در باره غلامرضا ستوده

[رزیتا]

درمیان واژه ها

در باره غلامرضا ستوده

1. - دكتر غلامرضا ستوده - متولد بیستم فروردین 1313مشهد
2. - دكتراى ادبیات فارسى از دانشگاه تهران
3. - فوق لیسانس زبانشناسى (زبان هاى باستانى )
4. - فوق لیسانس مدیریت بازرگانى و ادارى
5. - فارغ التحصیل دانشكده الهیات (حقوق اسلامى)
6. - سابقه خدمت به عنوان مدیر مجله دانشكده ادبیات
7. - معاون مؤسسه لغتنامه دهخدا به مدت 30 سال
8. - عضو سابق هیأت علمى گروه ادبیات فارسى
9. - استاد بازنشسته دانشكده ادبیات و علوم انسانى دانشگاه تهران (بازنشستگى : اواسط83 )
10. - عضو هیأت مؤلفان لغتنامه دهخدا
11. - عضو هیأت هماهنگى واژه گزینى فرهنگستان علوم شاخه كشاورزى
12. - متخصص آموزش زبان فارسى به خارجیان
13. - بیش از ده سخنرانى در دانشگاههاى داخل و خارج كشور

نگارش و ارائه حدود 50مقاله علمى - ادبى ازجمله : «انسان وارگى طبیعت در غزل حافظ»، «درآمدى به مرجع شناسى»، «شاهنامه رسالت عصر فردوسى»، « در مورد «سبك سخنورى عصر صفوى»، «طرحى در بدیع» ، «مثنوى در لغت نامه دهخدا» و...
از مهمترین كتب منتشره: «سیماى رستم در شاهنامه »، و كتاب درسى و دانشگاهى «مرجع شناسى و روش تحقیق در ادبیات فارسى» تدوین و تألیف فرهنگ فارسى به چینى و چینى به فارسى .




احمدرضا حجارزاده:مردى كه از او سخن مى گوییم درست هم سن دانشگاه تهران است و در جهت ترویج و اشاعه ادبیات ایران زحمت فراوان كشیده است، بیش از نیمى از عمر خویش را در راه تألیف كتب ادبى - دانشگاهى ارزشمند، تحقیق و تفحص در باب ادبیات فارسى، كشف و آفرینش معانى جدید براى لغات كهن زبان پاك فارسى وگردآورى همه آنچه در باب تركیب و كلمه هاى فارسى مى گنجد، سپرى كرده است. هر زحمت و خدمت مؤثرى تنها با سخت كوشى، از خودگذشتگى و عشق به این سرزمین میسر خواهد شد و این همه آن چیزى است كه دكتر «غلامرضا ستوده» در خود فراهم كرده است.
غلامرضا ستوده معتقد است تولدش به عنوان پنجمین پسر و نهمین فرزند خانواده از پدرى تهرانى الاصل و مادرى از طوس زادگان خراسان (و اصلاً مشهدى) چندان واقعه مهمى نبوده كه پشت تقویمى یا در قطعه شعرى ثبت شده باشد. با این حال او مدام از خاطرات و لحظات شیرین و به یادماندنى ایام كودكى یاد مى كند و از كوچه باغ هاى محل سكونتش درمشهد مى گوید. محل تولدش در كوچه اى قدیمى به نام «كوچه پنجه» بوده است. اما در این میان از كوچه اى نیز یاد مى كند كه در یكى از خانه هاى آن زندگى كرده است و نام آن كوچه همیشه برایش خاطرى خوش به همراه دارد: «كوچه باغ هشت آباد». بعدها وقتى ستوده به تهران مى آید با پس و پیش كردن نام كوچه، آن را به كوچه هشت باغ آباد تغییر مى دهد و تازه پى مى برد كه بله ، درست است ؛ در آن محل هشت باغ سرسبزو آباد بوده با درختانى شاد و زنده!
مادرش كه خود سواد مدرسه اى نداشته و نوشتن نمى دانسته، قرآن را از روى كتاب و بى اشتباه مى خوانده است. او گفته بود قرآن خواندن را در عالم رؤیا فرا گرفته است. غلامرضا از مادرش قرائت سوره یس بعد از نماز صبح، سوره واقعه بعد از نماز عشا و ختم قرآن در ایام مبارك ماه رمضان را مى آموزد و تعقیبات نماز را از پدر به ارث مى برد. اگرچه والدین او هرگز نه او و نه هیچكدام دیگر از فرزندان را به خواندن نماز و رعایت سایر موارد دینى مجبور نكردند . اما غلامرضا چنان به مسائل مذهبى پایبند است كه پیش از رسیدن به بلوغ شرعى داوطلب خواندن دعاى سحر در ماه رمضان مى شود.
مهرماه 1320 در حالى كه جنگ جهانى دوم به نیمه رسیده او قدم به كلاس اول ابتدایى مى گذارد. مدرسه ابتدایى 15 بهمن نخستین مدرسه اى است كه او تحصیل در آن را تجربه مى كند. شش سال در آن مدرسه درس مى خواند و درنهایت براى امتحانات نهایى معرفى مى شود. همان سال آخر دانش آموزان ششم ابتدایى را براى تماشاى یك فیلم علمى به سالن اداره فرهنگ دعوت مى كنند، فیلمى كه هنوز پس از گذشت سالها تمام تصاویرش در ذهن غلامرضا ستوده باقى مانده است: فیلم «گردش خون در قلب و رگها»!

تا پایان دوره اول دبیرستان (سیكل اول ) در دبیرستان «شاه رضا» درس مى خواند. سال اول دبیرستان، دانش آموزان برحسب انتخاب زبان خارجه تقسیم بندى مى شوند. آنهایى كه انگلیسى را انتخاب كرده بودند تعدادشان كمتر بود. ستوده نیز به جاى انگلیسى، زبان فرانسه را برمى گزیند. زبان فرانسوى براى غلامرضاى جوان تازگى دارد و باعلاقه آن را دنبال مى كند.


اما متأسفانه تغییر دبیر خوب زبان فرانسه در سال دوم و شكستگى دست غلامرضا سبب مى شود از آموختن زبان موردعلاقه اش باز بماند. هرچند او هنوز برخى از اشعار فرانسه كتاب درسى آن سال را به خوبى به خاطر دارد.
در فاصله سالهاى 1328 و 1329 همزمان با زمزمه هاى ملى شدن صنعت نفت برخى از همشاگردیهاى او در میتینگ سیاسى شركت مى كنند اما پدر ستوده به رغم آنكه خود از موافقان طرح ملى شدن نفت بوده با شركت و دخالت فرزندش در احزاب سیاسى به شدت مخالفت مى كند.
تحصیلات غلامرضا ستوده در دوره دوم دبیرستان در همان مدرسه ناتمام مى ماند و او به تهران عزیمت مى كند.
البته پیش از آن در امتحان دانشسراى مقدماتى مشهد شركت كرده و قبول مى شود ولى خانواده اش شرط ورود او به دانشسرا را دریافت دیپلم كامل عنوان مى كنند. پس به ناچار براى ادامه تحصیل به تهران مى آید.
همزمان با تحصیل وى به صورت قراردادى وارد نیروى هوایى مى شود تا خدمت سربازى اش را نیز سپرى كرده باشد.
هنگامى كه آنها را با اتوبوس به «دوشان تپه» مى برند از روبه روى دانشگاه تهران مى گذرند و او همانجا آرزومى كند بتواند روزى وارد آن دانشگاه شود. ولى خودش خبر ندارد روزى باید در سمت استاد دانشگاه دراین دانشگاه تدریس كند.
پس ازاخذ دیپلم و اتمام دوره سربازى، غلامرضا ستوده همزمان دركنكور سه دانشكده حقوق، ادبیات و الهیات قبول مى شود. حدفاصل سال هاى 35-1334 استاد فروزانفر - رئیس دانشكده الهیات - معتقد بود فارغ التحصیلان این دانشكده بسیار در امر قضاوت صلاحیت دارند.
از این رو ستوده به عنوان نخستین انتخاب خویش، دانشكده الهیات را ترجیح مى دهد.
زیرا براى قضاوت در جوامع اسلامى یك قاضى مى باید ابتدا با مبانى حقوق اسلامى آشنا باشد و پس از حقوق سایر ممالك آگاهى داشته باشد. ضمن تحصیل در دانشكده الهیات، دكتر ستوده در دانشكده حقوق به تحصیل مشغول مى شود و شهادتنامه هایى درعلوم قضایى و چند شهادتنامه در علوم تربیتى ازدانشكده ادبیات دریافت مى كند. پس از كسب مدرك لیسانس، براى گزینش بعدى در فوق لیسانس زبانشناسى (زبان هاى باستانى) شركت كرده وپذیرفته مى شود.

به دلیل آنكه هنوز درآن زمان دكتراى زبانشناسى تصویب نشده بود. او ابتدا فوق لیسانس و سپس دكتراى ادبیات خود را از دانشگاه تهران به دست مى آورد. ضمن اینكه یك دوره فوق لیسانس مدیریت بازرگانى و مدیریت ادارى (كه حالا این دو رشته از هم تفكیك شده) را پشت سر مى گذارد.
تحصیل او در رشته مدیریت بازرگانى و ادارى


متقارن است با اولین سالى كه دانشكده حقوق امتیاز و مجوز این رشته را از آمریكایى ها تحویل گرفته بود و خودش آن را اداره مى كرد.
ستوده به سرعت پله هاى ترقى را طى مى كند و بزودى به عنوان «مدیرنمونه»شناخته مى شود. خودش درمورد كسب این موفقیت عقیده دارد تحصیل در رشته مدیریت بازرگانى در روش مدیریت او دركار و زندگى بسیار تأثیرگذار و بااهمیت بوده است.
همچنان كه تحصیل در فوق لیسانس زبان شناسى همگانى و زبان هاى باستانى در كار تدریس، خارجیان بسیار مؤثر و موفقیت آمیز بوده است.
چندى بعد در كتابخانه دانشكده ادبیات استخدام مى شود و به زودى موفق مى شود تا درجه استادیارى همین دانشكده ارتقا یابد. سرانجام اولین شغل رسمى اش را با سمت «مدیریت مجله دانشكده ادبیات» آغازمى كند كه این موفقیت بزرگى براى او درآن برهه زمانى است.
در سال هاى 54-1353 پست معاونت مؤسسه لغتنامه دهخدا منصوب و با استاد دكتر شهیدى (رئیس لغتنامه دهخدا) شروع به همكارى مى كند.
آغاز فعالیت هاى آنان از ساختمان بهارستان شكل مى گیرد، در دو اتاق كوچك، زیرزمینى نمور و اتاقى هم براى كتابخانه یكى ازمهمترین و ارزشمندترین تلاش هاى دكتر ستوده را باید درزمینه نقل و انتقال هاى مؤسسه لغت نامه دهخدا و استقرار در جایگاهى ثابت و مناسب در موقوفات شادروان دكتر محمود افشار یزدى براى ادامه روند فعالیت ها و موفقیت هایشان دانست.

او هرگز براى تحصیل به خارج از كشور سفر نكرده گرچه هم اكنون اكثر هم دوره هاى او در كشورهاى مختلف از پست هاى معتبر علمى برخوردارند و یا در دانشگاههاى مطرح جهان تدریس مى كنند. اما غلامرضا ستوده تمام افتخار خود را همین مى داند كه كنكاش و تحقیق در زمینه زبان فارسى را در وطن خودش آموخته و ازهمین نقطه دستاوردهاى علمى اش


را به سراسر جهان مخابره و ارسال كرده است.
دكتر غلامرضا ستوده هم اكنون باعشق وعلاقه دوچندان در مقام مجرى طرح تلخیص لغت نامه و مؤلف لغت نامه فارسى به كار مشغول است. پیش ازاین در لغتنامه دهخدااصلاح و بازبینى تألیفات و بخشى از حرف «میم» ازجمله واژه «مزدك» به عهده او بوده است. درحقیقت دكتر ستوده از همان ابتداى ورود به جمع فعالانى كه درمؤسسه دهخدا مشغول به ارائه خدمات بوده اند علاوه بر كار اجرایى، كارهاى تحقیقاتى و علمى را هم انجام مى دادند.
لازم به ذكر است غلامرضا ستوده در سال 54 همكارى گسترده اى را با دانشگاه پكن آغازكرد كه مهمترین آن تألیف فرهنگ لغات فارسى به چینى و سپس فرهنگ چینى به فارسى است.
در تدوین و تألیف فرهنگ فارسى به چینى دكتر ستوده به همراه آقاى دكتر «شریعت» از دانشگاه اصفهان و خانم دكتر «شجیعى» از دانشگاه تربیت معلم تحقیقات گسترده اى را آغازكردند.
این تیم سه نفره تابستان 55 جهت تألیف این اثر مهم براى تحكیم هرچه بیشتر روابط فرهنگى ایران و چین به آن كشور سفركردند كه نتیجه تلاش هاى این گروه پس از پنج - شش سال تلاش و تحقیق گسترده و بى وقفه به ثمر رسید.
علاوه بر آن دكتر ستوده درتدوین و تألیف كتاب «ضرب المثل هاى چینى و فارسى» با پروفسور «زین یان شن» استاد برجسته چینى همكارى داشته و علاوه بر این ها ستوده در نگارش كتب فرهنگ كره اى به فارسى، فرهنگ تاجیكى به روسى و فرهنگ لغات فارسى به چینى مشاركت و فعالیت عمده و مؤثرى داشته اند.
دكتر غلامرضا ستوده كه همواره همسرش را همراهى صمیمى و همدل مى داند به تأثیر چشمگیر او در تربیت و موفقیت فرزندانشان اشاره مى كند.
كتاب «مرجع شناسى و روش تحقیق در ادبیات فارسى» را باید ازمهمترین تألیفات دكترستوده برشمرد كه هم اكنون در دانشگاههاى كشور تدریس مى شود. همچنین مقاله «مثنوى در لغت نامه دهخدا» از او در تابستان 1376 دركنگره بین المللى بزرگداشت مولانا در دانشگاه كلمبیا در نیویورك ارائه و درمجموعه گلستان چاپ شد كه بسیارمورد توجه قرارگرفت.

منبع : روزنامه ی ایران