دانشهای ادبی

[دانه کولانه]

با سلام خدمت دوستان عزیز.
راستش مطمئن نبودم به طور دقیق چی باید اسم این تاپیک رو گذاشت
بعضی وقتها پیش میاد یه نکته کوچک در مورد ادبیات میخوای بنویسی خیلی کمه نمیشه یه تاپیک کامل براش ایجاد کرد
این تاپیک رو ایجاد کردم که به مرور بچه ها در مورد ادبیات و کمی پیشینه لغات یا ... مطالبی بنویسن
بهتره زیاد توضیح ندم چون با توضیح مشخص نمیشه منظورم چی هست
مثال ها رو نگاه کنین
و نهایتا مدیر محترم بخش اگر نام مناسبتری براش انتخاب کرد یا صلاح دانست جای دیگه ای باید باشه اقدامات لازم رو انجام بده.

[دانه کولانه]

هفت خط جام جمشیدی:

1- جور
2- بغداد

3- ازرق
4- بصره

5- اشک
6- کاسه گر
7- فرودینه (دّر شراب اینجاست)

اینکه به کسی میگن هفت خط از اینه

10 حال عرفانی :

1- مراقبه (دل انسان رو نگه میدارد که هیچ چیزی از آن خارج نشود)
2- قرب
3- خوف
4- رجا
5- اُنس

6- شوق
7- محبت
8- مشاهده 9- یقین

[دانه کولانه]

هفت شهر عشق عطار:

1- طلب
2- عشق
3- معرفت
4- استغنا
5- توحید
6- حیرت
7- فقر و فنا ( بی نیاز از غیر خدا)

هفت مقام عرفانی:

1- توبه
2- وَرَغ ( پرهیز از چیزی که به آن شک دارید )
3- زهد
4- فقر
5- صبر

6- توکل
7- رضا (تسلیم)

[دانه کولانه]

خیال چیست؟

تخیل یا تخییل یا ایماژ (emage) ، به قول اخوان ثالث ، هر چیزیست که باعث انفعال نفسانی شود . به عبارت دیگر انسان با شنیدن آن تحت تاثیر قرار گیرد ، یا احساس شادی کند یا احساس غم .

عامل نجوم در شعر:

علما معتقد بودند 9 قمر داریم :

1- ماه یا قمر
2- تیر یا اتارد
3- زهره یا ناهید
4- شمس یا خورشید
5- مریخ یا بهرام
6- مشتری یا برجیس
7- زهل یا کیوان
8- فلک اطلس یا ثوابت
9- فلک الافلاک که منطقه البروج

نام داشت .

2 تا از اینها نیرین هستند یعنی نور میدهند . اول نیر اعظم که خورشید است و نیر اصغر که ماه است .

2 تا سعدین هستند . سعد اکبر (خوشبختی آور)مشتری و سعد اصغر که ناهید است .

2 تا نحسین هستند . اول نحس اکبر که زهل یا کیوان نام دارد و نحس اصغر مریخ است .

به هرکدام از قمرها یک لغب می دادند :

تیر یا اتارد ، دبیر و نویسنده فلک که همیشه قلم به دست است .

زهره و ناهید ، رقاص و آوازه خوان .

خورشید ، جنگاور و سلحشور .

مریخ ، خونریز .

مشتری یا برجیس ، قاضی و پیر فلک .

زهل یا کیوان ، رمز رعفت و بلندی .

و....

فلک الافلاک 12 برج دارد :

1-حمل یا بره
2- ثور یا گاو
3- جوزا یا 2 پیکر
4- سرطان یا خرچنگ
5- اسد یا شیر
6- سنبله یا خورشید
7- میزان یا ترازو
8- عقرب یا کژدم
9- قوس یا کمان
10- جدی یا بزک ( بزغاله)
11- دلو یا سطل
12- حوت یا ماهی .

نحس و غیر نحس بودن روزهای زیر کاملاً علمی نیستند :

- شنبه ، زهل ، رنگ مشکی ، نحس .

- یکشنبه ، خورشید ، رنگ زرد ، روز طلایی .

- دوشنبه ، ماه ، رنگ سبز ، طلایی کمتر .

- سه شنبه ، مریخ ، رنگ قرمز ، نحس .

- چهارشنبه ، تیر ، رنگ فیروزه ای .

- پنج شنبه ، مشتری ، رنگ قهوه ای ، خوشبختی آور .

- جمعه ، ناهید ، رنگ سفید ، خوشبختی آور .

12 ماه ایرانی :

1- تشرین اول
2- تشرین دوم
3- کانون اول
4- کانون دوم
5- شباط( شبات)
6- آذار
7- نیسان
8- ایار
9- وزیران
10- تموز
11- آب
12- ایلول

21 آذار = 1 فروردین( 10 روز مانده از آذار + 20 روز از نیسان = 1 ماه بعدی و.... )

[دانه کولانه]

هفت درکه دوزخ:

1- جهنم ---------- 5- سعیر ( پاره آتش )
2- جحیم ---------- 6- سقر
3- لظّی ---------- 7- هاویه ( پست ترین )
4- شتّی (حطمه)

شنیدین که میگن به مدارج بالای علمی .... فکر کنم درجه پله ی روبه بالا باشه درکه (به درک واصل شد ) پله ی روبه پایینه

هشت درجه بهشت:

1- خُلد ---------- 5- دار السلام
2- جنات عَدن ---------- 6- دار الغرار
3- جنات المأوی ---------- 7- فردوس
4- دار النعیم ---------- 8- علیسین

هشت باب گلستان:

1- سیرت پادشاهان
2- اخلاق درویشان
3- فضیلت قناعت
4- فوائد خاموشی
5- عشق و جوانی
6- ضعف و پیری
7- هفت آداب صحبت

8- هشت تاثیر تربیت

[دانه کولانه]

ریشه کلمه ادبیات از کجا گرفته شده است؟

ادبیات جمع کلمه ادبی و ادبیه است و ادبی صفت نسبی از ادب است و ادب 2 ریشه دارد :

یا از واژهدوب گرفته شده که این واژه را سومری ها 2500 سال پیش از میلاد مسیح به کار می بردند به معنی لوح و نوشته ، این واژه بعدها وارد قوم اکد می شود و از آنجا وارد زبان عربی می شود و در آنجا به صورت الدف در می آید به معنی صفحه های چوبی که بر آن چیزی می نویسند و بعدها وارد زبان دوره فارسی باستان (دوره هخامنشی) می شود و در یکی از کتیبه های داریوش هخامنشی به صورت دی پیبه معنینوشتن باقی مانده است . از این واژه کلماتی مثل : دبیر ، دیباچه ، ادب و دبستان باقی مانده است ;

یا ادب از دأب گرفته شده است به معنی رفتار و کردار نیاکان . بعدها این کلمه جمع بسته می شود و اَدآب

می شود و با توجه به قائده قلب و ادقام آداب می شود . مفرد این کلمه ادب مورد استعمال قرار می گیرد و به عبارت دیگر ادب قلب کلمه دأب است .

.

فرق نظم و شعر چیست؟

نظم، کلام موزون و مقفی است .(وزن دارد ، قافیه دارد)

شعر، گره خوردگی عاطفه و خیال در زبانی آهنگین است .

بنابر این وجه ممیز و عامل جدایی شعر و نظم در خیال و عاطفه است . می گویند شعر از 4 چیز تشکیل شده است :

1-عاطفه و احساس

2-خیال

3-زبان

4-موسیقی

نظم= شعر بدون خیال

[دانه کولانه]

رند کیست؟

تا قبل از عصر حافظ ، رند مفهوم منفی داشته و به انسانهای لا ابالای ، بی بند و بار ، حیله گر، و زیرک

می گفتند حتی در تاریخ بیهقی می خوانیم (در داستان حسنک وزیر): ((مشتی رند را سیم دادند تا حسنک را سنگ زنند)) ، اما حافظ این کلمه را از فرش به عرش رسانید و از خاک به افلاک برد و محبوب ترین چهره نزد حافظ رند است.

انسان کامل از نظر حافظ رند است . به نظر وی رند کسی است که تمام تعلقات دنیوی را رها کرده و به تمام قید و بند های دنیا پشت پا زده و وارسته و آزاد است و به هیچ چیز تعلق خاطر ندارد. در تمام دیوان حافظ رند با یک دید بسیار مثبت نگاه شده است .

زاهد کیست؟

حافظ با این نهاد نیز نظر خوشی ندارد . از آنجا که در زمان حافظ زاهدان ریاکار و ظاهر پرست فراوان وجود داشتند، حافظ با این نهاد نیز با دید منفی نگریسته است. خود او در بیتی می گوید :

زاهد ظاهر پرست از حال ما آگاه نیست در حق ما هر چه گویند جای هیچ اکراه نیست

حافظ در شعر(بیت 4) رو به این قوم می گوید : ای زاهدان ، حالا که عاقبت کار نه به زهد شما بستگی دارد و نه به رندی ما پس بهتر است به عنایت الهی توکل کنیم ببینیم عاقبت چه می شود ، آیا شما با زهد خودتان موفق

می شوید ، یا ما با رندیمان.

معرفت چیست؟

اصطلاح عرفانی است به معنی اهل شناخت بودن .

من یزید چیست؟

به معنای حراج کردن است .

اهل نظر چه کسانی هستند؟

اهل نظر در اینجا به معنای چشم چران نیست بلکه به معنی صاحب نظر است و صاحب نظر به معنی عارف و اهل دل است .

حافظ در بیتی گوید: اهل نظر دو عالم در یک نظر ببازند عشق است و داو اول بر نقد جان توان زد

داو چیست ؟

گره قمار، چیزی که برای شرط بندی توافق شود . گره ای که شرط (مثل پول) را بر روی آن می گذارند . در

لغت نامه عمید داو به این صورت معنا شده : نوبت ، نوبت بازی، نوبت قمار و نیز به معنی ادعا و دعوی کار است و داو دادن به معنای نوبت دادن ، در بازی و قمار حق تقدم برای حریف قائل شدن است .

در بیت پنجم حافظ می گوید ، در مسیر شناخت معشوق اهل معرفت باش ، زیرا جایی که عشق را به حراج گذاشته اند( در معامله عشق) ، انسانهای عارف با کسانی که اهل شناخت هستند معامله می کنند .

می کده کجاست؟

می کده یکی از نهاد هایی است که حافظ نظر بسیار خوشی نسبت به آن دارد ، این نهاد درست میان صومعه و کنشت و دیر است . می کده همان کوی مغان است و کوی مغان جاییست که داخل آن شراب می دادند. به آن خرابات نیز گفته می شود. می کده = می(شراب) + کده(خانه) = شراب خانه

در بیت ششم حافظ می گوید به می خانه بیا ببین چگونه همگی حاضران می کده ، وقت خودشان را صرف دعا کردن تو بکنند . زمره حضور به معنای گروه حاضران است.

اغیار ؟

اغیار جمع غیر است و غیر به معنی بیگانه . در اینجا حافظ می گوید : شراب بنوش زیرا صد گناه مثل شراب خوردن دور از چشم بیگانگان در حجاب ، بهتر است از عبادتی که با ریا و تظاهر باشد .

البته لازم به تذکر است که منظور حافظ از این بیت این نمی باشد که شراب بنوشید ، بلکه در مقام مقایسه بین شراب و عبادت با ریا درآمده و شراب را بر ریا ترجیح می دهد و می گوید شراب خوردن و گناهانی مثل شراب دور از چشم مردم انجام دادن ، خیلی بهتر است از انجام اعمال ریا کارانه .

غیور ، قبا کردن و خرقه ;

غیور= حسود قبا کردن=پاره کردند خرقه=لباسی که از سر به تن می کردند.

بیت هشت ، تلمیح (چشم آرایی) دارد به داستان حضرت یوسف (ع) و می گوید ، آن پیراهنی که بوی حضرت یوسف از آن به مشام می رسد ، می ترسم برادران حسودش آن را پاره کنند.

حافظ می گوید : اکنون که پرده ها برنیفتاده و حجاب ها کنار نرفته است ، هر کسی فتنه ای به پا کرده و از معشوق هر کسی چیزی می گوید و هر کسی به فرقه ای دست درازیده و به یکسری کارهای ریاکارانه پرداخته ، ببینیم زمانی که پرده ها کنار رفت و رازها برملا شد آن زمان می خواهند چکار کنند؟!!

در بیت بعدی حافظ می گوید : اگر سنگ هم از این حدیث بنالد تعجب مکن ، زیرا که انسان های عارف آنقدر زیبا از عشق و دل صحبت می کنند که انسان را تحت تاثیر قرار می دهند به طوری که حتی سنگ هم به گریه می افتد

[دانه کولانه]

این چند مطلب رو من از
atkh.blogsky.com
گرفتم تشکر میکنم از نویسنده این وبلاگ
ان شاالله شما چیزای که از دانش ادبیاتی خودتون هست رو اینجا اضافه کنین
منم اگر چیز خاصی به نظرم رسید ادامه میدم

[آريانا]

عشق و عاشقی: محبت کامل به حق و شهود حسن ازل.

معشوق: معبود به حق و حسن مطلق.
یار و نگار و دوست نیز حق و اولیاء حق و شؤون الهی مقصود است و نیز صنم و دلبر و امثاله [نیز در این معنا به کار گرفته می شود].

شوق: طلب و سفر به سوی معشوق.

می: اثری که روح را به عالم حقیقت و توحید متوجه کند یا فیضی که از نشئه ی ملکوت رسد . صهبا ، باده و امثاله نیز به همین معناست.

ساقی: آن دم قدسی که روح را از علایق جسمانی پاک گرداند.

مرغ سحر، نوای مرغان ، ذکر بلبل ، عندلیب و طوطی و امثاله: گویای سخن عشق و اشتیاق به حق.

مطرب و نی و چنگ و دف و تار و غیره: سخن یا نوایی که روح را وجد معنوی و نشاط روحانی بخشد و به یاد خدا آرد.

چشم: توجه ذات احدیت

چشم سیاه: ذات و مقام غیب الغیوبی.

ابرو و زلف: صفات جمال و جلال است که حاجب ذاتند.

ناز و غمزه، التفات خاص معشوق به لطف یا به قهر و فتنه: انقلابات آسمانی است به سرّ ذات الهی.

لب شیرین و لب لعل و امثاله: اشاره به روح و سخن آسمانی است که شیرین ترین کلام وجود است.

بوسه: اشاره به لطف خاص ازلی و عنایات مخصوص ربانی است.

زلف و طرّه ی گیسو: حقایق ماهیات است و زلف پریشان نظام عالم کون و کثرات ماهیات است.

رندی: بی نیازی و بی اعتنایی به عالم طبیعت.

رخ: وجود منبسط و اضافه اشراقی حقیقت الوجود.

باغ و بستان و گل و گلستان و امثاله: مکان توجه قلب بنده به معشوق عالم.

نغمه و نوا و ساز: آوازی که انسان را به یاد خدا و عالم روحانی آورد.

خال: بساطت و وحدت ذات است.

رقیب: نفس یا فکری که عاشق را از ذکر حق باز دارد.

جفا، کرشمه، بلا، جور و امثاله: سبب محروم شدن عاشق یا سبب شدت شوق اوست و همه امتحان عشق است.

هجر، فراق: غیبت از حضور معشوق حقیقی یا شام هجر عالم طبیعت و صبح وصال عالم تجرد.

مستی: اقبال به حق و حالتی که انسان را از شرک و ریا پاک سازد.

می طهور: آن تجلی و اشراق که قلب عارف را از ماسوی الله پاک سازد.

شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است
آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش

[آريانا]

دير : عالم انساني

كليسيا : عالم حيواني

خمخانه : مهبط غليات عشق كه عالم قلب است.

بت : مقصود و مطلوب

چوگان : تقدير جميع امور را گويند به طريق جبر و قهر.

چليپا : عالم طبايع

نيم مستي : آگاهي استغراق را گويند و نظر داشتن بر استغراق خود.

تاب زلف : اسرار الهي