جراحي بینی- آگاهانه بينی خود را به جراح بسپاريد - عوارض جراحي بيني در زيبايي

[دانه کولانه]

جراحي بینی- آگاهانه بينی خود را به جراح بسپاريد - عوارض جراحي بيني در زيبايي

عمل بینی

نخستين کنگره بين‌المللي راينولوژي ايران با هدف بررسي آخرين تحولات و پيشرفت‌ها در زمينه درمان بيماري‌هاي بيني و سينوس از 16 تا 19 آبان ماه در سالن کنفرانس شهيد غرضي بيمارستان ميلاد برگزار شد.

در اين کنگره سه روزه در مورد سينوزيت‌هاي قارچي، آلرژي‌ها و پليپ‌هاي بيني، تومورهاي بيني، مشکلات زيبايي بيني و جراحي‌هاي پلاستيک و جراحي‌هاي آندوسکوپيک بيني بين متخصصان داخلي و خارجي بحث و تبادل نظر شد.
همچنين کارگاه‌هاي عملي شامل تکنيک‌هاي جديد جراحي‌هاي آندوسکوپيک سينوس و جراحي پلاستيک به نمايش گذاشته شد.سينوزيت‌هاي قارچي، امروزه توجه بسياري از متخصصان را به خود جلب کرده،چرا كه ثابت شده بسياري از سينوزيت‌هايي که به درمان‌هاي دارويي، بخصوص آنتي بيوتيک‌ها پاسخ نمي‌دهند، در حقيقت باکتريايي نيستند، بلکه ناشي از قارچ‌ها هستند.
دکتر بيژن نقيب زاده، رئيس کنگره راينولوژي و متخصص جراحي گوش و حلق و بيني و سر و گردن در مورد مجموعه وسيع بيماري‌هاي بيني به همشهري گفت: «در کل بيمار‌ي‌هاي بيني را مي‌توان در مجموعه بزرگي از ضربه‌هاي وارد به بيني، عفونت‌هاي بيني، تومورهاي بيني، ضايعات مادرزادي بيني، و مشکلات مربوط به زيبايي يعني همان جراحي پلاستيک قرار داد. شايع‌ترين بيماري‌هاي بيني همان عفونت‌ها و سينوس‌هاي بيني هستند که در تمام دنيا جزو اختلالاتي هستند که بيمار را مجبور به مراجعه به پزشک مي‌کنند.»
به گفته دکتر نقيب‌زاده، «بعضي از مشکلات مربوط به بيني درمان قطعي ندارد ولي اين مشکلات را مي‌توان با حفظ بعضي از نکات کنترل کرد. به عنوان مثال سينوزيت، التهاب مخاط بيني است که مي‌تواند به علت حساسيت، عفونت، آلودگي‌هاي عفوني، مصرف سيگار و بيماري‌هاي ارثي به وجود ‌آيد. بنابراين حفظ بهداشت بيني، شستشوي مرتب آن، استفاده از بوخورها، عدم مصرف سيگار و کاهش آلودگي محيط از اقدامات موثر در تعديل اين مشکلات هستند.»
جراحي‌هاي پلاستيك بيني همچنان در صدر
«جراحي با هدف کوچکتر شدن شکل ظاهري بيني در کشور ما همچنان سير رو به رشدي دارد. بسياري از افرادي که با هدف کوچکتر کردن بيني به کلينيک‌ها مراجعه مي‌کنند حتي نمي‌دانند که در خيلي از مواقع کوچکترکردن بيش از حد بيني و تنگ کردن ديواره‌هاي آن مشکلات شديدي را براي بيمار تا آخر عمر به دنبال دارد. حتي بسياري از آنها ممکن است از نتيجه جراحي ناراضي باشند.»
دکتر محسن نراقي، عضو هيات علمي دانشگاه تهران و دبير علمي اين کنگره ضمن بيان اين جملات، تاكيد مي‌كند: «در جراحي‌هاي پلاستيک بيني آنچه که بيشتر تعيين کننده نتيجه عمل است، تجربه، دانش و هنر جراح است و وسيله در مرتبه بعد قرار مي‌گيرد. يکي از مسائل مهم براي يک جراح، انگيزه فرد از مراجعه به پزشک است و اينکه جراح تا چه حد مي‌تواند در اين امر از نظر رواني به بيمار کمک کند.»
وي مي‌گويد: «دانستن عواملي از اين قبيل که آيا بيمار فقط به اصرار اطرافيان اقدام به عمل زيبايي مي‌کند، آيا بيمار همزمان با اين تصميم مشکلاتي هم در داخل بيني دارد يا نه و همچنين توقعاتي که بيمار از جراحي بيني دارد در اجراي جراحي پلاستيک بسيار مهمند.»
دكتر نراقي با اشاره به اينکه جراحي پلاستيک يکي از دشوارترين جراحي‌هاست مي‌گويد: «براي اينكه مردم با آگاهي كامل خود را به دست جراح بسپارند، آگاه کردن آنها از عوارض احتمالي جراحي پلاستيک مثل چسبندگي و انحراف داخل بيني و مهمتر از همه مشکلات تنفسي و ظاهري اهميت فراواني دارد. همچنين از بين بردن اين تصور خيالي که جراحي بيني به معني تغيير شکل در بيني نيست، بلکه بدفرمي‌ها و مشکلات آن را از بين مي‌برد، در کاهش اين گونه جراحي‌ها بسيار موثر است.»
عوارض کمتر جراحي‌هاي آندوسکوپيک
بيماري‌هاي مربوط به بيني نسبت به تمام بيماري‌ها نه تنها از شيوع و فراواني بالايي برخوردار هستند، بلکه بار سنگيني را به همراه عوارض عصبي براي زندگي بيمار به همراه دارند.
بررسي‌هاي آماري نشان داده‌اند که سينوزيت مزمن کيفيت زندگي افراد را حتي از دردهاي آنژين قلبي و كمردرد نيز بيشتر تنزل مي‌دهد.
دکتر نراقي ضمن بيان اين مطلب و تاكيد بر اينكه جراحي‌هاي آندوسكوپيك در سال‌هاي اخير نقش مهمي در درمان برخي اختلالات بيني مثل سينوزيت‌هاي مزمن پيدا كرده‌اند، ادامه مي‌دهد: «جراحي‌هاي آندوسکوپيک به خاطر ظريف و حساس بودن، از طريق کاهش حجم شاخک‌هاي بيني و حذف بافت‌هاي زايد و اضافي، عملکرد بيني را کاملا باز مي‌گردانند، چراكه اکثر مواردي که جراحي‌هاي بيني انجام مي‌شود به خاطر مشکلاتي است که بيماران در مسائل تنفسي خود دارند. اين بيماران اغلب خواب راحتي ندارند، در نتيجه در طول روز بي حال و کسل هستند و دچار عواقب رواني مي‌شوند. تعدادي از اين مشکلات درمان دارويي مي‌شوند، ولي بعضي از آنها مثل پوليپ‌هاي منتشر که بافت‌هاي زايد و اضافي در داخل بدن هستند نياز به جراحي دارند.»
وي اضافه‌مي‌كند: «اين جراحي‌ها روش‌هاي ارجح در درمان تومورهاي خوش‌خيم هستند و با استفاده از اين روش، نياز به برش‌هاي جراحي در درمان اين تومورها کاهش پيدا کرده است. اين جراحي‌ها کاملا سالم هستند و عوارض خاصي را براي بيمار به همراه نخواهند داشت.»
پزشكان شركت‌كننده در كنگره راينولوژي تاكيد داشتند كه امروزه با پيشرفت‌هايي که در زمينه راينولوژي شده، بسياري از بيماري‌هاي مزمن سينوس که سابقا درمان ناپذير تلقي مي‌شد، قابل درمان شده‌اند.
همچنين روش‌هاي جراحي بيني که در سابق بر اساس کاهش و برداشتن مقادير قابل توجهي از بافت استوار بود، جاي خود را به روش‌هايي که سعي در تقويت حمايت اسکلتي بيني دارد داده است و تکنيک‌هاي پيشرفته جراحي‌هاي سينوس از مرز سينوس‌ها فراتر رفته و براي درمان ضايعات قاعده جمجمه از راه بيني نيز استفاده مي‌شود و به اين ترتيب، مراقبت‌ها و ناراحتي‌هاي بعد از عمل بيماران را به حداقل مي‌رساند.
عوارض جراحی پلاستیک
عوارض جراحي پلاستيك بيني به دو دسته تقسيم مي‌شوند؛ يکي عوارض ناشي از اختلال در عملکرد بيني و ديگري عوارض ظاهري.
مهم‌ترين عوارض گروه اول، مشکلات تنفسي است؛ يعني اين بيماران تنفس از راه بيني را از دست مي‌دهند. شبها موقع خواب، دهان را بايد باز نگه دارند و گاهي حتي صداي آنها حالت تودماغي پيدا مي‌کند.
عوارض ظاهري نيز به طور عمده در اثر برداشتن بافت‌هاي بيني بيش از حد لازم ايجاد مي‌شوند. اين بيماران اکثرا داراي بيني‌هايي هستند که در صورت کوچکتر از بيني طبيعي جلوه مي‌کند و حالت مصنوعي و عمل شده آنها تناسب اجزاي صورت را از بين برده است.
همچنين در کساني که نوک بيني آنها بيش از اندازه کوچک شده و حالت سر بالا دارد، سوراخ‌هاي بيني از راه دور نمايان مي‌شود و گاهي به بيني حالت خوکي شکل مي‌دهد.
پشت بيني نيز در اثر برداشت بيش از حد ممکن است گودي زيادي پيدا کند و از نيم رخ منظره بيني زيني شکل شود. بنابراين ميزان بروز اين عوارض بستگي به تجربه جراح دارد.



همشهری آنلاین

[دانه کولانه]

عوارش جراحي بيني - جراحي پلاستيك

اگر هرم بيني را به دو قسمت بالايي و پاييني تقسيم كنيم، قسمت بالايي استخواني و قسمت پاييني غضروفي است.


عوارض زيبايي در قسمت پاييني بيني يكي از عوارض مهم جراحي‌هاي زيبايي بيني محسوب مي‌شود. اگرچه در صورت دانش، تجربه و مهارت جراح، پيدايش چنين عوارضي به حداقل ممكن خواهد رسيد.

اين عوارض شامل موارد زير است:
1- فرورفتگي بالاي نوك بيني: اين عارضه در اثر برداشته شدن غضروف‌هاي تيغه بيني يا قسمت مياني بيني ايجاد مي‌شود. معمولا در اولين هفته‌هاي پس از جراحي، تورم موجود در بافت‌ها مانع از آشكار شدن كامل اين عارضه مي‌شود.
2- فرورفتگي‌هاي پره‌هاي بيني: معمولا اين عارضه به دنبال برداشته شدن غضروف‌هاي پره‌هاي بيني براي جمع كردن نوك بيني ايجاد مي‌شود. در مواردي كه نوك بيني بيش از حد لازم جمع شود، كم بودن غضروف‌هاي حمايت كننده نوك بيني و نزديك شدن بيش از اندازه اين غضروف‌ها به يكديگر ممكن است علاوه بر نماي بيش از اندازه فرورفته بيروني، موجب اشكال در تنفس از راه بيني شود.
3- انحراف قسمت غضروفي بيني: اين عارضه معمولا به علت باقي ماندن انحراف تيغه داخلي بيني ايجاد مي‌شود. در صورت انحراف قابل توجه تيغه بيني، اسكلت غضروفي بيني نيز به پيروي از آن دچار انحراف مي‌شود.
4- كلوملاي تو كشيده شده: اصطلاح «كلوملا» به پره وسطي بيني اطلاق مي‌شود. به طور طبيعي از نظر معيارهاي زيبايي بيني، در نماي نيمرخ، پره وسطي بيني بايد خود را در وراي پره‌هاي طرفين بيني نمايان كند.
5- برداشته شدن بيش از حد پوست پره‌هاي بيني: در مواردي كه قسمتي زيادي از پره‌هاي بيني برداشته شود، ممكن است به دليل صاف شدن چين بين بيني و صورت، اثر بخيه‌ها بر روي پوست صورت نمايان شود. تنگي بيش از حد سوراخ‌هاي بيني موجب مشكلات تنفسي از راه بيني نيز مي‌شود.
اصلاح اين حالت از معضلات جراحي پلاستيك بيني است، زيرا جبران پوست از دست رفته در بعضي از موارد مستلزم برداشتن پوست پيوندي از قسمت‌هاي ديگر مانند لاله گوش است. بنابراين امروزه احتياط زيادي در مورد برداشتن پره‌هاي بيني انجام مي‌گيرد و پره‌هاي بيش از حد نمايان كه عملكرد طبيعي بيني را به همراه داشته باشند، بسيار بهتر از پره‌هاي كوچك شده اي هستند كه موجب اشكالات تنفسي مي‌شوند.
6- فروافتادگي كامل طرفين نيمه پاييني بيني: در صورتي كه برداشته شدن بيش از حد غضروف‌هاي پره بيني با برداشته شدن بيش از حد غضروف‌هاي كناري قسمت مياني بيني همراه باشد، عواقب تنفسي وخيم تر خواهد بود.
در اين حالت فروافتادگي كامل از دو طرف موجب باريكي بيش از حد بيني در قسمت مياني و پاييني و نيز تنگي شديد معبر تنفسي مي‌شود. پيوند‌هاي گسترش دهنده براي درمان اين حالت به كار مي‌روند.
7- بالا رفتن بيش از حد نوك بيني: برداشته‌شدن بيش از اندازه بافت‌هاي غضروفي و پوست قسمت پاييني بيني ممكن است موجب بالا رفتن بيش از حد نوك بيني و ايجاد نماي بيني خوكي شكل ‌شود.
در اين حالت عمق سوراخ‌هاي بيني از فاصله دور نيز نمايان است و حالتي كاملا مصنوعي و غيرطبيعي به بيني مي‌دهد. اصلاح اين حالت نيز از موارد مشكل در جراحي بيني است، چرا كه همواره برداشتن بافت‌ها آسان تر از اضافه نمودن بافت‌ها است.
8- باريك شدن بيش از حد نوك بيني: نوك بيني از نظر اصول زيبايي، پهنايي متناسب با قسمت‌هاي بالايي دارد. در صورت باريك شدن بيش از حد نوك بيني، تناسب بين دو قسمت بالايي و پاييني بيني به هم مي‌ريزد و قسمت بالايي پهن تر به نظر مي‌رسد. معمولا چنين حالتي مشكلات تنفسي را نيز به دنبال خواهد داشت.
9- تلانژكتازي نوك بيني: در اين حالت مويرگ‌هاي زيادي بر روي پوست نوك بيني نمايان مي‌شوند. جراحي‌هاي مكرر و دست كاري زياد بر روي بافت‌هاي گوشتي زير پوست نوك بيني در حين عمل، از عوامل مستعد كننده اين عارضه اند.
10- اسكار پوست كلوملا: در جراحي‌هاي باز بيني، لب به لب نبودن لبه‌هاي پوست در هنگام زدن بخيه‌هاي پوستي، موجب نمايان شدن خطوط زخم و ايجاد فاصله بين دو لبه مي‌شود. به كارگيري حداكثر دقت و ظرافت هنگام بستن برش‌هاي پوستي مانع از ايجاد اين عارضه مي‌شود.
11- نكروز پوست نوك بيني: از تأسف‌بارترين عارضه‌هاي جراحي پلاستيك بيني است. همانند قسمت بالايي بيني، آسيب‌هاي شديد به شبكه مويرگي زيرپوستي و دست كاري‌هاي زياد در بافت‌هاي زيرپوستي نوك بيني توسط پزشک جراحي كه فاقد تجربه، علم و تخصص كافي است، علت مهم ايجاد آسيب‌هاي پوستي نوك بيني است.
در حالت بسيار شديد حتي ممكن است كل پوست نوك بيني از دست برود. ترميم چنين عارضه ي وخيمي ‌مستلزم به كارگيري روش‌هاي ترميمي با استفاده از پوست قسمت‌هاي ديگر صورت مانند پوست پيشاني و يا پوست چين بين لب و بيني است.
12- قوس محدب پشت غضروفي بيني: علت اين عارضه ممكن است برداشته شدن بيش از اندازه پشت استخواني بيني و يا كم برداشته شدن پشت غضروفي بيني باشد.
دكتر محسن نراقي- عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران
=================================================
بررسي يكي از عوارض جراحي پلاستيک بيني

درمان- دکتر محسن نراقي*:
جراحي پلاستيك بيني مانند هر جراحي ديگري ممكن است با عوارض همراه شود. اما درصورت دقت و مهارت جراح و رعايت نکات و دستورات توسط بيمار احتمال اين عوارض به حداقل مي‌رسد.عوارض جراحي بيني را به دو دسته مي‌توان تقسيم كرد: آن دسته از عوارض بيني كه در عملكرد بيني خود را نمايان مي‌كنند، مانند چسبندگي‌هاي داخل بيني يا تنگ شدن بيش از اندازه سوراخ‌هاي بيني كه موجب مشكل تنفسي مي‌شود.
ديگر،‌ عوارضي كه در ظاهر بيني نمود مي‌يابد كه عمدتا ناشي از برداشتن بيش از اندازه بافت‌هاي بيني است، مانند کوچک شدن بيش از حد بيني، كه نامتناسب با اجزاي صورت جلوه مي‌کند.
کم نيستند شمار بيماراني که پس از جراحي بيني دچار مشکلات تنفسي شده‌اند. اين موضوع اهميت توجه به مسائل داخل بيني در حين جراحي بيني را مي‌رساند. ابعاد جراحي بيني بسيار فراتر از تغييرات در ظاهر بيني است و توجه چندجانبه جراح بيني به تمام اين ابعاد، ميزان بروز عوارض تنفسي را به حداقل مي‌رساند.اختلال در عملکردهاي حياتي بيني عواقب ناگواري در سلامت و زندگي افراد و جامعه برجاي خواهد گذاشت.
تنفس حياتي‌ترين عملکرد زندگي است که نتيجه آن رسيدن اکسيژن به بافت‌هاي بدن است. هنگامي که تنفس از مسير طبيعي خود از راه بيني منحرف شود عوارض آن تمام بافت‌هاي بدن را تحت تاثير قرار خواهد داد.
فردي که تنفس از راه بيني را از دست بدهد نه تنها در زندگي فردي، بلکه در روابط اجتماعي نيز مشکلات زيادي را تجربه خواهد کرد. بي‌حالي، خواب آلودگي، کسالت، بي‌حوصلگي و عصبي بودن ممکن است در اثر اختلال تنفسي بيني پديد آيد. محروميت از تنفس بيني، خشکي مجاري تنفسي و ضعف سيستم دفاعي آن را در پي خواهد داشت.
تنفس‌ مزمن‌ از دهان‌ سبب‌ ايجاد خشكي‌، زخم ‌و درد در ناحيه حلق مي‌گردد و ممكن‌ است ‌منجر به‌ احساس‌ توده‌اي‌ در گلو شود. گاه‌ التهاب‌ بيني‌ همراه‌، موجب‌ بسته شدن موقت تخليه‌ سينوس‌هاي‌ اطراف ‌بيني‌ و نيز درد سينوسي، سردرد يا احساس پري، سنگيني و فشار در ناحيه سر و صورت مي‌شود. بسته شدن شيپوراستاش‌ ـ ناشي‌ از گرفتگي بيني‌ ـ مي‌تواند سبب‌ احساس‌ گرفتگي يا پري‌ گوش‌ شود.
سوزش‌ چشم‌ يا اشك‌ريزش‌ ممكن‌ است ‌نشان‌دهنده‌ بسته شدن مجراي‌ اشكي‌ در بخش پاييني بيني‌ باشد. ترشحات‌ مزمن‌ بيني‌ يا خشكي‌ حلق‌ ممكن‌ است‌ سبب ‌پديده‌ تحريكي‌ در حنجره‌ شود كه‌ همراه‌ خشونت‌ صدا، سرفه‌ و احساس‌ نياز مداوم‌ براي‌ صاف‌ كردن‌ گلو است‌. صداي‌ تودماغي علامتي‌ از گرفتگي راه‌ هوايي‌ بيني‌است‌. اختلال بويايي، احساس سرماخوردگي طولاني، خرخر و مشکلات تنفسي حين خواب از علائم ديگر اختلال عملکرد بيني است. وجود علائم فوق موجب افت قابل ملاحظه در کيفيت زندگي افراد مي‌شود.
عوارض تنفسي ممکن است از مشکلات مختلفي ناشي شود که عبارتند از:
1 - چسبندگي‌هاي داخل بيني: ايجاد زخم در هر بافتي از بدن موجب برانگيختن واکنش‌هايي در جهت ترميم زخم مي‌شود. در بيني هم واکنش‌هاي ناشي از برش‌ها و زخم‌هاي جراحي ممکن است منجر به چسبندگي سطوح مختلف از بافت‌هاي پوشاننده بيني به هم شده و راه تنفسي را مسدود کند.
اقدامات زير توسط جراح بيني احتمال اين عارضه را به حداقل مي‌رساند: حداقل دستکاري‌هاي داخل بيني در حين جراحي و ايجاد حداقل برش در داخل بيني؛ گذاشتن ورقه‌هاي سيليکوني به طور موقت (مدت چند روز تا چند هفته) بين تيغه بيني و بافت‌هاي کناري بيني و اصلاح همزمان انحراف تيغه بيني
2 - باقي ماندن انحراف تيغه بيني: يکي از معضلات جراحي‌هاي پلاستيک بيني وجود همزمان انحراف تيغه بيني است. گاهي اين انحراف‌ها از ديد جراح مخفي مانده و علائم خود را پس از عمل بروز مي‌دهند.
پيشگيري از اين عارضه با معاينه دقيق تيغه داخل بيني قبل از جراحي و اصلاح آن در حين عمل است. گاهي جهت يافتن انحراف‌هاي مخفي تيغه بيني لازم است جراح پيش از عمل، به کمک اندوسکوپ به معاينه کامل داخل بيني بپردازد.
3 - بزرگي شاخک هاي بيني: در بعضي از بيماراني که داراي انحراف تيغه بيني هستند، در سمت مخالف انحراف، شاخک تحتاني و يا مياني داراي رشد بيش از حد است. بزرگي بيش از حد شاخک‌هاي بيني موجب تنگ شدن راه هوايي بيني مي‌شود.
4 - آلرژي بيني: آلرژي به دليل جراحي بيني ايجاد نمي‌شود ولي حداقل 20درصد از مردم به نوعي به آلرژي‌هاي بيني مبتلا هستند. بنابراين حداقل 20 درصد از بيماراني که تحت جراحي زيبايي قرار مي‌گيرند، آلرژي نيز دارند. در جراحي بيني با درمان‌هاي دارويي و کنترل آلرژي پيش و پس از عمل مي‌توان عوارض تنفسي را به حداقل رساند.
5 - تنگي سوراخ‌هاي بيني: کوچک شدن پره‌ها و يا سوراخ‌هاي بيني موجب کاهش قطر جريان ورودي هوا مي‌شود. اگر طبق قوانين فيزيکي اين اصل را در نظر بگيريم که کاهش قطر مجراي عبور هوا به ميزان نصف موجب افزايش مقاومت در مقابل عبور هوا نه به ميزان دو، چهار يا هشت برابر بلکه به ميزان شانزده برابر مي‌شود، آن گاه عواقب کوچک شدن سوراخ‌هاي بيني کاملا قابل درک مي‌شود .
در‌ بسياري از جراحي‌هاي بيني با حذف مرحله برداشتن پره‌هاي بيني و اجتناب از برش‌هاي کناري مي‌توان از اين عارضه پيشگيري کرد. حائز اهميت است که بيماران به هيچ وجه به جراح خود براي کوچک کردن پره‌ها و يا سوراخ‌هاي بيني اصرار نکنند.
6 - تنگي دريچه داخلي بيني: از وخيم‌ترين عوارض تنفسي جراحي‌هاي بيني است. دريچه داخلي بيني در فاصله کوتاهي پس از سوراخ بيني در داخل بيني قرار دارد. تنگي اين دريچه معمولا در اثر برداشتن بيش از حد بافت‌ها و غضروف‌هاي بيني ايجاد مي‌شود. متعاقبا، ضعيف شدن حمايت اسکلتي بيني موجب فروافتادگي غضروف‌هاي بيني و اشکال شديد در تنفس مي‌شود.
برداشته شدن بيش از حد اين غضروف‌ها در جراحي منجر به ايجاد چاله‌هاي عميق در دو طرف نوک بيني مي‌شود. اگر ميزان برداشته شدن بافت از اين هم بيشتر باشد، موجب افتادگي پره‌هاي بيني و بسته شدن سوراخ هاي بيني در هنگام دم مي‌شود. در حين جراحي پلاستيک بيني بايد دقت زيادي از جانب جراح اعمال شود تا حمايت ايجاد شده توسط اين غضروف‌ها تضعيف نشود.

*راينولوژيست- عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران