وقتي چشمها زرد مي‌شود - هپاتیت

[دانه کولانه]

بررسي علل و راه‌هاي درمان بيماري هپاتيت
وقتي چشمها زرد مي‌شود
جام جم آنلاين: اندام نحيف، پوست و چشمان زرد و شكم‌هاي متورم جاي شك باقي نمي‌گذارد كه پاي بيماري زردي در ميان است. هزينه‌هاي سنگين دارو و درمان اين بيماري به قدري است كه همگان قادر به تامين اين هزينه‌ها نيستند. تازه با اين همه هزينه اميد به بهبود هم در همه موارد وجود ندارد. افسوس كه تنها غفلتي كوچك باعث اين مشكلات شد. غفلتي كه فرد را گرفتار هپاتيت كرد.

هپاتيت كه در ميان مردم به يرقان و زردي مشهور است، التهاب و تورم كبد است. هپاتيت ويروسي در اثر ويروس‌هاي مختلفي ايجاد مي‌شود كه به تورم و گاهي از بين رفتن كبد منجر مي‌شود. مهم‌ترين انواع هپاتيت ويروسي هپاتيت‌هايA ،B و C هستند. هپاتيت B و C مي‌توانند آسيب كبدي مزمن ايجاد كنند.

بيشتر افرادي كه به هپاتيت مبتلا مي‌شوند، علامت و شكايت مشخصي ندارند، اما بعضي افراد علائمي شبيه آنفلوآنزا دارند كه عبارتند از: بي‌اشتهايي، تهوع و استفراغ، تب، ضعف، خستگي و درد خفيف شكم. علائمي كه كمتر ديده مي‌شوند، شامل ادرار پررنگ و زردي چشم‌ها و پوست است. تنها راه كشف موارد مثبت از طريق آزمايش خون است.

مشكلي براي بشريت

امروزه هپاتيت يكي از مشكلات بهداشتي عمده جهان است. براساس آخرين برآورد جهاني، حدود 300 ميليون نفر در سراسر جهان حامل ويروس هپاتيت B هستند. هپاتيت B پس از بيماري‌هاي سل و مالاريا شايع‌ترين بيماري عفوني و مسري است. سالانه حدود 50 ميليون نفر به تعداد افراد آلوده در دنيا افزوده مي‌شود. همچنين حدود ‌200 ميليون نفر به ويروس هپاتيتC آلوده‌اند. در 102 كشور دنيا واكسيناسيون هپاتيتB انجام مي‌شود كه در بيش از ‌75 درصد موارد مانع از بروز ابتلا جديد در كشور مي‌شود. هرچند با توجه به اين كه رفتارهاي خطرساز و اعتياد تزريقي در دنيا روند رو به رشدي دارد، تعداد مبتلايان به هپاتيتC نيز در حال افزايش است.

مناطق جغرافيايي دنيا از نظر درصد انسان‌هاي آلوده به هپاتيت به 3 دسته تقسيم مي‌شود:‌ منطقه اول آمريكا و اروپاست كه مناطقي با آلودگي كم محسوب مي‌شوند در اين مناطق ميزان ناقلان هپاتيت كمتر از 2 درصد است. دومين منطقه مناطق با آلودگي متوسط است كه آلودگي بين 2 تا 7 درصد است و سومين گروه مناطقي با آلودگي بالا همچون چين و تايوان است كه ميزان ناقلان بيش از 7 درصد است. البته شيوع اين بيماري در برخي نواحي آسيا و آفريقا بسيار بالاست و حتي به 20 درصد نيز مي‌رسد. در ايران طبق آمارهاي موجود تا 10 سال پيش در منطقه با شيوع متوسط قرار داشت (حداقل 3 درصد ابتلا به هپاتيت در كشور) اما در حال حاضر با پيشگيري و اجراي واكسيناسيون كشوري، در برخي نواحي، ميزان ابتلا به زير 2 درصد رسيده است. پيش‌بيني مي‌شود در كشور 2 ميليون نفر ناقل هپاتيتB هستند و سالانه بيش از 5 هزار نفر بر اثر اين بيماري فوت مي‌كنند.

هپاتيت از نوع A

اين ويروس از طريق دستگاه گوارش فرد را آلوده مي‌كند. حداكثر شيوع اين بيماري بين سنين 30 تا 15 است. اين ويروس براحتي در جامعه منتشر مي‌شود. محتمل‌ترين راه سرايت راه مدفوعي ‌ دهاني از طريق تماس فردي است. بعضي محصولات رودخانه‌اي مثل صدف‌ها مي‌توانند منبع آلودگي با ويروس باشند. آلودگي با ويروس هپاتيتA بندرت از طريق سرنگ و سوزن آلوده يا انتقال خون پيش مي‌آيد. با رعايت نكات بسيار ساده‌اي همچون شستن دست‌ها قبل و بعد از صرف غذا و رعايت بهداشت فردي، اختصاص وسايل شخصي خاص به بيمار و ضدعفوني كردن آنها، دفع بهداشتي فاضلاب و ضدعفوني كردن ميوه‌ها و سبزيجات پيش از مصرف مي‌توان جلوي انتقال ويروس اين بيماري را گرفت.

هپاتيت از نوع B

ويروس عامل هپاتيتB از طريق مايعات بدن، خون، مقاربت و در ماه‌هاي آخر حاملگي از مادر به جنين منتقل مي‌شود. هپاتيتB در 5 تا 10 درصد مبتلايان تبديل به حالت مزمن و گاهي به سرطان كبد منجر مي‌شود. هپاتيتB در مردان شايع‌تر از زنان است. بيماري هپاتيت B در افرادي مانند بيماران تالاسمي و هموفيلي‌ها كه به صورت مداوم خون و فرآورده‌هاي خوني دريافت مي‌كنند، شايع‌تر است كه البته با كارهاي صورت پذيرفته در زمينه سالم‌سازي خون در سازمان انتقال خون تعداد اين بيماران نيز كاهش يافته است.

در سال‌هاي اخير در كشور تشخيص در مراحل اوليه، ‌انجام بررسي‌هاي آزمايشگاهي، غربالگري و چكاپ افراد مثبت همگي به تشخيص زودهنگام هپاتيتB منجر شده و بر اين اساس تصور ‌مي‌شود كه شيوع هپاتيت در كشور رو به افزايش باشد؛ در حالي كه آمارهاي كشوري حاكي از روند رو به كاهش هپاتيتB است.

البته براساس گزارش‌هاي وزارت بهداشت، الگوي انتقال بيماري هپاتيتB از مادر به كودك به انتقال در ميان جوانان در حال تغيير است كه اين به علت افزايش رفتارهاي پرخطري مثل خالكوبي و رفتارهاي جنسي نامطمئن در بين جوانان است.

هپاتيت از نوع C

دوره نهفتگي اين نوع هپاتيت 60 تا 300 روز است. بيماري از راه‌هاي خون، فرآورده‌هاي خوني آلوده، تزريقات و ابزار آلوده و همچنين از مادر به جنين سرايت مي‌كند.

بيماري هپاتيتC برخلاف هپاتيتB در بيشتر موارد و بين 80 تا 100 درصد موارد به سمت مزمن شدن پيش مي‌رود و تا زماني كه كبد را از بين ببرد، ادامه مي‌يابد و فرد بيمار لزوما بايد پيوند كبد شود.

يكي از دلايل اصلي پيوند كبد در جوامع غربي ابتلا به هپاتيتC است، اين در حالي است كه از 200 مورد پيوند كبدي صورت گرفته در ايران صرفا 20 مورد (10 درصد) به علت هپاتيتC بوده است.

هپاتيتC در بين گروه‌هاي خاص مانند هموفيلي‌ها، تالاسمي‌ها و معتادان تزريقي شيوع بسيار بالاتري دارد. براساس آمار موجود40 تا50 درصد مبتلايان به هپاتيتC معتاد تزريقي هستند. تعدادي از بيماران هموفيلي بيماران تالاسمي (كه قبل از سال 75 خون گرفته‌اند) و بيماران دياليزي نيز به اين بيماري مبتلا هستند.

خالكوبي، استفاده از سرنگ مشترك در جمعيت روستايي و محيط‌هاي بسته نظير سرباز خانه‌ها و خوابگاه‌هاي دانشجويي از رفتارهاي پرخطر در افزايش شيوع هپاتيتC محسوب مي‌شوند.

بيماري هپاتيت C اكنون يكي از معضلات جدي كشورهاست كه در كشور ما نيز جزو مهم‌ترين بيماري‌هاي اصلي كبد محسوب مي‌شود. اين بيماري واكسن ندارد و امكان پيشگيري از آن هنوز فراهم نيست، به همين علت بيشتر تلاش‌ها در زمينه بيماريابي بموقع و درمان زودرس اين بيماري متمركز است. مهم‌ترين عوامل انتقال اين بيماري استفاده از خون آلوده، تزريق مشترك با سرنگ آلوده و رابطه جنسي غيرايمن است و از اين نظر كاملا مانند بيماري ايدز است، اما ويروس اين بيماري به مراتب قوي‌تر از ويروس بيماري ايدز است.

هپاتيت از نوع D

تقريبا 15 ميليون نفر در دنيا آلوده به ويروس هپاتيتD هستند. ويروس هپاتيتD براي همانندسازي خود از ويروس هپاتيتB و امكانات سلول ميزبان استفاده مي‌كند. اين ويروس مانند هپاتيتB از طريق مايعات بدن انتشار مي‌يابد. هر دو ويروس با يك روش مشترك به سلول ميزبان متصل مي‌شوند. يك فرد ممكن است به عفونت توام هپاتيتB وD مبتلا گردد. هپاتيتD در كودكان و افراد بالغ مبتلا به هپاتيتB ايجاد مي‌شود. چون همانندسازي ويروس به وجود هپاتيتB لذا پيشگيري از هپاتيتB در پيشگيري از اين ويروس موثر خواهد بود. واكسيناسيون هپاتيتB ، مصرف نكردن مواد مخدر تزريقي، حذف محصولات خوني آلوده و كنترل ناقلان ويروس از انتشار هپاتيتD نيز جلوگيري مي‌كند.

واكسيناسيون هپاتيت

زدن واكسن هپاتيتB نقش موثري در كاهش تعداد مبتلايان به هپاتيتB دارد. در كشور ما نيز از سال 72 به بعد تمام نوزادان در بدو تولد واكسن هپاتيتB را دريافت مي‌كنند و متولدان 68 تا 72 نيز از سال گذشته اين واكسن را دريافت كردند.

با اين حساب بايد گفت خوشبختانه درخصوص بيماري هپاتيتB اكنون تقريبا همه كودكان و نوجوانان زير 12 سال عليه اين بيماري واكسينه هستند و واكسيناسيون نوجوانان سنين بالاتر عليه اين بيماري از سال گذشته آغاز شده كه قرار است تا پايان امسال همه 14تا 18 ساله‌هاي كشور عليه اين بيماري واكسينه شوند. البته اين جدا از واكسيناسيون گروه‌هاي پرخطر جامعه مانند كادر پزشكي و خانواده بيماران مبتلا به هپاتيت است.

خون‌‌هاي آلوده

يكي از دغدغه‌هاي اصلي دريافت‌كنندگان محصولات خوني ابتلا به هپاتيت در اثر خون آلوده است. انتخاب اهداكننده سالم، ارائه آموزش‌هاي عمومي به جامعه و انجام تست‌هاي لازم براي حفظ و تامين سلامت خون از برنامه‌هاي مشخص سازمان انتقال خون براي شناسايي و كاهش احتمال انتقال آلودگي از طريق تزريق خون و فرآورده‌هاي خوني است.

راه‌اندازي مراكز و ارائه خدمات مشاوره‌اي درخصوص هپاتيت B و C و ارائه مشاوره‌هاي لازم به افراد و خانواده‌هاي آنان كه پس از اهداي خون آلودگي آنها محرز مي‌شود، از ديگر برنامه‌هاي سازمان انتقال خون است.

اعتياد، راهي به هپاتيت

اعتياد يكي از دلايل اصلي ابتلا به هپاتيت نوعB وC است. ويروس هپاتيت نوعB وC از طريق تزريق مشترك با سرنگ آ‌لوده براحتي منتقل مي‌شود. ايران به لحاظ موقعيت جغرافيايي در معرض اعتياد تزريقي است. البته با توجه به اين كه ما در مجاورت كشورهايي با آمار بالاي هپاتيتC قرار داريم، ايران در اين خصوص در وضعيت مناسبي قرار دارد. ميزان ابتلا در ايران در مقايسه با ساير كشورهاي منطقه و با وجود همسايگاني نظير افغانستان، پاكستان، عراق و تركيه كم است.

‌در سال 1379 در زندان‌هاي كشور اپيدمي هپاتيتC در حدود 20 درصد بود كه با توزيع سرنگ يك بار مصرف در بين زندانيان و تغير اعتياد آنها از تزريقي به خوراكي، اين بيماري كاهش يافت؛ به گونه‌اي كه در سال 84 حدود 5 درصد از معتادان تزريقي به هپاتيتC مبتلا بوده‌اند.

زيبايي مرگبار

انجام تاتو را اگر بتوان زيبايي ناميد، بايد گفت زيبايي مرگبار است. ويروس هپاتيت بسيار راحت منتقل مي‌شود. حتي يك سوزن خالكوبي هم براي انتقال اين ويروس كافي است. تنها كافي است وسايل تاتو به شكل صحيح و اصولي ضدعفوني نشوند.

متاسفانه كساني كه تاتو انجام مي‌دهند يا براي اين كار كم تعليم ديده‌اند، يا اصلا تعليم نديده‌اند و اغلب نمي‌دانند چطور وسايل خود را ضدعفوني كنند و بهداشتي نگه دارند تا از انتقال بيماري‌هاي خوني مانند هپاتيت جلوگيري كنند. خالكوبي، شاهراهي براي ابتلا به هپاتيتB وC محسوب مي‌شود. تحقيقات نشان داده كساني كه در سالن‌هاي تبليغاتي، خالكوبي كرده‌اند 9 بار بيشتر از كساني كه خالكوبي نكرده‌اند در معرض خطر ابتلا به هپاتيت C هستند. هپاتيت مي‌تواند از طريق خالكوبي كردن به وسيله سوزن‌هاي استفاده شده از سوي مشتريان قبلي يا رنگ‌هاي استفاده شده، نقص در تكنيك ضدعفوني كردن يا انجام كارهايي مانند امتحان تيزي سوزن با دست و بعد تماس دست با پوست كسي كه خالكوبي روي او انجام مي‌شود منتقل شود.

پيشگيري از بيماري

شناخت ناكافي بيماري، موجب شده زندگي با بيمار هپاتيتي اصلي‌ترين دغدغه‌ اطرافيان بيمار شود، اما زندگي با يك فرد هپاتيتي، مثل زندگي با يك فرد عادي است، با اين تفاوت كه در صورت رعايت نكردن بعضي نكات ساده، ‌شانس انتقال بيماري وجود دارد ولي اگر راه‌هاي انتقال هپاتيت‌ها را بشناسيم و رعايت كنيم، مي‌توانيم با خيال راحت در كنار افراد بيمار زندگي كنيم. به عنوان مثال وسايل شخصي از قبيل حوله، تيغ، ناخن‌گير، شانه و مسواك را كه احتمال آلوده شدنشان به خون و فرآورده‌هاي خوني وجود دارد جدا كنيم. از سوي ديگر اگر بيمار مبتلا به هپاتيت B باشد، افراد خانواده مي‌توانند با واكسيناسيون نسبت به اين نوع هپاتيت مصونيت پيدا كنند.

تا شقايق هست

براي بسياري، هپاتيت بيماري ترسناكي است كه آن را بايد برابر با مخارج بسيار زياد و سرانجام هم نابودي كبد دانست. كبدي كه پيوند آن 50 ميليون تومان هزينه دارد، ولي در حقيقت هپاتيت، آخر دنيا نيست. بيمار مبتلا به هپاتيت بايد پيش از هرچيز باور داشته باشد بيماري‌اش قابل كنترل است. او بايد به توصيه‌هاي پزشكان عمل كند، ‌راه‌هاي مقابله و جلوگيري از پيشرفت بيماري را بشناسد و تلاش كند در كنار رعايت نكات درماني و بهداشتي، زندگي روزمره‌اش را هم داشته باشد. صدالبته كه براي انجام اين كار حمايت خانواده و دوستان شخص مبتلا ضروري است تا بيمار احساس تنهايي و طرد شدن از جامعه نكند. به هر حال كسي كه به هپاتيت مبتلا مي‌شود، علاوه بر مشكلات جسمي در معرض يك فشار رواني بالا نيز قرار دارد. اينجاست كه وظيفه جامعه و خانواده‌ بيمار حكم مي‌كند او را در مقابل اين فشار رواني حمايت كنند تا بيمار باور كند دنيا به آخر نرسيده و تا شقايق هست زندگي بايد كرد.

علي اخوان بهبهاني