زیره سبز
بنابراين: اصلاح براي مقاومت به سرما و اصلاح براي مقاومت به يخ‌زدگي (از نظر تئوري، عملي و مفهومي)از يکديگر متفاوت است، منظور ازسرما، کاهش دما به حدود صفر درجه سانتيگراد ويا چند درجه بالاتراست که می تواند برحسب نوع گياه ودرجه مقاومت آن، به اندامهای مختلف(گل، برگ، ميوه، جوانه وشاخه) خسارت وارد کند(5).
اين مقاله گياهان را از نظر طبقه‌بندي انها براساس واكنش آنها به دماهاي پايين ، به گياهان: حساس به سرما، حساس به دماهاي سرد بالاي صفر، حساس، حساس به درجه حرارتهاي يخبندان كم يا دماهاي نزديك به صفر درجه سانتيگراد، كمي مقاوم، زنده‌ماندن در دماهاي انجماد تا -5 درجه سانتيگراد، نيمه‌مقاوم، زنده‌ماندن در دماهاي انجماد در محدوده -5 تا -10 درجه سانتيگراد، بسيار مقاوم، زنده‌ماندن در دماهاي انجماد در محدوده -10 تا -20 درجه سانتيگراد، خيلي زياد مقاوم، گونه‌هاي با حداكثر مقاومت به يخ‌زدگي كه توانايي تحمل سرماهاي بسيار شديد(فراسردي) را دارند.
اساس ژنتيكي تحمل به سرما عبارت است از: پلی ژن بودن وراثت اکثر صفات مهم اقتصادی از جمله مقاومت به سرما و يخبندان، تحت تاثير محيط بودن اين صفات و دشواری اندازه گيری آنها، متکی بودن مطالعه اين صفات بر روشهای آماری پيچيده و شاخصهای آماری مانند ميانگين, واريانس, کوواريانس, شاخصهای چندمتغيره و.....
استراتژي هاي بهنژادي براي افزايش مقاومت گياهان به سرمانيز عبارتند از: اصلاح تدريجی گياهان برای مقاومت به سرما و يخبندان از طريق کاربرد روشهای مرسوم اصلاحی و انتخاب، انجام هيبريداسيون بين گياهان زراعی و خويشاوندان وحشی آنها که دارای صفت مقاومت به سرما و يخبندان هستند، اهلي‌كردن گونه هاي وحشي كه در محيطهاي سرد به خوبي رشد مي‌كنند از طريق اصلاح و انتخاب براي بهبود صفات زراعي آنها، شناسايي ژن‌هاي مقاومت به سرما و يخ‌زدگي، كلون‌كردن آنها و دست‌ورزي ژنتيكي آنها با استفاده از روش‌هاي بيولوژي مولكولي، معرفي ژني خالص و نو به محيطهاي سرد به منظور وسعت بخشيدن به منابع پايه ژني، مثال‌هاي كمي در مورد هيبريداسيون بين‌گونه‌اي شامل گوجه‌فرنگي و گندم وجود دارد(3و5).
در جمعيتهاي اصلاح شده و سازگار گياهان مختلفي مانند ذرت، تنوع ژنتيكي فراواني براي مقاومت به تنش سرما ديده شده است اما استفاده از نژادهاي خارجي مقاوم نيز موقعيتهاي مناسبي را جهت اصلاح مقاومت به‌تنش سرما در اين گياهان فراهم مي کند .
به عنوان مثال در اصلاح سيب زميني مي‌توان از منابع ژنتيكي وحشي مانند گونه‌هاي وحشي سيب زميني مقاوم به يخ‌زدگي به عنوان والد در تلاقي‌ها استفاده كرد.
اين مقاله در پايان مي افزايد: در هر گياه زراعي عملكرد نتيجه نهايي تمامي فرآيندهاي بيوشيميايي و فيزيولوژيكي، از زمان سبزشدن تا بلوغ فيزيولوژيكي و تأثيرات متقابل اين فرايندها با محيط است، اختلاف بين عملكرد ثبت شده و ميانگين عملكردها، به عواملي كه از بروز كامل پتانسيل ژنتيكي گياهان جلوگيري مي‌كنند مربوط مي‌شود، براي تعدادي از مؤلفه هاي صفات مقاومت به سرما، تنوع ژنتيكي وجود دارد. تركيبي از مقادير كمي از اين تنوع، با برخي ازتكنولوژي‌هاي دقيق اصلاحي كه در اينجا بحث شد، مي‌تواند زمينه را براي دستكاري ژنهايي در زمينه‌هاي ژنتيكي خالص فراهم سازد.
در مناطقي كه گياهان حساس به سرما كشت مي‌شود، هر جا كه دماهاي سرد درطول فصل رويش غالب است، اصلاح مقاومت به سرما كه منجر به توليد بهتر در مزرعه مي‌شود، مي‌تواند قسمتي از تفاوت بين‌عملكردهاي بهينه و عملكرد واقعي را كاهش دهد.
اصلاح يك صفت مقاومت به سرما به صورت منفرد نمي‌تواند در يك محيط داراي محدويت از نظر دما، اثري روي عملكرديك ژنوتيپ خاص داشته باشد، بلكه راه بهتر اين است كه چندين صفت مقاومت را در زمينه ژنتيكي مناسب جمع‌آوري كنيم تاژنوتيپ‌هايي به دست آيند كه توانايي توليد را در شرايط دمايي سرد طي فصل رشد داشته باشند(5).
__________________
زمستان نیز رفت اما بهارانی نمی بینم
بر این تکرارِ در تکرار پایانی نمی بینم
به دنبال خودم چون گردبادی خسته می گردم
ولی از خویش جز گَردی به دامانی نمی بینم
چه بر ما رفته است ای عمر؟ ای یاقوت بی قیمت!
که غیر از مرگ، گردن بند ارزانی نمی بینم
زمین از دلبران خالی است یا من چشم ودل سیرم؟
که می گردم ولی زلف پریشانی نمی بینم
خدایا عشق درمانی به غیر از مرگ می خواهد
که من می میرم از این درد و درمانی نمی بینم
استاد فاضل نظری |