شعری که زنده‌گی‌ست موضوع ِ شعر ِ شاعر ِ پيشين
از زنده‌گي نبود.
در آسمان ِ خشک ِ خيال‌اش، او
جز با شراب و يار نمي‌کرد گفت‌وگو.
او در خيال بود شب و روز
در دام ِ گيس ِ مضحک ِ معشوقه پاي‌بند،
حال‌آن‌که ديگران
دستي به جام ِ باده و دستي به زلف ِ يار
مستانه در زمين ِ خدا نعره مي‌زدند!
□
موضوع ِ شعر ِ شاعر
چون غير از اين نبود
تاءثير ِ شعر ِ او نيز
چيزي جز اين نبود:
آن را به جاي ِ مته نمي‌شد به کار زد;
در راه‌هاي ِ رزم
با دست‌کار ِ شعر
هر ديو ِ صخره را
از پيش ِ راه ِ خلق
نمي‌شد کنار زد.
يعني اثر نداشت وجودش
فرقي نداشت بود و نبودش
آن را به جاي ِ دار نمي‌شد به کار برد.
حال آن‌که من
به‌شخصه
زماني
هم‌راه ِ شعر ِ خويش
هم‌دوش ِ شن‌چوي ِ کره‌ئي
جنگ کرده‌ام
يک بار هم «حميدي شاعر» را
در چند سال ِ پيش
بردار ِ شعر ِ خويشتن
آونگ کرده‌ام...
□
موضوع ِ شعر
امروز
موضوع ِ ديگري‌ست...
امروز
شعر
حربه‌ي ِ خلق است
زيرا که شاعران
خود شاخه‌ئي ز جنگل ِ خلق‌اند
نه ياسمين و سنبل ِ گُل‌خانه‌ي ِ فلان.
بيگانه نيست
شاعر ِ امروز
با دردهاي ِ مشترک ِ خلق:
او با لبان ِ مردم
لب‌خند مي‌زند،
درد و اميد ِ مردم را
با استخوان ِ خويش
پيوند مي‌زند.
امروز
شاعر
بايد لباس ِ خوب بپوشد
کفش ِ تميز ِ واکس‌زده بايد به پا کند،
آن‌گاه در شلوغ‌ترين نقطه‌هاي ِ شهر
موضوع و وزن و قافيه‌اش را، يکي‌يکي
با دقتي که خاص ِ خود ِ اوست،
از بين ِ عابران ِ خيابان جدا کند:
«ــ هم‌راه ِ من بيائيد، هم‌شهري‌ي ِ عزيز!
دنبال ِتان سه روز ِ تمام است
دربه‌در
همه‌جا سر کشيده‌ام!»
«ــ دنبال ِ من؟
عجيب است!
آقا، مرا شما
لابد به جاي ِ يک کس ِ ديگر گرفته‌ايد؟»
«ــ نه جان‌ام، اين محال است:
من وزن ِ شعر ِ تازه‌ي ِ خود را
از دور مي‌شناسم»
«ــ گفتي چه؟
وزن ِ شعر؟»
«ــ تاءمل بکن رفيق...
وزن و لغات و قافيه‌ها را
هميشه من
در کوچه جُسته‌ام.
آحاد ِ شعر ِ من، همه افراد ِ مردم‌اند،
از «زنده‌گي» ]که بيش‌تر «مضمون ِ قطعه» است[
تا «لفظ» و «وزن» و «قافيه‌ي ِ شعر»، جمله را
من در ميان ِ مردم مي‌جويم...
اين طريق
بهتر به شعر، زنده‌گي و روح مي‌دهد...»
□
اکنون
هنگام ِ آن رسيده که عابر را
شاعر کند مُجاب
با منطقي که خاصه‌ي ِ شعر است
تا با رضا و رغبت گردن نهد به کار،
ورنه، تمام ِ زحمت ِ او، مي‌رود ز دست...
□
خُب،
حالا که وزن يافته آمد
هنگام ِ جُست‌وجوي ِ لغات است:
هر لغت
چندان‌که بر مي‌آيدش از نام
دوشيزه‌ئي‌ست شوخ و دل‌آرام...
بايد براي ِ وزن که جُسته‌ست
شاعر لغات ِ درخور ِ آن جُست‌وجو کند.
اين کار، مشکل است و تحمل‌سوز
ليکن
گزير
نيست:
آقاي ِ وزن و خانم ِ ايشان لغت، اگر
هم‌رنگ و هم‌تراز نباشند، لاجرم
محصول ِ زنده‌گاني ِشان دل‌پذير نيست.
مثل ِ من و زن‌ام:
من وزن بودم، او کلمات ]آسه‌هاي ِ وزن[
موضوع ِ شعر نيز
پيوند ِ جاودانه‌ي ِ لب‌هاي ِ مهر بود...
با آن‌که شادمانه در اين شعر مي‌نشست
لب‌خند ِ کودکان ِ ما ]اين ضربه‌هاي ِ شاد[
ليکن چه سود! چون کلمات ِ سياه و سرد
احساس ِ شوم ِ مرثيه‌واري به شعر داد:
هم وزن را شکست
هم ضربه‌هاي ِ شاد را
هم شعر بي‌ثمر شد و مهمل
هم خسته کرد بي‌سببي اوستاد را!
باري سخن دراز شد
وين زخم ِ دردناک را
خونابه باز شد...
□
اُلگوي ِ شعر ِ شاعر ِ امروز
گفتيم:
زنده‌گي‌ست!
از روي ِ زنده‌گي‌ست که شاعر
با آب‌ورنگ ِ شعر
نقشي به روي ِ نقشه‌ي ِ ديگر
تصوير مي‌کند:
او شعر مي‌نويسد:
يعني
او دست مي‌نهد به جراحات ِ شهر ِ پير
يعني
او قصه مي‌کند
به‌شب
از صبح ِ دل‌پذير
او شعر مي‌نويسد،
يعني
او دردهاي ِ شهر و ديارش را
فرياد مي‌کند
يعني
او با سرود ِ خويش
روان‌هاي ِ خسته را
آباد مي‌کند.
او شعر مي‌نويسد،
يعني
او قلب‌هاي ِ سرد و تهي‌مانده را
ز شوق
سرشار مي‌کند
يعني
او رو به صبح ِ طالع، چشمان ِ خفته را
بيدار مي‌کند.
او شعر مي‌نويسد،
يعني
او افتخارنامه‌ي ِ انسان ِ عصر را
تفسير مي‌کند.
يعني
او فتح‌نامه‌هاي ِ زمان‌اش را
تقرير مي‌کند.
□
اين بحث ِ خشک ِ معني الفاظ ِ خاص نيز
در کار ِ شعر نيست...
اگر شعر زنده‌گي‌ست،
ما در تک ِ سياه‌ترين آيه‌هاي ِ آن
گرماي ِ آفتابي‌ي ِ عشق واميد را
احساس مي‌کنيم:
کيوان
سرود ِ زنده‌گي‌اش را
در خون سروده است
وارتان
غريو ِ زنده‌گي‌اش را
در قالب ِ سکوت،
اما، اگرچه قافيه‌ي ِ زنده‌گي
در آن
چيزي به غير ِ ضربه‌ي ِ کش‌دار ِ مرگ نيست،
در هر دو شعر
معني‌ي ِ هر مرگ
زنده‌گي‌ست!
|