کيست‌هاي تخمدان؛ عوامل، علائم و درمان

[deltang]

کيست‌هاي تخمدان؛ عوامل، علائم و درمان


در اين مقاله با تعريف کيست تخمدان، عواملي که مسبب کيستهاي تخمدان هستند، علائم، تشخيص و درمان کيست تخمدان آشنا مي‌شويد.

[IMG]http://www.**********/images/x1pqjubhmvkxbpfoisu8.jpg[/IMG]

کيست‌هاي تخمدان چه هستند؟
کيست‌هاي تخمدان ساختمان‌هاي کيسه مانند پر از مايع در تخمدان هستند. واژه کيست به ساختماني پر از مايع اطلاق مي‌شود. بنابراين تمام کيست‌هاي تخمدان حداقل حاوي مقداري مايع هستند.


چه عواملي سبب ايجاد کيست‌هاي تخمدان مي‌شوند؟
کيست‌هاي تخمدان به دلايل متعددي ايجاد مي‌شوند. شايع ترين نوع، کيست فوليکولار است که از رشد يک فوليکول نتيجه مي‌شود. فوليکول يک کيسه پر از مايع طبيعي است که حاوي يک تخمک است. کيست‌هاي فوليکولار هنگامي که فوليکول در طي چرخه قاعدگي بيش از حد طبيعي رشد مي‌کند و براي آزاد سازي تخمک باز نميشود تشکيل مي‌شود. معمولاً کيست‌هاي فوليکولار در طي چند روز تا چند ماه به خودي خود برطرف مي‌شوند. کيست‌ها مي‌توانند در اثر جراحت يا نشت عروق خوني کوچک به درون کيسه تخمک حاوي خون باشند (کيست‌هاي هموراژيک يا اندومتريوئيد). گاه گاه بافت‌هاي تخمدان براي تشکيل بافت‌هاي ديگر بدن مانند مو يا دندان به صورت غير طبيعي رشد مي‌کنند. کيست‌هايي با اين بافت‌هاي غير طبيعي کيست‌هاي درموئيد ناميده مي‌شوند.


علايم کيست‌هاي تخمدان چه هستند؟
بيشتر کيست‌ها هرگز مشخص نمي شوند و بدون اينکه زنان بدانند که به اين کيست‌ها مبتلا هستند برطرف مي‌شوند. هنگامي که يک کيست علايم ايجاد مي‌کند، درد در شکم يا لگن شايعترين علامت است. درد مي‌تواند در اثر پارگي کيست، رشد سريع و اتساع آن، خون ريزي به درون کيست يا پيچ خوردن کيست در اطراف منبع خوني آن ايجاد شود.


کيست‌هاي تخمدان چگونه تشخيص داده مي‌شوند؟
بيشتر کيست‌ها به وسيله اولتراسوند تشخيص داده مي‌شوند که بهترين تکنيک تصويربرداري براي شناسايي کيست‌هاي تخمداني است. اولتراسوند يک روش تصويربرداري است که از امواج صوتي براي ايجاد تصاويري از ساختمان‌هاي درون بدن استفاده مي‌کند. تصويربرداري اولتراسوند بدون درد است و هيچ ضرري ندارد.


هم چنين مي‌توان کيست‌ها را با روش‌هاي ديگر تصويربرداري مانند اسکن CAT يا اسکن MRI شناسايي کرد.


پزشک چگونه مي‌تواند تصميم بگيرد که يک کيست تخمداني خطرناک است؟
اگر زني در دهه چهارم زندگي خود يا حتي جوان تر باشد و قاعدگي‌هاي منظم داشته باشد، بيشتر توده‌هاي تخمداني «کيست‌هاي تخمداني عملکردي» خواهند بود که در حقيقت غير طبيعي نيستند. اين کيست‌ها با جريان تخمک گذاري که در چرخه قاعدگي رخ مي‌دهد ارتباط دارند و معمولاً در طي چرخه قاعدگي بعدي خود به خود ناپديد مي‌شوند.


بنابراين به خصوص در زناني که در دهه دوم و سوم زندگي خود هستند اين کيست‌ها در چند چرخه قاعدگي بررسي مي‌شوند تا مشخص شود آيا از بين رفته اند يا نه. چون قرص‌هاي ضد بارداري خوراکي تا حدودي با جلوگيري از تخمک گذاري عمل مي‌کنند، پزشکان انتظار نخواهند داشت که زنان مصرف کننده ضد بارداري‌هاي خوراکي «کيست‌هاي تخمداني عملکردي» داشته باشند. بنابراين ممکن است به زناني که در حين مصرف قرص‌هاي ضد بارداري خوراکي به کيست‌هاي تخمدان مبتلا مي‌شوند توصيه شود که به جاي پايش از طريق اولتراسوند لگن يا جراحي، معاينه شوند.
عوامل ديگري نيز وجود دارند که در کنار سن زن يا مصرف ضد بارداري‌هاي خوراکي به ارزيابي کيست‌هاي تخمداني کمک مي‌کنند. کيستي که در اولتراسوند شبيه يک کيسه ساده پر مايع به نظر مي‌رسد، در مقابل کيستي با بافت سخت در داخل آن، به احتمال زياد خوش خيم است. بنابراين اولتراسوند نيز در تشخيص اين که تومور تخمداني جدي است يا نه نقش دارد.


سرطان تخمدان در زنان جوان تر از 40 سال نادر است. کيست‌هاي تخمداني که پس از 40 سالگي ايجاد مي‌شوند نسبت به قبل از آن شانس بالاتر سرطاني بودن را دارند، اگرچه بيشتر کيست‌هاي تخمدان حتي پس از 40 سالگي خوش خيم هستند. آزمون خوني CA-125 مي‌تواند به عنوان مشخصه‌اي براي سرطان تخمدان به کار رود، اما غير طبيعي بودن آن هميشه به معني وجود سرطان نيست. اولاً بسياري از بيماري‌هاي خوش خيم در زنان در سنين باروري مي‌تواند سبب افزايش CA125 شود، بنابراين CA-125 يک آزمون اختصاصي به خصوص در زنان جوان نيست. عفونت‌هاي لگن، فيبروئيد‌هاي رحم، بارداري، کيست‌هاي خوش خيم تخمدان (هموراژيک) و بيماري‌هاي کبد همگي بيماريهايي هستند که ممکن است در غياب سرطان تخمدان سطح CA-125 را افزايش دهند. ثانياً حتي در صورت ابتلا زن به سرطان تخمدان، تمام اين سرطان‌هاي تخمدان سبب افزايش سطح CA-125 نميشود. علاوه براين، سطوح CA-125در زنان مبتلا به سرطان سينه، ريه و پانکراس نيز به صورت غير طبيعي بالا مي‌رود.


کيست‌هاي تخمدان چگونه درمان مي‌شوند؟

بيشتر کيست‌هاي تخمدان در زنان در سنين باروري کيست‌هاي فوليکولار هستند که به طور طبيعي در عرض 1 تا 3 ماه از بين مي‌روند. اگرچه ممکن است اين کيست‌ها پاره شوند، به ندرت علائم ايجاد مي‌کنند. اين کيست‌ها خوش خيم هستند و مشکلاتي ايجاد نميکنند. در زناني که هيچ علائمي ندارند اين کيست‌ها را مي‌توان همزمان در طي آزمايش لگن تشخيص داد. تمام زنان در مقاطعي از زندگي به کيست‌هاي فوليکولار مبتلا مي‌شوند.
در زنان در سنين باروري، معاينه کيست فوليکولار معمولاً در چند چرخه قاعدگي انجام مي‌شود زيرا در اين گروه سني اين کيست‌ها شايع و سرطان تخمدان نادر است. گاهي اوقات کيست‌هاي تخمداني در زنان غير يائسه حاوي مقداري خون است که کيست‌هاي هموراژيک ناميده مي‌شوند. کيست‌هاي هموراژيک به سرعت برطرف مي‌شوند.


به منظور تعيين استراتژي درماني براي کيست‌هاي تخمدان از اولتراسوند استفاده مي‌شود زيرا اين روش مي‌تواند به تشخيص اين که اين کيست، کيست ساده يا ترکيبي است کمک کند. کيست ساده که در بيماري‌هاي خوش خيم ديده مي‌شود فقط حاوي مايع بوده و بافت جامد ندارند اما کيست ترکيبي بافت جامدي دارد که به پايش و احتمالاً جراحي نياز دارد.
به طور خلاصه درمان ايده آل کيست‌هاي تخمدان به سن زن، اندازه کيست (و تغيير اندازه) و ظاهر کيست در اولتراسوند بستگي دارد.


درمان مي‌تواند شامل معاينه ساده يا ارزيابي آزمون‌هاي خوني مانندCA-125 باشد که به تشخيص پتانسيل ابتلا به سرطان کمک مي‌کند.
در صورت ايجاد درد شديد، از بين نرفتن خود به خود يا مشکوک بودن تومور، مي‌توان آن را با لاپاراسکوپي يا در صورت نياز با لاپاراسکوپي باز خارج کرد. به مجرد خارج کردن کيست، تومور به يک پاتولوژيست ارجاع داده مي‌شود تا به منظور تشخيص نهايي نوع کيست موجود، بافت را در زير ميکروسکوپ آزمايش کند.



کيست‌هاي تخمدان در يک نگاه

* کيست‌هاي تخمدان ساختمان‌هاي کيسه اي شکل پر از مايع هستند.

* کيست‌هاي تخمدان به دلايل مختلفي تشکيل مي‌شوند.

* در صورت بروز علايم، درد در شکم يا لگن از شايع ترين علايم هستند.

* بيشتر کيست‌ها به وسيله اولتراسوند تشخيص داده مي‌شوند.

* درمان کيست‌هاي تخمدان از معاينه و پايش تا جراحي متغير است.