انوری ابیوردی شاعر و دانشمند قرن 6

[آريانا]

اوحدالدّین محمّدبن محمّد انوری معروف بهانوری ابیوردی و «حجّة‌الحق»

از جملهٔ شاعران و دانشمندان ایرانی سده ۶ قمری در دوران سلجوقیان است.

انوری استاد قصیده سرای شعر پارسی و آراسته به هنرهای

خوش‌نویسی و موسیقی بوده‌است. او از دانش‌های ریاضیات، فلسفه و

موسیقی بهره‌ور و در دستورات اخترشناسی به زبان خود مرجع

بوده‌است. وجود گواه‌ها و نشانه‌هایی در شعر انوری سخن از آگاهی او

از موسیقی دارد و همین امر برخی از پژوهندگان را برانگیخته تا او را

موسیقی‌دانی تحصیل کرده بدانند.

[آريانا]

انوری از مردم روستای بازنه (بدنه) ابیورد و پدرش از کارگزاران درباری و

به گفته‌ای سرپرست میهنه بود. او برای پسر خود میراث فراوانی به جا

گذاشت که انوری همه را صرف خوش‌گذرانی و عیاشی کرد و پس از

مدتی از فرط تهی‌دستی، ناچار به شاعری در دربار شاهان شد.

به گفته دولتشاه سمرقندی، او در جوانی، چندی در مدرسه منصوریه

توس به دانش آموختن علم‌ها پرداخت و دانش‌های عقلی و نقلی از

قبیل فلسفه، اخترشناسی، موسیقی، ریاضیات، پزشکی، منطق و

ادبیات عرب را فرا گرفت. در شعرهای او اشاره‌ای است که بر اثر علاقه

به آثار پورسینا، عیون الحمة او را به خط خود کتابت کرده‌است.

انوری سفرهایی به موصل، بغداد، بلخ، مرو، نیشابور و فرارود

کرده‌است، ولی در دوران کمال شاعری اقامت‌گاهش مرو، تختگاه

سلطان سنجر سلجوقی بود. هنگامی که قطعه‌ای در هجو مردم بلخ

به نام انوری منتشر شد، خشم و غوغایی در مردم بلخ برانگیخت و کار

به آنجا کشید که قصد کشتنش را کردند، اما جمعی از بزرگان بلخ به

شفاعت از او برخاستند و انوری جان سالم به در برد.

بیشتر، سال ۵۸۳ را سال درگذشت او می‌دانند. انوری دارای طبعی

قوی بوده، در بیان معانی مشکل به صورتی روان مهارت داشت، و

چیره‌دستی خود در قصیده و غزل را به اثبات رسانید. آرامگاه وی در بلخ است.

[آريانا]

آثار ادبی

دیوان شعرهایش را کسانی چون سعید نفیسی و مدرس رضوی

تصحیح و بازنگری کرده‌اند. انوری در قصیده و قطعه اعجاز می‌کند و از

تلمیح گویان چیره دست است. از حیث روانی الفاظ و کلمات و ترکیب‌ها

بهمتنبی و سید حمیری و ابوالعتاهیه شبیه‌است در زبان عرب. از لحاظ

عقیدتی بسیاری چون قاضی تستری صاحب مجالس و الامین العاملی

صاحب اعیان الشیعه و طهرانی مولف الذریعه و افندی و غیرهم قائل به

تشیع وی هستند. از کتابهایی که درباره وی نگاشته شده‌است به

مفلس کیمیا فروش شفیعی کدکنی می‌توان اشاره کرد. مدفن وی را

گرچه بعضی تبریزدانسته‌اند اما به‌ظاهر گفتار درست‌تر در مورد محل

دفنش،بلخ می‌باشد.

نمونه اي از اشعار:

ای دیر به دست آمده بس زود برفتی
آتش زدی اندر من و چون دود برفتی

چون آرزوی تنگ‌دلان دیر رسیدی
چون دوستی سنگ‌دلان زود برفتی

زان پیش که در باغ وصال تو دل من
از داغ فراق تو برآسود برفتی

ناگشته من از بند تو آزاد بجستی
ناکرده مرا وصل تو خشنود برفتی

آهنگ به جان من دلسوخته کردی
چون در دل من عشق بیفزود برفتی

چون کسی نیست که از عشق تو فریاد رسد
چه کنم صبر کنم گر ز تو بیداد رسد

گر وصال تو به ما می‌نرسد ما و خیال
آرزو گر به گدایان نرسد یاد رسد

چه رسیدست به لاله ز رخت جز حسرت
حسرت آنست که بر سوسن آزاد رسد

خاک درگاه ترا سرمهٔ خود خواهم کرد
آری از خاک درت این قدرم باد رسد

از تو هر روز غمی می‌طلبم از پی آنک
سیری دینه به امروز چه فریاد رسد