لحیم کاری

[bigbang]

مقدمه :
یكی از ابزارهای مهم در صنعت برق و الكترونیك لحیم كاری است .ماده اتصال دهنده ، كه آلیاژی از فلز قلع و سرب است را لحیم می نامند . در عمل لحیم كاری توسط یك وسیله گرما دهنده مثل هویه صورت می پذیرد یعنی بوسیله هویه ، محل اتصال دو فلز را گرم كرده تا به نقطه ذوب لحیم برسد و لحیم به محا اتصال اعمال شده و پس از سرد شدن ، دو قطعه به هم محكم می شوند.
آشنایی به فن لحیم كاری برای متخصصین امور برقی و تكنسینهای الكترونیكی بسیار حائز اهمیت است لذا در این جا نكات مهم را مورد بحث قرار می گیرد .
لحیم :
همانگونه كه گفته شد لحیم آلیاژی از قلع و سرب است كه بر حسب درصد آنها در آلیاژ درنظر گرفته می شود . چنانچه بر روی قرقره لحیم نگاه كنید دو عدد بر روی آن نوشته شده است بطور مثال 60/40 این به ان معنا است كه لحیم فوق دارای 60 درصد قلع و 40 درصد سرب می باشد.
اصولا برای لحیم كاری در الكترونیك باید از لحیمی استفاده شود كه در صد قلع آن 40 باشد . دلیل آن این است كه نقطه ذوب قلع كمتر است. بنابراین هرچه درصد قله بیشتر باشد لحیم در درجه كمتری ذوب می شود . درجه حرارت چنانچه بالا باشد سبب معیوب شدن نیمه هادیها مثل دیود ، …. می شود بخصوص آنكه باعث خرابی مدار چاپی نیز می شود . درمجموع در كارهای الكترونیكی از در صد قلع بیشتر استفاده نمائید . بهترین نوع لحیم ، لحیم 63 درصد است كه در بازار به همین نام یافت می شود .
هویه :
وسیله ای كه در لحیم كاری مورد استفاده واقع می شود را هویه می گویند . هویه در اثر عبور جریان الكتریسته از یك المنت حرارت تولید شده و این حرارت به نوك هویه منتقل می شود . در بازار دو نوع هویه بیشتر به چشم می خورد .
(هویه قلمی- هویه هفت تیری) این دو چه تفاوتی با هم دارند ؟
اصولا هویه هفت تیری برای توان های بالا مورد استفاده است و برای لحیم كاری در برق و یا مدارهای الكترونیكی لامپی بكار گرفته می شود .
در هویه قلمی برای توانهای كم بنابراین برای كارهای الكترونیكی در مدارهای جدید و مونتاژ مورد بهره برداری واقع می شود . لذا برای كارهای مختلف الكترونیكی از هویه قلمی با توان 16 الی 30 وات استفاده نمائید .
روغن لحیم :
هرگاه دو قطعه را بخواهند بوسیله لحیم ، اتصال دهند بایستی كاملا تمیز و از هرگونه چربی ، رنگ و اكسید پاك گردند . بنابراین در زمان لحیم چون درجه حرارت بالا است سبب می شود در سطح خود لایه ای اكسد بوجود آید و پس از لحیم كاری ممكن است این لایه اكسید مانع از تماس الكتریكی بین آن دو شود . برای جلوگیری از این كار از روغن لحیم استفاده می كنند . این روغن از ماده ای به نام كلوفون تشكیل شده و حل كننده اكسید و هر مواد زائد است .
طرز كار با روغن لحیم :
قبل از لحیم كاری باید محل اتصال به این روغن آغشته شود و بعد عمل لحیم كاری صورت گیرد . با انجام این كار روغن ، مواد زاید بر روی اتصال را در خود حل كرده و هنگامی كه هویه داغ به محل اتصال نزدیك می شود ، روغن را كنار زده و محل اتصال را از ماده های خارجی خالی می نماید . امروزه لحیمهای در الكترونیك مورد استفاده می گردد كه در داخل خود روغن لحیم دارند لذا نیازی به روغن لحیم جداگانه ندارند . اصطلاحا به این نوع لحیم ، سیم لحیم با مغزی روغن می گویند . بهر صورت در هنگام لحیم كاری بایستی از تمیز بودن محل اتصال ، اطمینان حاصل شود .
عمل لحیم كاری :
ابتدا برای اینكه دو قطعه را بوسیله حلیم ، اتصال داد باید نوك هویه داغ را به محل اتصال تكیه داده تا قبل از عمل لحیم در دو فلز بقدر كافی گرم شوند. سیم لحیم را به محل اتصال نزدیك نموده تا ذوب شود و اطراف اتصال را در بر گیرد . لحیم را برداشته و صبر می كنید تا لحیم كاملا در اطراف اتصال پخش شود و در نهایت هویه را از محل اتصال دور كنید .
نكاتی كه بایستی مورد توجه قرار گیرد عبارتند از :
زمان اتصال نوك هویه به محل اتصال بایستی حدود 2 الی 3 ثانیه باشد چرا كه در صورت طولانی بودن این زمان باعث خرابی قطعه مورد لحیم می شود . همچنین حرارت زیاد باعث خرابی مدارچاپی و بر امدن مس روی این مدار می شود .
سیم لحیم را مستقیما به نوك هویه اتصال ندهید بلكه در جهت مقابل آن به محل تماس دهید.
مشخصه یك لحیم خوب این است كه سطحی براق ، یكنواخت و لحیم در اطراف اتصال بصورت یكنواخت پخش شده باشد .
اما اگر دو قطعه به اندازه كافی گرم نشده باشد و یا هویه را زود از محل اتصال دور نمود ، لحیم در محل اتصال بطور یكنواخت پخش نشده لذا با آن اتصال سرد می گویند .
لحیم سرد می تواند علل دیگری داشته باشد مثل حركت دادن المان قبل از سرد شدن ، بیش از حد گرم شدن محل اتصال لذا باعث اكسید شدن دو فلز شود و یا كثیف بودن سطح اتصال و حتی اگر هویه در محل اتصال تماس داده نشود نیز بوجود می آید .
اما بیشترین علت در گرم نبودن هویه برای اتصال در لحیم كاری باعث لحیم سرد می شود . هماهنگونه كه قبلا نیز گفته یك لحیم كاری خوب دارای سطحی صاف ، براق و یك لحیم سرد دارای سطحی سخت ، ناصاف و كدر می باشد .
بیشتر قطعات الكترونیكی مثل دیود ، آی سی ها و … در مقابل حرارت مقاوم نیستند و در صورت حرارت بیش از اندازه سبب خرابی می شوند . لذا زمان اتصال آن برای لحیم كاری نبایستی بیش از 3 ثانیه باشد . بهتر است برای این قطعات از رادیاتور یا اصطلاحا هیت سیتك استفاده شود. ابزاری دیگر مثل پنس ، دم باریك ، گیره سوسماری و ... برای اینكار مناسب است.
روش دیگر استفاده از اسپری خنك كننده است . مایعی كه در این اسپری بكار رفته خیلی سریع تبخیر شده و سبب خنكی المان می شود. روش كار آن به این صورت است كه قبل از لحیم و حتی در حین كار ، این اسپری خنك كننده را به المان زده تا در زمان لحیم كاری موجب خرابی نگردد .
ارائه نكاتی در مورد هویه :
نوك خود هویه بعلت فلزی بودن زیاد اكسیده می شود لذا از بین می رود . همچین پس از اكسید شدن حرارت به طور كامل به نوك هویه منتقل نمی گردد . لذا باعث لحیم سرد می شود. برای تمیز نمودن ابتدا صبر كرده تا نوك هویه خنك سپس بوسیله یك برس نرم نوك را تمیز نمائید .
برای اكسید نشدن نوك هویه بهتر است قبل از لحیم كاری آن را قلع اندود نمائید.
در صورت استفاده نكردن از هویه از روشن گذاشتن آن خودداری نمائید .
در بعضی از هویه ها ، دارای ولوم تنظیم حرارت است لذا متناسب با نوع لحیم كاری آن ار تنظیم نمائید.
بعضی از هویه ها نیز دارای كلیدی هستند كه در حالت عادی باعث گرم شدن هویه می گردد و با فشردن كلید حرارت بیشتری برای لحیم كاری تولید می كند .
در موقع تمیز نمودن نوك هویه دقت شود تا نوك آن به جلو و عقب كشیده نشود چرا كه باعث قطعی المنت داخل آن می گردد .
دقت شود كه در موقع لحیم كاری و زمان داغ بودن هویه ، نوك آن به سیم برق و یا … برخورد نكند .
امروزه هویه هایی با نوك های نسوز بكار گرفته می شود كه باعث اسكید نشدن نوك هویه می شوند لذا بایستی توجه نمود در موقع تمیز نمودن آن باعث آسیب به قسمت نسوز آن نشود . برای تمیز نمودن آن ابتدا صبر كرده تا هویه سرد سپس با ابر خیس ان را تمیز نمائید.
یكی از ابزارهای مهم در صنعت برق و الكترونیك لحیم كاری است .ماده اتصال دهنده ، كه آلیاژی از فلز قلع و سرب است را لحیم می نامند . در عمل لحیم كاری توسط یك وسیله گرما دهنده مثل هویه صورت می پذیرد یعنی بوسیله هویه ، محل اتصال دو فلز را گرم كرده تا به نقطه ذوب لحیم برسد و لحیم به محا اتصال اعمال شده و پس از سرد شدن ، دو قطعه به هم محكم می شوند.
آشنایی به فن لحیم كاری برای متخصصین امور برقی و تكنسینهای الكترونیكی بسیار حائز اهمیت است لذا در این جا نكات مهم را مورد بحث قرار می گیرد .