بی مهرگان - بندپایان: عقرب ها

**رزیتا** · #1 10-25-2009

عقرب ها چگونه تنفس میکنند؟

فناوری مدرن میکروسکپی با فراهم کردن امکان مشاهده ی خصوصیات ریخت شناسی ناپیدای عقرب ها، بینش جدیدی نسبت به روابط تکاملی این جانداران برای دانشمندان رقم میزند. دانشمندان به کمک این فناوری توانستند نگاه نزدیکی به پیکره ی زوائد مویی شکل روی کفه های ورقه ورقه ی جاندار داشته باشند و تصویر جدیدی از ساختار سامانه ی تنفسی عقرب ارائه کنند. محققان با نفوذ به سامانه ی تنفسی عقرب که به دلیل شباهت آن با ورقه های تا خورده ی کتاب به(شش کتابی) معروف است،موفق به دستیابی اطلاعات توارثی با ارزشی شده اند که بینش جدیدی به روابط تکاملی، میان عقرب ها می بخشد. به اعتقاد دانشمندان ساختار شش کتابی ها برای بعضی از عنکبوتیان از جمله تمامی عقرب ها،اکثر عنکبوت ها و عقرب های شلاقی امکان تنفس هوا را فراهم میکند و شناخت بیشتر ریخت شناسی این عضو،اطلاعات زیادی درباره ی تبارشناسی این گونه های جانوری به دانشمندان ارائه میکند.

**Setare** · #2 07-11-2010

این جانوران اغلب ساکن نواحی گرمسیری هستند و در زیر سنگ ه، تنه افتاده درختان، پوست مرده درختان ،حفرات عمقی یا در شکاف ها و سوراخ ها زندگی می کنند. آنها در روز در حفراتی که در خاک ایجاد کرده اند یا نقاط مخفی دیگر پنهان می شوند و در شب برای شکار از مخفی گاه خارج میگردند( اصولا از عنکبوت ها و حشرات تغذیه می کنند). بدن عقرب ها از سر- قفسه سینه و شکم ساخته شده که بخش عقبی شکم ، دم مانند و معمولا به طرف جلو خمیده است. قسمت سر- قفسه سینه از پشت توسط یک سپر مربعی شکل پوشیده شده است. کلیسرها به انتهای قسمت جلویی متصل هستند و پاهای آرواره ای گیره ای و چهار جفت پای حرکتی بعد از آن ها قرار دارند. شکم بندهای متعدد دارد. در اولین بند شکم منافذ تناسلی پوشیده با سرپوش تناسلی یافت می شود. قبل از این بند، بند دیگری به نام بند ماقبل تناسلی وجود داشته که در طی دوران جنینی غیر واضح شده است. در دومین بند شکم اجسام شانه ای قرار دارند و از بند سوم تا ششم، در هر طرف این بند ها، منافذ مربوط به ششهای کتابی وجود دارد. در سر چشمهای ساده در گروه های میانی و طرفی ( مثل لکه) وجود دارند. در آخرین بند یخش عقبی شکم (یعنی دم) غدد متسع است و ریز کیسه یا وزیکول نام دارد که در واقع در بر دارنده دو غده سمی ، مخرج انتهایی را پوشانده است. مخرج در سطح شکمی آخرین بند بدن قرار دارد.

دستگاه گوارش
این سیستم متشکل است از:
دهان که به صورت یک منفذ عرضی کوچک تقریبا در قسمت پایینی منتهی الیه جلویی سر- قفسه سینه قرار دارد. حلق مکنده، مری کوتاه که غدد بزاقی به آن راه دارند(تا اینجا روزه جلویی) روده میانی که قسمت اعظم فضای قفسه سینه را اشغال کرده است و بزرگترین غده گوارشی(یعنی کبد) به آن راه دارد و دروه پسین که ابتداری آن یک یا دو جفت لوله مالپیگی ظریف اتصال دارد.
سیستم دفعی
علاوه بر لوله ای مالپیگی دو غده پیش رانی یا کوکسال نیز وجود دارد. در عقرب ها گرچه در حالت نابالغ تعداد این اجزا زیاد است ولی در بلوغ فقط یک جفت از آنها یافت می شود. هر یک از غدد پیش رانی، از یک بخش حجیم داخلی (به نام ساکول) و یک لوله پیچ خورده (به نام لابیرنت) ساخته شده که به منفذ دفعی بین پنجمین و ششمین ضمیمه سر- قفسه سینه منتهی می گردد. اما قلب از منفذ کمی بر حجم مجرا اضافه شده، یک قسمت با نقش مهانه ایجاد می شود.
سیستم گردش خون
قلب پشتی ضربان دار در حفره دور قلبی در بخش جلویی شکم قرار دارد. حفره دور قلبی به واسطه وجود تاندون ها یا لیگامان ها به 4 قسمت یا سینوس (یکی پشتی ، یکی شکمی و دو طرفی) تقسیم شده است. خون از طریق آئورت جلویی از قلب به جلوی بدن جراین می یابد و بعد از انشعاب به سوی مغز و مشروب کردن آن به صورت شریان تحت عصبی در خط میانی شکم به عقب امتداد می یابد. خون وارد سینوسها شده و به طرف شش ها جهت تبادل جراین پیدا می کند. سپس توسط سیاهرگ به حفره دور قلبی بر میگردد و توسط منافذ به قلب می ریزد.
سیستم تنفسی
4 جفت شش کتابی وجود دارد که توسط منافذ شکاف مانندی به بیرون راه دارند. هر یک از این ساختمان ها در واقع عبارت از یک کیسه هوایی کوچک است که با تعداد زیادی تیغه یا لاملا پر شده که یک ظاهر کتاب گونه به آن می بخشد. تبادل گاز در این تیغه های تو خالی انجام می گیرد.
سیستم عصبی
توده های مغزی یا عقده فوق مری و عقده تحت مری توسط یک رابط حلقوی به یکدیگر متصل می شوند و سپس طناب عصبی در طول بدن امتداد می یابد. سیستم سمپاتیک نیز وجود دارد. اعضای حسی متشکل است از موهای حسی، اجسام شانه ای و لامسه ای و بویایی هستند و چشم ها که تصویر ناقص می سازند.
سیستم تولید مثلی
نر و ماده جدا هستند ولی از نظر ظاهر فرق ندارند. در بعضی کیسه سمی نر متسع تر است اما عموما در نرها اجسام شانه ای دارای دندانه های بیشتر و بلندتر هستند. در نر دو بیضه لوله ای یافت می شود که توسط رابط های عرضی به یکدیگر اتصال دارند و دو قلاب جفت گیری در زیر سرپوش های تناسلی وجود دارد. در ماده نیز دو تخمدان طولی ولی با رابط های کم تر وجود دارد. لقاح در تاریکی بعد از انجام تشریفاتی صورت می گیرد؛ ابتدا نر، اسپرم ها را در یک کیسه حاوی اسپرم ( اسپرماتوفور) به زمین می اندازد. این کیسه دارای ساقه ای به همین منظور است. در انتهای آزاد کیسه پاکت یا حفره ای حاوی اسپرم قرار دارد که توسط دریچه ای به بیرون راه دارد ولی روی این دریچه با یک اهرم یا دسته بال مانند پوشیده شده که بعد از قرار گرفتن ماده بر روی آن در اثر فشار بازگردیده، اسپرم ها از خلال منفذ یا دریچه به منفذ تناسلی راه می یابند. لقاح داخلی و جانور زنده زا است( تخم های بارور ذرات غذایی را با کیفیت اسمز از دیواره لوله تخمک بر یا اویداکت جذب می کنند و افراد نابالغ یا نوزادان از زیر سپوش تناسلی خارج و در پشت مادر حمل می شوند)
رقص آمیزشی
عقرب نر و ماده در حالیکه روبه روی هم قرار دارند به وسیله پدی پالپ های خود به یکدیگر چسبیده و انتهای عقبی شکم آنها با خم شده به سمت بالا در یکدیگر قلاب می شوند در این حالت هر دو عقرب ساعتی را به صورت چرخشی به حالت رقص می گذرانند آن گاه جنس نر در حالی که خود را به سمت عقب خم می کند، جنس ماده را به روی خود می کشاند و اسپرم ها را به وسیله زایده قاشک مانند خود به درون منفذ جنسی ماده انتقال می دهد و یا اینکه با ریختن اسپرم ها ی خود بر روی سطحی مناسب توده ای کله قندیلی به وجود می آورد که با کشیدن جنس ماده روی آن و با فشار دادن انتهای شکم خود و جنس ماده به سمت پایین موجب انتقال اسپرم ها به درون جنس ماده می شود پس از آمیزش جنس ماده در حالت غریزی جنس نر را از بین می برد.
هرعقرب ماده می تواند 6 تا 90 نوزاد به دنیا آورد. اندازه هر نوزاد در حدود چند میلیمتر است. نوزادان با خارج شدن بلافاصله به پشت مادر خود رفته و حدود یک هفته به وسیله مادر تغذیه و یا از جایی به جایی دیگر حمل می شوند نوزاد عقرب پس از چند بار پوست اندازی به شکل بالغ تبدیل می شود.

**Setare** · #3 07-11-2010

عکس هایی از رقص عقرب ها

**Setare** · #4 07-11-2010

**Setare** · #5 07-11-2010

این ساکنین صحراهای خشک عقربهای واقعی و دارای نیشهای زهرآگین نیستند. اما به هر حال این جانوران دارای چنگالهای خارداری هستند که در واقع قسمتی از دهان آنها محسوب می شود. و آنها قادر هستند که ماده سمی خطر ناکی ازقسمت عقب بدنشان به طرف مهاجمین بپاشند. این جانور بیشتر در شب شکار می کند و پاهای بلند جلویی خود را برای پیدا کردن غذا بکار برد و بعد از یافتن غذا آن را بوسیله چنگالهایش می گیرد. در طول روز در زیر سنگها یا سوراخ زمین پنهان می گردد.
عقربهای مناطق کویری ایران به دو دسته تقسیم میشوند : عقرب های دم طلایی و عقرب های سیاه . خطرناک ترین نوع عقرب در ایران عقرب گاردیوم است که در منطقه خوزستان یافت می شود و سمی کشنده دارد . سم سایر عقربها کشنده نیست . عقرب‌ هاي‌ ايران‌ بالاترين‌ ميزان‌ گزيدن‌ را در دنيا به‌ خود اختصاص‌ داده‌اند . طبق‌ نتايج‌ بررسي‌ها، افرادي‌ كه ‌6 ساعت‌ پس‌ از گزش‌ به‌ مراكز درماني‌ مراجعه‌ مي‌كنند 2 برابر كساني‌ كه‌ بين ‌6 تا 12 ساعت‌ و 5 برابر كساني‌ كه‌ بيش‌ از 12 ساعت‌ به‌ مركز درمان‌ مي‌روند، شانس‌ مرگ‌ كمتري‌ دارند .

عقربها تنها موجوداتي هستند که اشعه راديو اکتيويته تاثيري به آنها ندارد و جالب تر اينکه عقربها دو دشمن دارند يکي از آنها يک نوع سار است و ديگري مگس. ضعیفترین عقربها 40000 راد (واحد اندازه گیری تشعشعات تولیدکننده یون جذب شونده) را تحمل میکنند این عدد در مورد انسان کمتر از تنها 600 راد میباشد وبدین گونه از انفجار اتمی هم جان سالم بدر میبرند.
از حدود 200 گونه متفاوت عقرب که د رسراسر دنیا پراکنده می باشند فقط حدود 20 گونه آنها سمی هستند در بین آنها گونه Mesobuthus Tamulus ( که نوعی عقرب قرمز هندی است) کشنده ترین گونه می باشد. که میزان کشندگی آن در ایالتهای هند بین 40-30 درصد گزارش شده است.

این جانور رنگهای مختلفی مثل زرد مایل به قهوه ای، قهوه ای، خاکستری و سیاه دارد و اندازه بین 18-5/1 سانتی متر دارد ولی بواسطه شکل بدنی خود که حالت تخت و صاف است،
می تواند از شکافهائی به عرض 3 میلی متر نیز عبور کند و خود را وارد خانه سازند.

در محیط خارج از خانه در شکاف و درز بین سنگها، زیر پوست درخت، بین هیزمها و ... یافت شده و در محیط داخل خانه حمام، دستشوئی، آشپزخانه و محیطهای مرطوب یافت می شوند. این جانوران در طول روز در گوشه ای بی حرکت و پنهان بوده و در طی شب فعالیت خود را آغاز می کنند و بدنبال شکار خود می روند و سم خود را از طریق نیش که در انتهای دم آنها وجود دارد به شکار خود تزریق می کنند.

· سم عقرب و علائم آن :

زهر اکثر عقربهای سمی باعث نابودی گلبولهای قرمز خون می شود و در محل گزش نیز تغییر رنگ موضعی و تورم دردناک ایجاد می کند، گر چه بطور متناقص سم بعضی از انواع کشنده مثلCentruroids باعث علائم موضعی و تورم زیاد نمی شود ولی حتماً باید توسط پزشک معاینه شده و با تزریق سرم ضد عقرب درمان شود، کودکان و افراد سالمند نیز نسبت به سم عقرب آسیب پذیرتر بوده و نیازمند توجه بیشتری می باشند .

علاوه بر آسیب به گلوبولهای قرمز، زهر عقرب علائم عصبی نیز ایجاد می کند که شامل:
بی قراری، تشنج، راه رفتن نامتعادل، تکلم منقطع، آبریزش از دهان، حساسیت شدید پوست به لمس، انقباضات ماهیچه ای، درد شکم و کاهش کارکرد سیستم تنفسی است.

**Setare** · #6 07-11-2010

در تمام دنيا،عقرب گزيدگي از مسائل مهم بهداشتي درماني است.تمام عقرب هاي شناخته شده مي توانند سم توليد کنند.آنها سم را در کيسه ي سمي ذخيره و هنگام نيش زدن به بدن طعمه وارد مي کنند.سم تعدادي از عقرب ها ازنظرپزشکي خطرناک است و باعث علائم و عواض متنوعي در فرد آسيب ديده مي شود.از بين اين عقرب ها، مي توان به خانواده هاي بوتيده اشاره کرد که سم نوروتوکسيک و هموليتيک خطرناکي توليد مي کنند و موجب مرگ افراد به ويژه کودکان کمتر از 6 سال مي شوند.
پراکندگي عقرب ها درمناطق مختلف دنيا از نظرجنس و نوع سم (خطرناک يا بي خطر)متفاوت است.يکي از گونه هاي خطرناک که سم کشنده اي توليد مي کند بوتوس (ليروس)(1)درهندوستان و خاورميانه است. در برزيل و ترينيداد جنس تيتيوس (2)و درمکزيک و صحراهاي جنوب غربي آمريکا گونه ي خطرناک سنترورئيد (3)هستند.
در ايران و به خصوص خوزستان عقرب هاي خانواده ي اسکورپيونيده (4) و بوتيده سم خطرناکي توليد مي کنند.که بيشترين آمار مرگ ومير کودکان مربوط به آنهاست.ازبين اين عقرب ها، عقرب هميسکرپيوس لپتوروس (5)ياعقرب گاديم همه ساله مرگ و ميرو عوارض زيادي را براي ساکنان منطقه ي جنوب غربي ايران در پي دارد.اين عقرب متعلق به خانواده ي اسکورپيونيده است.
دو عقرب مهم نيز درخانواده ي بوتيده وجود دارد.
1-عقرب سياه بزرگ (آندرکتنوس کراسيکودا)(6)به دليل داشتن نيش بزرگ،درهنگام نيش زدن درد شديدي ايجاد مي کند.حتي ممکن است آسيب ديده از درد زياد گريه کند.به همين دليل،درهمان ساعت اول گزش به مراکزبهداشتي درماني مراجعه مي نمايد.

درصورتي که افرادي را که عقرب هميسکرپيوس لپتوروس نيش مي زند،به علت کوچک بودن نيش دردي حس نمي کنند.درنتيجه، هنگامي که سايرعلائم و عوارض سم عقرب ايجاد شده به مراکز بهداشتي درماني مراجعه مي نمايند.

2-عقرب زرد خالدار(مزبوتوس اوپوس)(7)که از عقرب هاي خانواده ي بوتيده است و در تمام دنيا و همچنين،خوزستان بسيار پراکنده است.سم اين عقرب فقط علائم تحريک موضعي و گاهي علائم خفيف سمپاتيک يا پاراسمپاتيک ايجاد مي کند که درادامه به آنها اشاره خواهد شد.

عقرب ها گوشتخوار هستند و از حشره ها،کرم ها، بندپايان، مارمولک ها و حتي نوزاد موش تغذيه مي کنند.مقاومت اين جانوران در برابرگرسنگي زياد است و قادرند تا چند ماه و حتي يک سال بدون غذا زنده بمانند.عقرب ها به تعقيب شکار نمي روند،آنها دريک محل درانتظار آمدن تصادفي شکارباقي مي مانند.
عقرب هاي مرطوب زي درکنار رودخانه ها و جويبارها و مکان هاي جنگلي و يا ارتفاعات پوشيده از برف زندگي مي کنند.
عقرب هاي خشک زي درمناطق خشک کوهستاني و صحرايي درزيرسنگ ها، کلوخ ها يا حفره هاي کوچک زندگي مي کنند و به طورعمده درشب هاي فصل هاي گرم به فعاليت مي پردازند.عقرب ها براي شکارحشره ها شب ها از لانه ي خود بيرون مي آيند و درمحيط اطراف به جستجو مي پردازند.

جايگيري اتفاقي آنها داخل لباس ها يا کفش ها به گزيدگي منجر مي شود.با توجه به اينکه عقرب ها درشب فعال هستند،بيشتر گزيدگي ها نيزدرشب اتفاق مي افتد.
عقرب ها فقط به دليل دفاع ازخود اقدام به نيش زدن مي کنند و هرگزبه قصد حمله ازنيش خود استفاده نمي کنند.ممکن است عقرب ها درنزديکي هاي صبح داخل کفش ها يا لباس ها پناه بگيرند و فرد را هنگام پوشيدن آنها نيش بزنند به دليل زاد و ولد عقرب ها در ماههاي اول سال و وفورعقرب هاي جوان، بيشتراين عقرب ها باعث عقرب گزيدگي مي شوند.ولي چون توان و ظرفيت عقرب هاي جوان براي ساختن سم کم است، نيش آنها باعث عوارض و آسيب کمتري مي شود.

گونه هاي عقرب در ايران

عقرب غيرحفار بوتتوس سولسي (8)

پراکندگي دراستان هاي خوزستان، آذربايجان غربي (چالدران و سردشت)، لرستان، کرمانشاه (جوانرود، سرپل ذهاب، قصر شيرين و پاوه)،هرمزگان (جزاير خليج فارس)،ايلام (مهران، دهلران و ايوان)،سيستان و بلوچستان، کردستان (بانه و مريوان)، کهگيلويه و بويراحمد،فارس، اصفهان (کاشان)، کرمان و اردبيل.

عقرب غيرحفار مناطق خشک هميسکرپيوس لپتوروس

پراکندگي دراستان هاي خوزستان (اهوار،ايذه، مسجدسليمان، رامهرمز و شوش)، سمنان، فارس (شيراز)، کردستان (مريوان)، هرمزگان (بندعباس)، بوشهر، ايلام (مهران، ايوان و دهلران)، لرستان (پل دختر و اليگودرز)و کرمانشاه (جوانرود، سرپل ذهاب، قصرشيرين و پاوه).

عقرب حفار اسکرپيوموروس (9)

پراکندگي در استان هاي خوزستان، کردستان (بانه و سقز)،گيلان، فارس، آذربايجان غربي (اشنويه)، قزوين، تهران (کرج)، لوشان، رودبار، سمنان (شاهرود)، اصفهان، بوشهر، کرمانشاه (جوانرود و سرپل ذهاب)و ايلام (دهلران و ايوان).

عقرب غيرحفارمزبوتوس اوپوس

پراکندگي دراستان هاي خوزستان (شوش، ماهشهر و آبادان)،هرمزگان (بندرعباس)،گلستان (گرگان)،تهران (ورامين و کوههاي برغان)، کردستان (سقز، مريوان و بانه)،کرمانشاه (سرپل ذهاب، قصرشيرين و پاوه)،ايلام (دهلران، ايوان و مهران)، آذربايجان غربي (چالدران ،پيرانشهر، سردشت، سلماس، ماکو، خوي، اشنويه و اروميه)و خراسان (قوچان، درگز، سرخس، نهبندان، بيرجند، قائن، خواف، تايباد و تربت جام).

عقرب حفار اُدنتبوتوس دُريا (10)

پراکندگي دراستانهاي کرمان (کرمان و شهداد)، يزد،اصفهان (اصفهان، کاشان، شهرضا، مبارکه، شاهين شهر و نائين)، مرکزي (اراک)، قزوين، تهران(بيابانهاي اطراف تهران، شميران، ورامين و کرج)، سمنان (گرمسار)،آذربايجان غربي (اروميه)، کرمانشاه، بوشهر(برازجان)، همدان و هرمزگان (بندرعباس)و بيشتر مناطق ايران.

عقرب غيرحفارآندرکتنوس کراسيکودا

پراکندگي وسيع درنواحي شمال کشور تا استان هاي جنوبي خليج فارس و تمام استان هاي کرمان، بوشهر، سمنان، خوزستان (اهواز، اميديه، بستان، سوسنگرد،ماهشهر، خرمشهر و آبادان)، ايلام (دهلران، مهران و ايوان)، آذربايجان غربي (چالدران، خوي، ماکو، اشنويه و اروميه)، کردستان (مريوان)،خراسان (تايباد، خواف، قائن، بيرجند و نهبندان)و کرمانشاه (جوانرود، سرپل ذهاب و قصرشيرين).

اُدنتبوتوس ادنتوروس (11)

پراکندگي دراستان هاي خوزستان (رامهرمز و مسجد سليمان)، فارس (کازرون)، بوشهر،کرمانشاه (قصرشيرين، ايلام و دهلران).

عقرب غيرحفاربتتوس ساچ (12)

پراکندگي در استان هاي خوزستان، لرستان، هرمزگان و بلوچستان.

تشخيص عقرب گزيدگي

در ابتدا،مهم است که تشخيص عقرب گزيدگي فرد آسيب ديده درست باشد و فرد توسط حشره ها و بندپايان ديگر گزيده نشده باشد.
اين مسئله،با توجه به اين که دربعضي موارد تأخير درتشخيص واقدام مناسب ممکن است باعث عوارض خطرناکي براي آسيب ديده بشود،اهميت فراواني دارد.
به طورکل، ممکن است تشخيص عقرب گزيدگي برمبناي موارد زير باشد:
*محل زندگي آسيب ديده از نظر وجود عقرب؛
*فصل سال؛
*پيدا کردن عقرب درمحل زندگي آسيب ديده؛
*علائم موضعي و عمومي؛
*عوارض موضعي و عمومي.
محل زندگي فرد،ازنظراين که در آن مکان عقرب وجود دارد يا خير و قبلاً آسيب ديده با آن مواجه شده است يا خير، کمک زيادي به تشخيص عقرب گزيدگي مي کند.عقرب ها معمولاً به طور فراوان در درز ديوارها، درون ويرانه ها،زيرتوده هاي خاک و خاشاک، سوراخ هاي اطراف درختان و بوته هاي باغچه ها و جاهاي خاکي اطراف خانه هاي شهري ديده مي شوند. بنابراين،ازفرد که با تشخيص نيش خوردن مراجعه مي کند،پرسش درباره ي محل زندگي و محيط اطراف آن حائز اهميت است.اکثرعقرب گزيدگي ها در فصل هاي گرم اتفاق مي افتد و با گرم شدن هوا موارد عقرب گزيدگي افزايش مي يابد.درفصل زمستان و هنگام سرد شدن هوا اين جانوران در گوشه اي آرام و افسرده و بدون حرکت مي مانند و با شروع گرما فعاليت خود را از سر مي گيرند.البته درفصل سرما هم تحريک شوند، حرکت مي کنند و حتي نيش هم مي زنند.گاهي در فصل زمستان نيز، افراد آسيب ديده که معمولاً علائم و عوارض خطرناکي هم دارند،براي مداوا به بيمارستان ها آورده مي شوند.
بسياري مواقع ديده شده است که افراد خانواده صبح،هنگام جمع کردن رختخواب، متوجه وجود عقرب درخانه شده اند و با بررسي فردي که در آن رختخواب خوابيده،اثرهاي نيش را روي بدن او ملاحظه کرده اند.اين مسئله در باره ي عقرب گاديم که نيش کوچکي دارد و درد کمي ايجاد مي کند، بيشتر از ساير عقرب ها صادق است.
مهم ترين يافته اي که به تشخيص عقرب گزيدگي و نوع عقرب کمک مي کند، علائم باليني موضعي و عمومي است که هرکدام توضيح داده خواهد شد.

**Setare** · #7 07-11-2010

منابع:
کتاب جانور شناسی بی مهرگان - مولف: منیژه کرمی

کتاب جانور شناسی بی مهرگان - مولف: دکتر شاهرخ پاشایی راد

سایت بیابان ها و کویر های ایران: http://www.irandeserts.com

تارنمای تخصصی علوم زیستی و کنترل آفات: http://iranpest.blogdoon.com

**SHeRvin** · #8 07-12-2010

دانلود مستند کوتاه - جنگ عقرب با موش با فرمت mp4

دانلود کلیپ 5 دقیقه ای دو موش با یک عقرب از نژاد حفار اُدنتبوتوس دُريا

rats vs scorpion

دانلود

**Setare** · #9 07-12-2010

شروین جان من وقتی میخوام دانلودش کنم این پیج رو برام میاره http://hotjobs.yahoo.com/
باید چی کار کرد؟

**SHeRvin** · #10 07-12-2010

نجمه جان من تست کردم سالم بود و مشکلی نداشت...

ولی در اپلودینگ هم اپلود کردم امیدوارم مشکل حل بشه

http://uploading.com/files/2dmceff4/p30city-emotional-video-unity-Rats%2B%2526%2BScorpion%2BFight-11_59_45.zip/