ژیاننامه و به رهه مه کانی ماملی

[زکریا فتاحی]

ماملێ: مامۆستای قه‌تاری كوردی

( وه‌رزی زستانه، زه‌وی وه‌ك ئاشقێكی چاو له‌ڕێماوی گراوی له جێژوان تۆراو، له ژێر گومبه‌زی ئاسمانی به په‌رده‌ی سپی داپۆشراو، مات و سه‌رسوڕماو، سه‌ری ده‌به‌ر خۆيه‌وه‌ ناوه و ده‌ناڵێنێ.
سه‌هۆڵبه‌ندانه‌، خۆر وه‌ك شۆخێكی دڵشكاوی له‌ ياردابڕاو، جارجار به‌ ناز و نيونازێكه‌وه له سووچێكی ئاسمان، به‌ نيگايه‌كی سيحراوی له زه‌وی ڕاده‌مێنێ.
وه‌رزی زستانه، له حاڵێكدا ئاسمان، چاو به گريان، كڵوكڵو فرمێسكی خه‌م و په‌ژاره‌ به سه‌ر مه‌ڵبه‌ندی موكريان داده‌بارێنێ، گومبه‌زان مه‌كۆی خۆشه‌ويست و حه‌زان، ئارا و قه‌راری نامێنێ، گۆيا ڕاسپارده‌ی ئاشقان هه‌واڵی هاتنی ميوانێكی ئازيز ـ ماملێ ـ ی پێ ڕاده‌گه‌يێنێ..
وه‌رزی زستانه‌، هه‌رچی مه‌ل و بولبولی باخ و گوڵزارن، له هێلانه‌ی كپی مه‌لاومه‌ل له‌ ته‌نيايی، چاوه‌ڕوانی ديمانه‌ی گوڵ و هاتنی به‌هارن … ). 1
دياره حه‌وجێ به گوتن نييه كه لێزانان و شاره‌زايانی بواری مۆسيقا و گۆرانی، ده‌بێ سه‌باره‌ت به‌ محه‌مه‌دی ماملێ بدوێن و قسه بكه‌ن، نه‌ك منێكی له‌و باره‌دا كڵۆڵ و هڵۆڵ، به‌ڵام چار نييه و هه‌رچۆنێك بێ، له سه‌ر داوای هونه‌رمه‌ندی ده‌ستڕه‌نگين و به‌هره‌مه‌ندی مۆسيقا كاك چيا (بۆ ماڵپه‌ڕه‌ خنجيلانه‌كه‌ی) چه‌ند گوته‌يه‌ك پێشكێش به‌ لايه‌نگرانی ده‌نگی به سۆزی مامۆستای قه‌تار ماملێ ‌ی نه‌مر ده‌كه‌م.
محه‌مه‌دی ماملێ، كوڕی ميرزا سه‌عيدی ماملێ(مام عه‌لی) له‌ ساڵی 1304ی هه‌تاوی(1925ز) له بنه‌ماڵه‌يه‌كی كاسبكار و هونه‌رمه‌ند و نيشتمانپه‌روه‌ر، له‌ گه‌ڕه‌كی هه‌رمه‌نييانی مهاباد له‌ دايك بوو. ميرزا سه‌عيد هه‌رچه‌ند نه‌خوێنده‌وار بووه، به‌ڵام به هۆی هونه‌ری ده‌نگخۆشی و مه‌قامزانی و شێعرخوێنی(به‌تايبه‌ت وه‌فايی) له كۆڕ و كۆزيلكه‌ی عارفانه‌ی خانه‌قای شه‌مزينان، ڕێز و حورمه‌تێكی زۆری لێ گيراوه و، له گه‌ڕه‌ك و ده‌ر و بازاڕ به‌ ميرزا ناوی براوه.
هه‌روه‌ك له‌ زۆر كه‌سی به‌ته‌مه‌نی ناوچه‌ی موكريان بيستراوه، سه‌عيدی ماملێ ده‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندی به‌نێوبانگ سه‌ييد عه‌لی ئه‌سغه‌ری كوردستانی (1882-1937) كه له ساڵی 1932دا هاتووه‌ته موكريان و له باغی ميرزا شه‌ريفی حاجی ڕه‌شيد، بۆ خه‌ڵكی مهاباد گۆرانی گوتووه، به‌شدار بووه‌. محه‌مه‌د حه‌مه‌باقی نووسه‌ری كتێبی (سه‌ييد عه‌لی ئه‌سغه‌ری كوردستانی) ده‌ڵێ: (حاجی غه‌نی چايچی بۆمی گێڕايه‌وه كه‌ جگه له سه‌عيدی ماملێ، سێ گۆرانيبێژی تری مهابادی، به ناوی عه‌بدوڵلا ڕه‌ش، كه‌وێ جوو و حسه‌ينی قاقی گۆرانييان له‌گه‌ڵ سه‌ييددا وتووه. سه‌ييد له ڕاده‌به‌ده‌ر ڕێزی بۆ ئه‌م گۆرانيبێژانه داده‌نا؛ به‌تايبه‌تی بۆ سه‌عيدی ماملێ(1877-1941).. له‌م باره‌يه‌وه محه‌مه‌دی ماملێ، دوای نيوه‌ڕۆی ڕؤژی 20-8-1988ز، له‌ ماڵی خۆيان بۆمی گێڕايه‌وه‌ كه‌ هه‌ر جاره‌ی سه‌عيدی ماملێ به‌ندێكی خۆشی گۆرانييه‌كی وتووه؛ سه‌ييد له‌ جێی خۆی هه‌ڵساوه و ناوده‌می سه‌عيدی ماملێ ی ماچ كردووه‌). 2
محه‌مه‌دی ماملێ، خۆی له‌ باره‌ی ميرزا سه‌عيدی باوكيدا گوتوويه‌: ''بابم نه‌خوێنده‌وار بوو و له‌ نێو بازاڕدا دوكانێكی چكۆڵه‌ی خوری فرۆشتنی هه‌بوو. ئێمه‌ شه‌ش كوڕ و كچێك بووين.. بابم، هه‌ر به‌ گشتی تايفه‌ی ئێمه‌ تايفه‌ی گۆرانيبێژانه‌. بابم زۆربه‌ی ئه‌و گۆرانييانه‌ی كه‌ ئه‌منيش ده‌يانڵێمه‌وه، بۆ خۆی دايناون و ئاهه‌نگی خستوونه‌سه‌ر. نه‌يتوانيوه سازێك لێ بدا، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ سازژه‌نی خۆی هه‌بووه‌. ئه‌و له‌ هه‌موو گۆرانييه‌كی زياتر حه‌زی له‌ گۆرانی ئايينی و دڵداری بوو.‘‘ 3
هه‌ر‌چه‌ند بنه‌ماڵه‌ی ماملێ به‌ تێكڕايی هونه‌رمه‌ند و ده‌نگخۆش و گۆرانيبێژن، به‌ڵام محه‌مه‌دی ماملێ هونه‌رمه‌ندێكی ده‌گمه‌ن و هه‌ڵكه‌وته بوو كه‌ له‌ دوای ميرزا سه‌عيدی باوكی و هه‌روه‌ها ميرزا حوسێن(1915-1952)ی برای كه ده‌ساڵێك له‌ خۆی گه‌وره‌تر بووه، توانی وه‌ك به‌رپرس و نوێنه‌ری هونه‌ريی ئه‌و بنه‌ماڵه‌يه‌، بۆ ماوه‌ی په‌نجا ساڵ، مه‌قام و گۆرانی كوردی بره‌و و ڕه‌واج پێبدا.
حاميدی كاكيلی يه‌كێك له‌ نيزيكترين دۆستانی محه‌مه‌دی ماملێ له‌و باره‌يه‌وه ده‌ڵێ: ''ناكرێ بڵێين بنه‌ماڵه‌ی ماملێ له‌ چ كاتێكه‌وه و له كوێ ڕا ده‌ستيان پێكردووه. ئه‌وانه ژن و پياويان ده‌نگخۆش بووه وه‌ك ماسی وابوون هه‌ر وه‌ختێكی ده ئاو هاويشتراون مه‌له‌وان بوون. محه‌مه‌ديش هه‌روه‌تر ناتوانين بڵێين به‌ چ ئاهه‌نگێك و له كوێ ڕا ده‌ستی پێكردووه. ته‌نانه‌ت به‌شێك له‌و بنه‌ماڵه كه له كوردستانی عێراق نيشته‌جێن ده‌نگيان خۆشه. به گشتی ئه‌و بنه‌ماڵه‌يه‌، له‌ مام عه‌لی و مام سه‌عيد ڕا بگره‌ هه‌تا ميرزا حوسێن و محه‌مه‌د و ئه‌وانی تر به‌ هۆی ده‌نگه‌كه‌يانه‌وه ده‌گه‌ڵ هه‌موو به‌زم و خۆشيی و مه‌جليسێكی ئه‌و شاره‌ و ئه‌و ناوچه‌يه‌ تێكه‌ڵاو بوون به‌تايبه‌ت ئه‌وده‌م كه وه‌ك هێستا مه‌حدودييه‌ت نه‌بوو.‘‘ 4
له‌وانه‌يه‌ كه‌سێك يان كه‌سانێك ده‌نگی هونه‌رمه‌ندێكيان به دڵ نه‌بێ، ئه‌وه شتێكی سروشتی يه و، ماملێش له‌و ديارده‌يه‌ ئاوارته ناكرێ. به‌ڵام زۆر كه‌س له سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ن كه ماملێ بێجگه له كه‌سايه‌تی كۆمه‌ڵايه‌تی و كوردايه‌تی خۆی، هونه‌رمه‌ندێكی به‌وه‌ج و ڕه‌سه‌ن و خاوه‌ن قوتابخانه‌يه‌. هه‌ر له‌ سه‌رده‌می منداڵيمه‌وه‌ له‌ زۆر كه‌سی به‌ته‌مه‌نم ده‌بيست كه‌ سه‌باره‌ت به‌ ماملێ ده‌يانگوت: (زۆر به جێ و ڕێ گۆرانيان ده‌ڵێ). ڕاسته‌، ده‌نگخۆشيی به‌هره‌يه‌كی خودادايی و دايكزايی يه، به‌ڵام با بزانين چ شتگه‌لێك محه‌مه‌دی ماملێيان به‌و پله‌يه‌ گه‌ياند و نێويان له‌ سه‌ر چڵه‌پۆپه‌ی هونه‌ری مه‌قام و گۆرانی كورديی نه‌خشاند.
ماملێ هه‌ر له سه‌رده‌می لاوييه‌وه وه‌ك هونه‌رمه‌ندێكی ئازاديخوازی خاوه‌ن ڕازونيازی خه‌ڵكنه‌واز، ده‌ركه‌وتووه‌ و به‌ پێی ئه‌ركی كۆمه‌ڵايه‌تی و كوردايه‌تی، خۆی پێگه‌ياندووه. له‌گه‌ڵ هيچ داروده‌سته‌ و تاقمێكی سه‌ره‌ڕۆ و زۆردار دانووی نه‌كوڵاوه و، له‌ ئه‌سته‌مترين قۆناخه‌كانی ژياندا، وه‌ك بولبولێكی خوشخوێن، سه‌ری له‌ هه‌موو هه‌وار و كوێستانه‌كانی كوردستان داوه و، مزگێنی شادی و ئازادی بۆ ڕێڕه‌وانی ئه‌وين هێناوه. له ڕۆژانی فه‌رعانه‌دا، به‌ به‌سته و ئايئايه، به‌زم و ئاهه‌نگی هاوقه‌تارانی ڕازاندۆته‌وه، له ڕۆژانی ته‌نگانه‌شدا به‌ قه‌تار و لايلايه‌ خه‌ڵكی لاواندۆته‌وه‌. ماملێ، بێجگه‌ له كوردايه‌تی، سه‌ربازی هيچ ڕێبازێكی ئيده‌ئۆلۆژی نه‌بوو، ئه‌و ته‌نيا گيانبازی گه‌له‌كه‌ی بوو.
له‌ زۆربه‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ی كه‌ ده‌سه‌ڵاتی سياسی له‌ ده‌ست تاقمێكی خۆبه‌خودازانی هيچنه‌زان دايه‌، زۆر به ‌ده‌گمه‌ن هه‌ڵده‌كه‌وێ كه‌ هونه‌رمه‌ند بتوانێ له‌نگه‌ری خۆی له نێوان ده‌سه‌ڵات و خه‌ڵكدا ڕابگرێ و به پووڵ و پاره هه‌ڵنه‌فریوێ و هه‌تڵه نه‌بێ؛ ماملێ چ وه‌ك كه‌سايه‌تی كۆمه‌ڵايه‌تی و چ وه‌ك كه‌سايه‌تی هونه‌ری، هه‌م له‌ ڕێژيمي پاشايه‌تی(ڕه‌زاخان 1925ـ1941 و حه‌مه‌ڕه‌زا په‌هله‌وی1941ـ1979) دا و هه‌م له‌ ڕێژيمی مه‌لايه‌تی(1979ـ...؟) دا، توانی به‌ شێوه‌يه‌كی گونجاو، نه‌ ته‌نيا ئه‌و له‌نگه‌ره ڕابگرێ، به‌ڵكه وه‌ك هونه‌رمه‌ندێكی ئازاديخواز و گه‌لنه‌واز له ساڵی 1347(1968) زيندانيش بكرێ. به‌ ڕاشكاوی ده‌توانين بڵێين كه‌ ماملێ له بارودۆخێكی زۆر تايبه‌تيی كوردستاندا، وه‌ك سيمبۆلی نواندنی به‌شێك له فه‌رهه‌نگی خۆڕاگری و سه‌رزيندوويی گه‌لی كورد كه‌ له زۆربه‌ی گۆارانييه‌كانيدا ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه، هه‌ميشه‌ چقڵێك بووه‌ له چاوی نه‌ياران و دژبه‌رانی گه‌له‌كه‌ی. هه‌ربۆيه‌ش، هه‌ر به‌سته‌ و گۆرانييه‌كی كه‌ ماملێ ده‌يگوت و ده‌يخوێند، بۆ ئه‌وه‌ی بزانرێ چ مه‌به‌ست و ڕه‌مز و ڕازێك له گۆرانييه‌كانيدا حه‌شاردراوه، له لايه‌ن ساواكی مهاباده‌وه، به وردی سه‌رنجی ده‌درايه‌. هه‌ڵبه‌ت ماملێ ش ئه‌و كه‌سه‌ نه‌بوو كه بێ گودار له ئاو بدا و له خۆڕا بيانوو بداته ده‌ست ساواك، زۆر عاقڵانه‌ و هونه‌رمه‌ندانه‌ هه‌ڵسوكه‌وتی ده‌كرد و به شێوه‌يه‌كی زۆر مه‌نتيقی ته‌قييه‌ی هونه‌ريی به‌كارده‌برد.

به‌شی دووهه‌م

1- كؤچي دوايی هونه‌رمه‌ندی ناوداری كورد: محه‌مه‌دی ماملێ، س.چ هێرش، گزينگ، ژ 22، 1999، ل8 .

2- سه‌ييد عه‌لی ئه‌سغه‌ری كوردستانی، محه‌مه‌د حه‌مه‌باقی، چاپی يه‌كه‌م 1988، ل122و123.

3- تاوێ ده‌گه‌ڵ ماملێ، هێلا شلومبێرگێر، و: هێدی، گزينگ، ژماره3، به‌هاری 1994، ل47.

4- يادی به‌خێر، هيوا قاره‌مانی، نه‌شری ره‌هره‌وی مهاباد، ساڵی چاپی هه‌وه‌ڵ:1378، ل 22و23.

[زکریا فتاحی]

به زولف و ڕوخسار

ئای له‌به‌ر تۆ

ئه‌زیزم به‌یانی

بازی بێریان

ده‌ی گیانه‌ ده‌ی

هه‌واری خاڵی

مینا

نایلۆنێ

ئامینێ

نازه‌نینم

په‌رێشانم

ڕاوچییان

سه‌ر له‌سه‌ر ڕانی

سووره‌ گوڵه‌كه‌م

نه‌شمیل

ئه‌ی وه‌ره

ئامۆزا

له‌ باغی ساوا

مریه‌م

ئه‌وكاته‌ی ڕۆیی

نه‌رمه

ناسكۆڵێ

قه‌تاره 1 2 3

رێحان

سه‌وزه

خاسه‌ كه‌و

خۆڵم وه‌سه‌ركه‌ن

زارا

زێنه‌بێ

زۆلفێ

به‌عینوانی

بارانه

به‌رهه‌ڵبێنه

داوه‌ت

چ بلێم

ده‌بارێ

به‌جێم ‌دێڵێ

گوڵفرۆش

گۆزه‌ی كانی

جوانه

جوانێ گیان

كوڵوانه

هه‌ولێری

كوڵوانه‌ سوور تۆ به‌بێ

جوانێ گیان

كه‌ویار

كوڵوانه

زرنۆكێ

کراس زه‌ردێ

له‌نجه

شه‌ماڵ

شاری دڵم

شینی گوڵان

شیرین هه‌لامه

شیرین ته‌شی

ده‌ڕێسێ

سوێندم خواردۆ

وامه‌كه

وه‌ره حه‌یران

وه‌ره‌ قوربان

ده‌گریم و ده‌سووتێم

ده‌سماڵێ

دیسان وه‌ی

فاتمه

گه‌رده‌

گیان

گوڵه‌كه‌م

هه‌ر یه‌سه

هاته‌وه

جوانی تازه

كاروانه

[زکریا فتاحی]

استاد محمد ماملی با استادان بزرگ کرد مثل استادان هیمن ٬ ههﮋار ٬محمد قاضی ٬علی مردان٬ تاهیر توفیق ٬ ملا حسین عبدالله زاده و ناصر رزازی و .... همنشین وبا بسیاری از انها اواز با ارزش گذاشته است یکی از این نشست ها که حالا به صورت تصویری باقی مانده با استاد هیمن موکریانی است که استاد هیمن شعر میخواند واستاد ماملی به خوانندگی مشغول است در این مجلس دو نوازنده معروف کردستان که ساکن شهر مهاباد هستند حضور دارند استاد اسماعیل شاهی با ساز قانون و استاد جعفر مینایی با ساز ویلن مشغول هستند.

استاد محمد ماملی در صداو سیمای تبریز و در کرمانشان و همچنین در مهاباد که همیشه و محل سکونتش انجا بوده بیشتر اهنگها را انجا اجرا کرده است از موزیک زنهای استاد میتوان استادان : محمد تارزن (ترک بوده) علی کمانچه زن (ترک بوده) اسلام کمانچه زن (ترک بوده) جعفر مینایی(استاد ویلن) اسماعیل شاهی (استاد قانون) محمد دانش (عود) محمد ناهید (تار) جعفر امینی (ضرب) علی جافری (سنتور) رشید فیضی نﮋاد (ویلون) را نام برد که بسیاری از انها حالا در کردستان مشغول کار هنری هستند.
استاد سعید پدر استاد ماملی دو زن داشته به اسمهای حبیبه و خه زال که خه زال خانم مادر استاد محمد بوده است.
استاد سعید ماملی در سال 1974 زایینی (1326 هه تاوی) در شهر سابلاغ(مهاباد) دنیا را وداع گفت .

اقا حسین برادر بزرگ استاد محمد و اقا هاشم برادر کوچک استاد محمد در سال 1326 به مدت کوتاهی بعد از پدرشان از دنیا رفتند.
اولین بارکه استاد محمدماملی به درگاه هنری پا گذاشت برعکس ان نظرهایی که هست تقریبا میتوان گفت اهنگ لاوه هه ی لاوه است .

استاد محمد در کاری هنری که در مهاباد اجرا شد جزاستاد ماملی استادانی چون عزیز شاهرخ استاد ملا حسین عبدالله زاده شرکت و موزیک زنانی چون محمد تارزن و علی کمانچه زن و خانباغی و قاله مه ره شرکت داشتند که مورد استقبال تمام مردم کردستان بود.
استاد ماملی از صدای استادانی مثل استاد علی مردان و استادحسن جزاوری و استاد تاهیر توفیق را خیلی دوست داشت.
استاد محمد شعر استادانی چون استاد گوران و استاد وفایی و استاد هه ﮋار و استاد پیرمرد و مولوی را خیلی به دل داشته است.
استاد محمد ماملی به طوری محبوب و دلنشین بود که همه ی مردم کردستان وی را دوست داشتند وی هیمیشه در میان مردم کردستان بود و هیچ وقتی از انها دور نشد استاد چند باری به عراق به شهرهای سلیمانیه و هه ولیر سفر کرد و چندین اهنگ را در انجا اجرا کرد .
چندین اهنگ از طرف استاد محمد برای کارها و بلاهایی که به سرش امده گفته شده اهنگهایی مانند : زمزیران ٬ کوچی سوور ٬ مینا ٬ ره عنا ٬ مریم سابلاغی ٬ زمانه و... که مهمی این اهنگها خودش نیاز به نوشتن کتابی دارد.
استاد محمد در سال 1342 در سلیمانیه در بالای چنار چندین اهنگ بزرگ وزیبا را به ضبط رساند تعدادی از این اهنگها از این قبیل اند : ئایشیلی ٬ داینی تو داینی ٬ شیرین ته شی ده ریسی ٬ نازی شه و ٬ ته حا له و ریزه ی خالانه و...
استاد ملا حسین عبدالله زاده مهابادی به مدت 30 سال بااستاد محمد همدم و یکی از دوستان نزدیک وی بوده که استاد حسین تمام سن و عمر خود را در گذراندن در کنار مردم کردستان در مراسم شادی و عروسی در منطقه موکریان گذرانده است .

دو پسر استاد محمد ماملی به نام های چیا وچالاک که حالا به خاطر مسائل سیاسی نمیتوانند به ایران و شهر خودشان مهاباد باز گردند به خوانندگی مشغول هستند واز هنرمندان مشهوربه حساب می ایند میتوان گفت که خانواده ماملی چه در زمینه موسیقی چه در زمینه خوانندگی همگی هنرمند هستند و بودند که از انها پدر استاد محمد ماملی پسران استاد ماملی برادراستاد ماملی برادر زاده استاد ماملی و خیلی دیگر را میتوان نام برد که در زمینه فلکلور کردی مشغول هستند هنر در خانواده ماملی به طوری ارثی بوده و خدمتی که انها به هنر کردی کردند هیچ کسی نکرده است .

هنرمند محمد ماملی از خوانندگان مشهور وطراز اول موسیقی کردی به حساب می آید. از هنرمند محمد ماملی 2000 آواز همچون میراثی گرانبها برای ما به جای مانده است . امید است نسل امروز از این آرشیو زیبا به بهترین نحو ممکن استفاده نمایند. که حدود 1000 آواز به صورت صوتی و چند دی وی دی تصویری و نیمی از باقیمانده به صورت کاست و گرامافون وچندی از اوازهای او پیدا نمیشوند و در دست نیستند که به صورت شعر بعضی در دفترها و کتابهای خودش باقیمانده است وچندی از انها به چاپ رسیده است .

ماملی در اواخر عمر از مریضی آلزایمر رنج می برد و از فعالیت هنری محروم بود.
خواننده بزرگ کرد محمد ماملی در روز سه شنبه 13 ژانویه 1999 در سن 74 سالگی درگذشت .

مراسم تشییع پیكر او در میان حضور پر شور مردم كردستان به با شكوهی انجام شد بطوریكه خیلی ها این مراسم را بی سابقه می دانند و این نشانه محبوبیت این بلبل مهابادی می باشد.

در مراسم و مجلس ترحیم که در روزهای 4و 5 و6 بهمن ماه 1377 هجری شمسی انجام شد احمد قاضی گفت کدام یک از ما هست که اگرآهنگ های ماملی را شنیده باشیم با صدای خوب یا بد خودمان , فقط برای یک بار هم که شده آنرا برای خودمان زمزمه نکرده باشیم و اینجوری در دل ومغز مردم جای گرفت چه کسی از پس این کار برمی آید به جز استاد محمد ماملی.









از اونجایی که سرعت اینترنت خونم خیلی کمه، ویدیویی که آخرین دقایق زندگی استاد و تلاش های بی نتیجه خانواده اش در بازگردانی استاد به حیات و همچنین مراسم تشییع این استاد فرازنه میباشد رو براتون آپلود می کنم.

در ضمن اجرای استاد ماملی که همراه استاد هیمن می باشد را هم حتما براتون آپلود می کنم(حدود یک ساعته) واقعا محشر بود.

فقط امیدوارم که سوم مهر وقتی به دانشگاه میرم کوروش یادم بندازه که آپلودشون کنم.

[behnam5555]

با سپاس بی پایان از دوست بسیار خوبم

باتشکر از پستی که ارسال نموده وبااجازه از محضر ذکریای عزیز:

متن تعدادی از آهنگهای که شادروان محمد ماملی خوانده در ذیل مشاهد میفرمائید.


موو ناپسێنم

ئه‌من ده‌مكوت له دونیا تا بمێنم
له به ركه س ئه‌سته‌ما سه‌ر دانوێنم

كه‌چی ئێستا له داوی بسكی تۆ دا
گرفتارم گوڵم موو ناپسێنم

ژیانم پڕ له ڕه‌نجه و نامرادی
به هه‌ڵكه‌وتیش نه‌هاتم تووشی شادی

دڵم هێنده ته‌نگه هه‌رجێی تۆ ده‌بێ و به‌س
ئه‌تۆش مه‌حكوومی حه‌پسی ئینفیرادی

قه‌رار بوو بێی له‌گه‌ڵ خۆت شادی بێنی
نه‌هاتی گه‌رچی پێت دابووم به‌ڵێنی

له‌ناو كوردا نه‌بوو په‌یمان شكێنی
ه‌ كوێ فێر بووی گوڵم په‌یمان شكێنی؟

ئه‌گه‌رچی ڕۆیی قه‌ت ناچی له یادم
ده‌كه‌م یادت به یادی تۆوه شادم

كه بارگه‌ت بۆ هه‌وار تێك نا عه‌زیزم
شكا ئه‌ستوونده‌كی تاوڵی مرادم


هێمن

به كوردی

به ده‌ربه‌ده‌ری یا له‌ ماڵی خۆم

له خاكی عه‌ڕه‌ب له‌ ئێران و ڕۆم

كۆك و پۆشته بم ڕوتو ڕه‌جاڵ بم

كۆشكم ده‌قات بێ وێرانه ماڵم

ئازا و ڕزگار بم شادان و خاندان

یان زنجیر له مل له سووچی زیندان

ساغ بم جحێڵ بم بگرم گوێ سوانان

یان زار و نه‌زار له نه‌خۆشخانان

دانیشم له‌سه‌ر ته‌ختی خونكاری

یان له‌ كۆڵانان بكه‌م هه‌ژاری

كوردم و له‌ ڕێی كورد و كوردستان

سه‌ر له‌ پێناوم گیان له‌سه‌ر ده‌ستان

به‌ كوردی ده‌ژیم به كوردی ده ‌مرم

به كوردیش ئه‌ ده‌موڵامی قه‌برم

به كوردی دیسان زیندوو ده‌بمه‌وه

له‌و دونیاش بۆ كورد تێ هه‌ڵده ‌چمه‌وه

هه‌ژار

زه‌مانه

زه‌مانه‌ گوڵێكی دامێ لێی ستاندم

بۆنم پێوه نه‌كرد لێی هه‌ڵپساندم

ڕیشه‌ی جه‌رگ و دڵم بوو ئه‌و گوڵه‌ی من

فه‌له‌ك زۆر بێ وه‌فا بوو بۆ لێیستاندم

ئه‌ی گوڵه‌كه‌م وه‌ی گوڵه‌كه‌م بۆنخۆشه‌كه‌م

پاشی باڵاكه‌ی تۆ دڵ به‌كێ خۆش كه‌م

شایی و شینم تێكه‌ڵ بوو ئه‌ی گوڵی من

به‌هاره په‌ڕ په‌ڕه ژاكا گوڵی من

سه‌به‌ب كارت زه‌لیل و قوڕ به‌سه‌ر بێ

شه‌و و ڕۆژ خواردنی خوێنی جگه‌ر بێ

غه‌ریب مابووم له تارانێ بۆوات كرد

ئه‌سیر مابووم له‌ زیندانێ بۆوات كرد

له‌به‌ر خاتری خۆشه‌ویستت بۆوات كرد

له‌به‌ر تاقه‌ براكه‌ی خۆت بۆوات كرد

دوكتوور شیرازی

ڕێژنه

تۆ به‌ڵێنیم پێ بده تا من به‌ره‌و ژوان ببمه‌وه

بمده‌یه ماچێكی ته‌ڕ له‌و لێوه باجوان ببمه‌وه

ده‌ستی له‌رزوكم هه‌تا تێیدایه هێزی به‌ی كوشین

لێم گه‌ڕێ تاوێ له باغی سینه میوان ببمه‌وه

شه‌نگه بێری بسڕه‌وه فرمێسكی بێ شوانی ئیتر

ڕه‌نگه هێشتا له‌و چیا زۆزانه بۆ شوان ببمه‌وه

من گوڵی سه‌ر گۆڕی ئاواتی له‌مێژینه‌م به‌ڵام

ڕێژنه‌ێیكم لێ بدا پێم وایه بۆ ڕوان ببمه‌وه

شێخی سه‌نعان بۆ كچی گاور له ئیسلام وه‌رگه‌ڕا

من خه‌ریكم بۆ كچه‌ شێخێ په‌شێوان ببمه‌وه

هێمن

[behnam5555]

شوانه

دێته گوێم ئاهه‌نگێكی خۆش

شادی هێنه خه‌فه‌ت به‌ره
تاره؟ یێوڵۆنه؟ یا سازه؟
جاوه‌ره گوێی بۆ ڕادێره
كه به‌و مانگه‌ شه‌وه جوانه
په‌نجه ده‌بزێوی له بلوێر
شادی به كه‌یفی بێ خه‌می
وه‌ك من له ‌داخا نامری
لای نیوه‌شه‌و كاتی خه‌وێ
تێ تووڕێنه له‌و بلوێره
په‌نجه له‌ بلوێر ببزێوه
شاعیریش خه‌و بیباته‌وه
نیوه‌شه‌وه دونیاخامۆش
ئاهه‌نگێكی گیان په‌روه‌ره
ئاهه‌نگێكی دڵنه‌وازه
نا نا ئاهه‌نگی بلوێره
هه‌زار خۆزگه‌م به خۆت شوانه
دانیشتووی له سه‌ر ئاوهه‌ڵدێر
ده‌گه‌ڵ ته‌بیعه‌ت هاوده‌می
ئاغاش به‌ نۆكه‌ر ناگری
توخوا شوانه هه‌موو شه‌وێ
له‌و كێوو نواله زه‌نوێره
له سه‌ر تروپكی ئه‌م كێوه
با كێوه‌كه ده‌نگ داته‌وه

هێمن

من ده‌ڵێم

من ده‌ڵێم شاری دڵم باغ و گوڵستانه‌ ده‌چم

عه‌قڵ ده‌ڵێ ناقه‌سه‌به‌ی شۆڕشی مه‌ستانه‌ نه‌چی

من د‌ڵێم نووخته‌یی ئه‌و ڕ‌ه‌وزه‌یی ڕیزوانه ده‌چم

ئه‌و ده‌ڵێ نا ڕه‌شه‌ جێ ڕاوگه‌یی شه‌یتانه نه‌چی

من د‌ه‌ڵێم مه‌سكه‌ن و ئارامگه‌یی جانانه ده‌چم

ئه‌و ده‌ڵێ سه‌ر به‌ سه‌ری تێك چووه وێرانه نه‌چی

من ده‌ڵێم جێگه‌یی هه‌ر شێت و جنونانه ده‌چم

ئه‌و ده‌ڵێ نا زه‌ده‌‌یی په‌نجه‌یی په‌ریانه نه‌چی

من ده‌ڵێم مه‌ركه‌زی ئه‌سراری حه‌ریفانه ده‌چم

ئه‌و د‌ڵێ جێ ته‌مه‌عی چاوی حه‌سودانه نه‌چی

من ده‌ڵێم وه‌ختی خه‌ته‌ر مه‌ئمه‌ن و قه‌ڵغانه‌ ده‌چم

ئه‌و ده‌ڵێ كون كونه جێگه‌ی سه‌ره‌ په‌یكانه نه‌چی

له‌و هه‌موو چوون و نه‌چوونه سه‌ری سوڕما كامیل

من ده‌ڵێم جوانه بچم ئه‌و ده‌ڵێ واجوانه نه‌چی

كامیل ئیمامی

له‌ باغی ساوا

یاره جوانه‌كه‌م، گوڵی شۆخ و شه‌نگ

خنجیلانه‌كه‌م، دڵ گۆشه‌ی ده‌م ته‌نگ

له‌ باغی ساوا پاوانه‌ی سینه

په‌نجه‌م سه‌رگه‌رمی لیمۆ كوشینه

سه‌ر كوڵمه‌ی گه‌شت، به‌ره‌و به‌ری گوڵ

خوا دوایه به‌شت، گشت نیازی دڵ

له‌ باغی ساوا پاوانه‌ی سینه

په‌نجه‌م سه‌رگه‌رمی لیمۆ كوشینه

زه‌رد و بێ تینم، شه‌تڵی خوێناویم

خه‌ریكی شینم، تانه‌ له چاوم

له‌ باغی ساوا پاوانه‌ی سینه

په‌نجه‌م سه‌رگه‌رمی لیمۆ كوشینه

زانیت ده‌مرم، به‌و به‌ژنی باریك

رزگارت كردم، له‌ ژیابی تاریك

له‌ باغی ساوا پاوانه‌ی سینه

په‌نجه‌م سه‌رگه‌رمی لیمۆ كوشینه

ئه‌وشۆ وادیاره‌ قه‌دری دڵانه

جه‌نگه‌ی به‌هاره‌ مانگی گوڵانه

له‌ باغی ساوا پاوانه‌ی سینه

په‌نجه‌م سه‌رگه‌رمی لیمۆ كوشینه

هه‌ژار

كاتی به‌هاره‌

كاتی به‌هاره چاوه‌كه‌م بێ پچینه باغی دوو به‌دوو

گوڵ بچنین به هه‌ردوو ده‌ست بێینه سه‌ماو جستجوو

ساقی به هه‌ڵپه‌ڕینه‌وه دێت و ده‌چێ له‌نێو چه‌مه‌ن

غونچه‌ به‌ پێكه‌نینه‌وه دڵ ده‌فرێنێ زوو به‌ زوو

بولبول و قومری هه‌ر ته‌ره‌ف سازی ته‌ره‌ب ده‌كه‌ن كه‌چی

له‌ شاخی گوڵ له داخی دڵ خۆ ده‌نوێنێ كوونده‌ بوو

عه‌ر عه‌ر و سه‌رو ناره‌وه‌ن پاكی به‌ده‌م نه‌سیمه‌وه

به‌ڕه‌قسوو زه‌وقوو شه‌وقه‌وه دێن و ده‌چن به‌ ئاره‌زوو

ئه‌ده‌ب دڕا ده‌فی له‌به‌ر ته‌ڕه‌ب له باغ و گوڵشه‌نا

له‌لای به‌شه‌ر له‌ بۆ دوا نه‌ما حه‌یاو ئابڕوو

خۆشییه كه‌یفه‌ شادییه به‌زمه‌ هه‌رایه چۆپییه

به‌عه‌شقی بووكی بولبوله غونچه‌كه‌ بوو كه‌ دڵ خه‌سوو

ڕاز و نیازی دڵ ده‌كه‌ن بولبول و قومری پێكه‌وه

هه‌ردووك به‌ فكری بیكره‌وه غونچه ده‌ده‌ن به‌یه‌ك به‌شوو

هه‌ر به‌ته‌نێ ئیمامی‌یه بێ به‌ش و به‌هره‌ مایه‌وه

خه‌رمانی غه‌م به‌با ده‌كا ده‌نكی ئه‌سه‌ف ده‌كا به‌ توو

كامیل ئیمامی

شه‌و‌

نووری ڕوخسارت وه‌ده‌رخه ده‌ردی بێ ده‌رمانه شه‌و

زوڵمه‌تی زولفت له‌سه‌ر ڕووته له‌ ڕۆژ میوانه‌ شه‌و

دوێ شوكر مه‌ردانه‌ من ڕێم برده‌ ناو زۆلفی ره‌شی

تا بزانن ئه‌هلی موڵكی دڵ قه‌ڵای مێردانه‌ شه‌و

هه‌ر له مه‌غریب تا به‌یانی بێ وچان دێت و ده‌چێ

هه‌ر له‌دووی خورشیدی خاوه‌ر وێڵ و سه‌رگه‌ردانه شه‌و

قه‌دری شه‌و چابگره‌ عاشق شه‌مع و په‌روانه ده‌لێن

سۆز و گریه‌ی شه‌مع هه‌ر شه‌و سووتنی په‌روانه‌ شه‌و

كوێر و نابینایه‌ ئێستا ئه‌و له‌ داخی ڕۆژی ڕووت

بۆیه ڕه‌شپۆش و فه‌قیر و مات و به‌سته‌زمانه شه‌و

عاشق و مه‌عشووق له‌ ڕۆژ دا خۆ ده‌پارێزن له خه‌ڵك

گه‌ر په‌نای چاكت ده‌وێ بۆ ئه‌و دڵه‌ بڕوانه‌ شه‌و

هه‌سته كامیل به‌سیه بێداری بڕۆ لێی وه‌ركه‌وه

تا وڵات بێده‌نگ و باسه و تا له ڕۆژ میوانه شه‌و

كامیل ئیمامی