شيفته سبک‏هاي قديمي تلاوت

[رزیتا]

مهدي عادلي گرچه از قاريان جوان ايراني است اما به شدت علاقه‏مند و پايبند به تلاوت‏هاي سنتي است


شيفته سبک‏هاي قديمي تلاوت

در فضاي فعلي جامعه قاريان جوان کشور که بيشتر به فضاي رقابت و معرفي سبک‏هاي جديد تبديل شده است، بعضي با ساختار شکني و عدول از خط قرمزهايي که استادان قرائت آنها


را تعيين کرده‏اند، به دنبال معرفي خود به عنوان چهره‏اي صاحب سبک هستند. از سويي تلاش براي رسيدن به سطح قاريان مصري که قطب برتر قرائت قران در جهان اسلام هستند، هم قابل توجه است. ما در اين ميان، قارياني هم هستند که با استفاده از تجربيات استادان قديمي مصري، با قدرت کار خود را ادامه مي‏دهند و البته جايگاه مناسبي در محافل قرآن داخل و خارج از کشور دارند. مهدي عادلي را مي‏توان يکي از اين قاريان جوان اما سنتي خوان دانست. نفر اول مسابقات بين‏المللي تهران در سال 83، از سن 13سالگي با تقليد از عبدالباسط شروع به آموختن تخصصي قرائت قرآن کرد و با منشاوي ادامه داد اما بعد از بلوغ سني و تغيير صدايش، چون شيفته تلاوت«کامل يوسف بهتيمي» بود. سبک کار او را براي ادامه تلاوت انتخاب کرد. عادلي بعد از قبولي در کنکور وارد دانشگاه شد و در رشته مديريت صنعتي ليسانس گرفت و حالا هم علاوه بر اينکه به فعاليت‏هاي قرآني مي‏پردازد، کارمند روابط عمومي يک از موسسات مالي و اعتباري است. او در دفتر کارش پذيراي ما شد تا درباره فضاي فعلي قرائت قرآن با هم گفت‏وگو کنيم.
من خودم بشخصه طرفدار سبک‏هاي قديم هستم. هر چند از شنيدن تلاوت‏هاي شحات يا حامد شاکرنژاد هم لذت مي‏برم اما خودم دوست ندارم که در سبک‏هايي غير از سبک‏هاي قديمي تلاوت کنم.


- چطور شد که وارد دنياي قرائت شديد و چه مراحلي را طي کرديد تا به اين درجه از تلاوت رسيديد؟
در زمان کودکي همراه پدرم در مجالس قرآني شرکت مي‏کردم و بعدها هم گاهي اوقات در خانه، جلسات قرآن تشکيل مي‏شد. همين امر سبب شد تا به سمت قرائت قرآن گرايش پيدا کنم. پس از مشورت با کساني که با برگزاري کلاس‏هاي قرآني آشنايي داشتند، تصيميم گرفتم در کلاس‏هاي استاد مرحوم حاج علي اربابي شرکت کنم چون هم کلاس پرباري بود و هم به خانه ما در محله بني‏هاشم (عليه‏السلام) نزديک بود و اينکه مرحم اربابي، توانايي بالقوه‏اي در تربيت شاگردان داشتند. ابتدا با سبک عبدالباسط و منشاوي آغاز کردم و بعد به نوع تلاوت «کامل يوسف بهتيمي» علاقه‏مند شدم و از آنجا که صداي من براي تلاوت به سبک اين استاد مناسب بود، از سبک او براي تلاوت استفاده کردم که تا الان هم ادامه دارد و بعد از اين هم قصد دارم به سبک کامل يوسف ادامه دهم.
- و البته اين سبکي است که مورد قبول برگزارکنندگان مسابقات است؟

نه، موافق نيستم. مقام‏هايي که من کسب کردم به دليل سبک کاري‏ام نيست. قرائت مجلسي متفاوت از قرائت در مسابقات يا به اصطلاح استوديويي است. مقام‏هايي که من کسب مي‏کردم به دليل شناخت ضوابط و آيين‏نامه داوري است و نه به خاطر نوع و سبک تلاوتم.
- مگر بقيه قاريان با آيين‏نامه و ضوابط داوري آشنا نيستند؟

ببينيد، من سابقه داوري دارم. داور براساس سليقه نمره نمي‏دهد بلکه بايد طبق يک جدول از پيش تعيين شده و ضوابطي که تعريف شده، قضاوت کند. من مقاوم مي‏آورم چون روي آيين‏نامه داوري مطالعه داشته‏‏ام و طوري قرائت مي‏کنم که داوران به من بالاترين نمره را بدهند و از اداي الحان و اصوات اضافي خودداري مي‏کنم. بگذاريد خاطره جالبي تعريف کنم؛ در يکي از مسابقات استان تهران که شرکت کرده بودم، قبل از اعلام نتايج احتمال مي‏دادم نفر پنجم شوم اما در کمال ناباوري به عنوان نفر اول مسابقات انتخاب شدم. نه تنها ديگر شرکت کنندگان که خود من هم حيرت‏زده بودم اما وقتي که جدول امتيازها را ديدم، فهميدم که اين مقام حق من بود چون کاملا براساس آيين‏نامه داوري تلاوت کرده بودم.
- با اين شيوه شرکت در مسابقات، مقام‏هاي ديگري را هم کسب کرده‏ايد؟

بله، دوبار در تهران، يک بار در مسابقات نيروهاي مسلح، يک بار در مسابقات دانشگاه آزاد، يک بار در مسابقات کشوري و يک بار هم در مسابقات بين‏المللي تهران اول شدم. بعد از کسب مقام اول در مسابقات بين‏المللي، ديگر در هيچ مسابقه‏اي شرکت نکردم که البته اين يک عرف در بين قاريان است.
- تلاوت‏هاي شما در مسابقات و ميان داوران طرفداران زيادي دارد. آيا توانسته‏ايد که اين علاقه را در بين برگزارکنندگان محافل قرآني هم ايجاد کنيد؟

فکر کنم اين علاقه در بين آنها هم ايجاد شده است. قرائت من تقريباً هر روز از صدا و سيماي جمهوري اسلامي پخش مي‏شود و به برکت قرآن به محافل بسياري براي تلاوت آيات خداوند دعوت مي‏شوم. اين محافل، هم در سراسر کشور است و هم در بعضي کشورهاي خارجي. تاکنون يک بار در جوار خانه خدا و مقابل ناودان طلا تلاوت کرده‏ام و چند بار به لبنان و بيش از 20 بار به ترکيه براي اجراي برنامه رفته‏ام.
تلاوت در مسجد‏الحرام و در ميان زائران خانه خدا مهم‏ترين تلاوتم بود و از ديگر تلاوت‏هايي که در ذهنم باقي مانده، خواندن قرآن در محضر مقام معظم رهبري است.
- شما از جمله قارياني هستيد که همچنان با سبک‏هاي قديمي به کار خود ادامه مي‏دهند. آيا نوع تلاوت‏هاي جديدي را مي‏پسنديد که حامد شاکرنژاد يا محمود شحات ارائه داده‏اند؟

ارائه سبک‏هاي جديد حساسيت‏هاي زيادي را مي‏طلبد. من خودم بشخصه طرفدار سبک‏هاي قديم هستم. هر چند از شنيدن تلاوت‏هاي شحات يا حامد شاکرنژاد هم لذت مي‏برم اما خودم دوست ندارم که در سبک‏هايي غير از سبک‏هاي قديمي تلاوت کنم. البته نبايد فراموش کنيم که اين قاريان نيت بسط قرآن را دارند و در حقيقت يک قاري با توجه به درون‏گرا يا برون‏گرا بودن شخصيتش، سبک را انتخاب مي‏کند.
اين نکته را فراموش نکنيد که به جرات مي‏توان گفت که قاريان ايراني رو به پيشرفتند و توانسته‏‏اند به نسل جديد قاريان مصري برسند؛ مثل براداران شاکرنژاد، برادران فردي، مسعود گرجي، حميد الاجگردي و خيلي از قاريان جوان ديگر که مانند قراي مصري در محافل و مسابقات قرآني کشورهاي مختلف جايگاه مناسبي دارند.
- دليل اينکه موافق ارائه سبک‏هاي جديد نيستيد، چيست؟

من نمي‏گويم مخالف سبک‏هاي جديد هستم، فقط آنها را دوست ندارم. اما بايد در ارائه سبک، حواسمان را جمع کنيم. به عنوان مثال، حدود 13- 12 سال پيش، سبک جديدي از مداحي آمد که در ابتدا جوانان بسياري را جذب اين حيطه کرد اما حالا ببينيد که مداحي به کجا کشيده شده است. درباره قرائت هم نگراني‏هايي وجود دارد که به سرنوشت مداحي دچار شود. ما در قرآئت بحث معنويت قرآني را داريم.
- عده‏اي فکر مي‏کنند قارياني که به دنبال نوعي خودنمايي هستند، به ارائه سبک‏هاي جديد روي مي‏آورند.

فکر نمي‏کنم که اين طور باشد. من با توجه به روحيه‏اي که از حامد سراغ دارم، او را اهل خود نمايي نمي‏دانم. در ايران حامد شاکرنژاد به ارائه سبک پرداخت که موافقان و مخالفان بسياري داشت اما او با اين کار خود، توانسته اشخاص زيادي را وارد عرصه تلاوت کند و حتي بيشتر از محمود شحات انور موفق بوده است. با اين حال بايد مواظب باشيم تا حرمت قرآن حفظ شود و به همين دليل من طرفدار تلاوت‏هاي اصيل مانند کامل يوسف، شعشاعي و منشاوي هستم. ساده تلاوت کردن با روحيه من سازگارتر است.
- به نظر شما که از نزديک در بين اين قاريان هستيد، چرا بعضي مخالف خواندن با سبک‏هاي نوين هستند؟

بايد ديد دليل و ديدگاهشان چيست. هيچ‏کس نوآوري را انکار نمي‏کند و مخالفان آن چيزي را انکار مي‏کنند که به نظرشان به اصل تلاوت قرآن ضربه مي‏زند، يعني درشان قرآن نيست. با اين حال فکر مي‏کنم دليل مخالفت منتقدان اين است که فکر مي‏کنند حرمت قرآن در سبک‏هاي جديد حفظ نمي‏شود و هنجارها شکسته مي‏شود. خب، در نوآوري نبايد هر کاري را انجام داد. در اين صورت معنويت تلاوت قرآن به حاشيه مي‏رود.
- شما موافق تقليد در امر قرائت هستيد؟
بله، تقليد بايد باشد. البته تقليد بايد از روي تلاوت استادان بزرگ مصري باشد. استادان بزرگ مصري‏اي که عصر طلايي دهه‏هاي 60 و 70 ميلادي را رقم زده‏اند، درصدر قاريان معاصر قرار دارند. البته معتقدم که نبايد از نسل جديد قاريان مصري تقليد شود.
- چرا؟

چون استادان قديمي مصري از نظر پختگي و اصالت در قرائت در صدر قرار دارند و به هيچ عنوان قابل قياس با ديگر قاريان نيستند. آن عمق و صلابتي که آنها در قرائت داشتند امروز در قاريان جديد مصري نيست. در حقيقت، نزديک شدن قرائت قاريان ايراني به قاريان مصري به دليل رشد زياد ايرانيان نيست بلکه به خاطر نزول قاريان مصري در تلاوت است. البته پيشرفت‏هايي در تلاوت ايراني‏ها به وجود آمده که به خاطر استفاده از تجارب قاريان نسل اول انقلاب و تعدادي از استادان اين رشته مانند مرحوم اربابي، استاد خدام‏الحسيني و استاد موسوي بلده بوده است.
- اين افول قاريان مصري را بعضي‏ها طوري تعبير مي‏کنند که انگار دوره قاريان مصري تمام شده است. شما هم همين نظر را داريد؟

به نظر مي‏رسد که اين گونه باشد. خيلي بعيد است که استاداني مانند کامل يوسف، مصطفي اسماعيلي، منشاوي يا عبدالباسط ظهور کنند. در دوران طلايي قراء مصري، شرايط خاصي در مصر وجود داشت. آن زمان، شرايط، محيط و فضايي بود که اکنون نيست. محافل با وجود مستمعاني تشکيل مي‏شد که بي‏نظير بودند و علاقه به تلاوت بسيار بود. به نظر نمي‏رسد که آن دوران دوباره تکرار شود.
- شايد بد نباشد کمي هم به بحث داوري بپردازيم. به عنوان کسي که تجربه داوري هم داشته‏ايد، نظرتان درباره داوري‏ها در ايران چيست؟ ديده شد که در بسياري از دوره‏هاي مسابقات بين‏المللي تهران، اعتراضاتي نسبت به داوري‏ها وجود داشت.

من مطمئنم که داوران ايراني حق را به حقدار مي‏دهند. گاهي در مسابقات اعتراض‏هايي پيش مي‏آيد که البته معمولا بي‏مورد است. همان طور که گفتم چون سابقه داوري دارم و در خصوص ضوابط داوري مطالعاتي داشته‏ام. مي‏دانم که يک داور مسابقات قرآني براساس آيتم‏ها و ضوابط و موارد جزئي قضاوت مي‏کند. اگر قاري‏اي بخواهد در مسابقه‏اي موفق شود بايد نوع تلاوتش را براساس ضوابط داوري تعيين کند. خود من طبق آيين‏نامه داوري در مسابقات بين‏المللي ايران شرکت کردم و اول شدم. من نمره 5/94 را کسب کردم که بالاترين نمره در تمام تاريخ مسابقات بين‏المللي ايران است. البته مصائبي هم داشت و چند سال طول کشيد تا بتوانم تلاوتم را از آن قالب مسابقه‏اي خارج کنم.
- جلسات عمومي قرآن يکي از محل‏هاي مهم آموزش تلاوت در کشور ما بوده که انگار کمي کمرنگ شده است. شما جلسه قرآن داريد؟

بله، جلسه‏اي در منزل خودم دارم که به دليل محدوديت‏ جا، جلسه چندان شلوغي نيست و بيشتر دوستان در آن شرکت مي‏کنند. پيش از اين همه جلسه پرباري را در مسجد جامع غدير خم پاسداران اداره مي‏کردم که به دليل نوسازي مسجد فعلا تعطيل است. همچنين اداره جلسه مرحوم اربابي در حال حاضر به عهده استاد ربيعيان است که در نبود ايشان، من افتخار اداره آن را دارم. برگزاري جلسات علاوه بر اينکه انس با قرآن را در بردارد، به برکات بسيار زيادي مي‏انجامد. من هر چه هستم و هر چه دارم به خاطر مانوس بودن با قرآن و حضور در جلسات قرآن است. شاگرداني را هم تربيت کرده‏ام که موفق‏ترين آنها برادر کوچک‏ترم، محمد است. او چند سال پيش در رده جوانان نفر اول تهران شد.
بايد به تلاوت‏هاي استادان قديمي که تکرار ناشدني هستند، اشاره کنم؛ مانند تلاوت سوره مريم توسط کامل يوسف و عبدالباسط عبدالصمد، تلاوت سوره حشر توسط استاد منشاوي و تلاوت سوره حجرات استاد مصطفي اسماعيل.


- ظاهراً شرکت در جلسات استاد مرحوم اربابي بود که شما را تا اين حد در تلاوت ارتقا داد؟
استاد اول و هميشگي من مرحوم اربابي است. چند سالي هم خدمت آقاي خرميان فن تلاوت آموختم و در حال حاضر هم اگر شرايط پيش آيد از محضر استاداني مانند حسين رستمي، حسن ربيعيان، سبحاني و دهقاني کسب فيض مي‏کنم اما شاگردي آقاي اربابي خيلي تاثيرگذار بود. مرحوم اربابي نکات خيلي مهمي را به من گوشزد مي‏کرد که بيشتر حول محور اخلاق بود. بيشتر شاگردان استاد مرحوم اربابي به خضوع معروفند. وقتي که در مسابقات بين‏المللي ايران اول شدم، استاد اربابي طوري با من رفتار مي‏کرد که گاهي به نظرم زننده مي‏آمد و ناراحت مي‏شدم اما بعد فهميدم که او مي‏خواسته من حد خودم را فراموش نکنم و فروتني‏ام را حفظ کنم.
- گرفتن پول توسط قاريان در ازاي قرائت قرآن در محافل، بحثي است که گاهي با چالش روبه روست. نظر شما چيست؟

گرفتن حق‏الزحمه صحيح نيست اما کسي که قاري را دعوت مي‏کند بايد مبلغي به عنوان حق‏المقدم به او بپردازد. من خودم اين پرسش را از يکي از بزرگان پرسيدم که وي گفت اگر مبلغ به عنوان حق‏القدم داده شود و نه حق‏الزحمه قرائت، اشکالي ندارد. معمولا هم ديده نمي‏شود که مبلغي به قاري داده نشود؛ شايد کم باشد اما به هر حال بابت زماني که قاري صرف رفتن به آن مجلس مي‏کند، مبلغي اعطا مي‏شود. البته قاريان به دنبال برکت قرآنند و قاري براي حضور در محفل و مجلسي پولي را تعيين نمي‏کند.
- احتمالا خوانندگان ما مايلند بدانند که قرائت‏هاي ماندگار و شاخص از نظر شما کدامند؟

بايد به تلاوت‏هاي استادان قديمي که تکرار ناشدني هستند، اشاره کنم؛ مانند تلاوت سوره مريم توسط کامل يوسف و عبدالباسط عبدالصمد، تلاوت سوره حشر توسط استاد منشاوي و تلاوت سوره حجرات استاد مصطفي اسماعيل.
جواد شمس، مجله آيه