای کەوت بۆ مەزرا و چەند خولەکێک دوای ئەو گەیشتە لای چارداخەکە و دیتی لە پەنا دیواری ڕەش و دووکەڵاویی کولانەکە دانیشتووە و هەر دوو دەستی بە لاجە سەرییەوە گرتووە.
ــ ئەیەڕۆ پیاوەکە خەمی ئەو کولانەیەتە؟ جا ئەو کولانەیە بۆ ئەوە دەبێ خەمی بۆ بخۆی، کوڕە گوێی مەدەیە هەر ئەمڕۆ من و تۆ و کاوە گیان پێکەوە خاوێنی دەکەینەوە و چوارچێوەیەکی دیکە بۆ دەرگاکەی دروست بکە تێی دەگرینەوە و دوو لق داروچرپی بخەوە سەربانەکەی، خەم بۆ شتی وامەخۆ.
ڕەحمانە شێت بوغزێک گەرووی ڕێک گوشی و چاوی لە ژنەکەی کرد بەڵام هیچی نەگوت.
ــ پیاوەکە بڵێی کێ ئاوری تێبەردابێ؟ جا چاک بووە ئەو خودا غەزەب لێگرتووانە چارداخەکەشیان ئاور تێبەرنەداوین. ئاخەر بڵێ هیچ و پووچانە ئەو کولانەیە چ ڕێگایەکی لە ئێوە گرتبوو، ئاورتان تێبەر داوە! ئەرێ ڕەحمان بڵێی کاری کێ بێ.
ڕەحمان چاوێکی لە چاوی ژنەکەی کرد و فرمێسکی قەتیس ماو لە چاویدا بریقەی هات و ویستی شتێک بڵێ، بەڵام ژنەکەی بە بزەیەکی تێکەڵ بەسەر کۆنەوە گوتی:
ــ ئەیەڕۆ ڕەحمان! ئەوە بۆچی دەگریی، دیوەخان و ماڵەکەت سووتاوە؟ کوڕە عەیبە، یەکێک بێت بۆ ئێرە بزانێ بۆ ئەو کولانەیە دەگریی ئابڕوومان دەچێ. خەڵک تەواوی ماڵ و حاڵەکەی دەسووتێ وەک تۆ ناکا.
ڕەحمان چاوێکی لە خێزانی کرد و ئیتر هیچی نەگوت.
خێزانی لەچکەکەی لە پشت سەری توند کرد، قۆڵی هەڵماڵی و دەستی دا پێمەڕەکە، چاوێکی لە مێردەکەی کرد کە هەروا هەڵترووشکا بوو، گوتی:
ــ هەستە دەی هەستە، پیاوی بە غەیرەت، هەستە هەر ئێستا پێکەوە خاوێنی دەکەینەوە و چی زۆرە داروچرپی هەر ئەمڕۆ یەکجاری سەرەکەی دەگرین و گڵەبان و قوڕەبانیشی دەکەین، ئێوارەش لە ماڵێ چوارچێوەی دەرگاکەی بۆ دروست بکەوە، ئەوەتا دەرگاکەی هیچی لێ نەهاتووە بە دیواری چارداخەکەوە هەڵپەسێردراوە.
ڕەحمان تەکانێکی لە خۆیدا و هەستا. هەتا نیوەڕۆ خاوێنیان کردەوە و سەربانەکەیان گرت و وەک پێشووی لێهاتەوە بەڵام جیاوازییەکی هەبوو ئەویش دیوارە ڕەشەکەی بوو، بەرد و بلووکەکان وا ڕەش داگەڕابوون بە هیچ شتێک سپی نەدەبوونەوە.
شێلەگەکەی گوێستەوە و چاوێکی لە گۆمە گێژە کرد، ژنەکەی لە بن داربییەکە دانیشتبوو و کوڕەکەشی کراس و پاتۆڵەکەی داکەندبوو و بە شۆرتێکەوە لەسەر کەندەڵانی ژوور گۆمەکە ڕاوەستا بوو دەیویست خۆی بخاتە نێو ئاوەکەوە. زەردەیەکی گرت و لە دڵەوە خۆی بە قوربانی بەژن و باڵای کرد. لەبەر خۆیەوە گوتی: «بابت بە قوربانت بێ مەلەوان. لە دەریاش سڵ ناکات. کوڕی بابی خۆیەتی. لە هەموو جۆرە مەلەیەک شارەزایە.»
پێمەڕەکەی بە دارێکەوە هەڵپەسارد و چوو مریشک و کەڵەشێرەکانی کۆ کردەوە و هەموویانی لە کولانەکە کرد و دەرگای لێ داخستن.
چاوێکی لە گۆمە گێژە کردەوە و ویستی بۆ لای ژن و کوڕەکەی وەڕێ بکەوێ. کوڕەکەی دیار نەبوو و دیارە خەریکی مەلە کردنە و لە نێو گۆمەکە دایە. لەپڕ دیتی خێزانی لەبن دارەکەوە بە هەڵە داوان هەڵات بۆ لای گۆمەکە. پێی سەیر بوو، بۆچی دەبێ ئاوا شڵەژابێ، چ قەوماوە. کەخێزانی گەیشتە لای گۆمەکە دیار بوو بە دەست و دەم هاوار دەکات و هەڵدێتە قەراغ ئاوەکە و دێتەوە دەرێ و بە هەر دوو دەستی بانگی ئەم دەکات و هەڵدەبەزێ. ڕەحمان کە ئەو دیمەنەی دی ئەژنۆی شکا، نەیدەزانی چ بکا. چۆن خۆی بگەێنێتە گۆمەکە. سەرەوخوار هەڵات بەڵام هێزی ئەژنۆی نەبوو هەموو جارێ چۆکی دەنووشتایەوە و سەرەنگرێ دەبوو. ئەو مەودایە ئەگەرچی نزیکەی دووسەد مەتر دەبوو بەڵام هێندە دوور بوو، نەدەگەیشتێ و ساڵەڕێیەک دەبوو. لاقی کەوتە قوڵکەیەکەوە و دەمەوڕوو کەوت، بە هەر دوو دەستی خۆی گرتەوە و هەستایەوە، بە دەم هەڵاتنەوە چاوی هەر لە گۆمەکە و خێزانی بوو کە هەڵدەهاتە نێو ئاوەکە و دەهاتەوە دەرێ، بەڵام نەیدەوێرا خۆی بخاتە نێو گۆمەکەوە. نزیک تر دەبۆوە، بەڵام دەتگوت دیسان مەوداکە کێشی دێ و نابڕێتەوە. دڵی وا بە پڕتاو لێی دەدا لەوانە بوو سینگی کون بکات، هەموو جارێ هەناسەی ڕادەوەستا و هاسکەهاسک و هەناسەبڕکێ ئەوەندەی دیکە دەستی لە بینی توند دەکرد و لەوانە بوو بیخنکێنێ. بە قووڵایی ئاودڕی سەر ڕێگاکەیدا داگەڕا و لەوبەر هاتەوە سەرێ و بە دەم هەڵاتنەوە چاوی لە گۆمەکە کردەوە، نزیکەی پەنجا مەترێکی مابوو بگاتێ. بووبووە مردوویەکی بزۆک، بابردەڵەیەک بوو بێ ئیختیار با دەیڕفاند و جووڵان و هەنگاونانی لە دەست خۆیدا نەمابوو. سینگ و دەروونی سووک و خاڵی بووبوو و دەتگوت بۆتە بووکەباخەیەکی مردووی نێو بەتاڵ یان، فوودانەیەکی سووک بەدەم باوە. بە دەم هەڵاتنەوە هەر چاوی لە گۆمەکە بوو، بڕوای بە چاوی خۆی نەدەکرد ئەمجارەیان خێزانی لە قەراغ ئاوەکە نەبوو سەگێکی دی ئاڵۆز و پەشۆکاو هەڵدێتە نێو ئاوەکە و دێتەوە دەرێ. لەناکاو دیتی سەگەکە خۆی خستە نێو قووڵایی گۆمەکەوە و لە چاو ون بوو.

ئەمین گەردیگلانی