هنرهای سنتی و دستی استان مرکزی

[REZA_JOON]

ايران يكي از قديمي ترين كشورهاي جهان است كه صنعت بافندگي كهني داشته است . ايرانيان قديم براي تهيه بافتني ها از ابزارهاي دستي و ابتدايي استفاده مي كردند . در گذشته بافندگي بين اقوام مختلف با دست صورت مي گرفته است . الياف درختان و نخهاي بلند را به چارچوب مي كشيدند و نخ هاي كوتاه پود را بي هيچ وسيله اي و فقط به مدد دست از ميان تارهايي مي گذراندند به تدريج سوزن هاي استخواني و سنگي و فلزي به صورت ماكو در آمد و جاي دست را گرفت .
اصطلاح دستباف بر بافته هايي اطلاق مي شود كه خواه مانند قالي گره بخورد . خواه مانند گليم و جاجيم با انواع پود بافته شده باشد . زنان و دختران استان با بافتني ابزار و ساير وسايل زندگي خود را تهيه مي كردند و هنر سازندگي را از نسلي به نسل ديگر منتقل مي كنند . خمير ماية روح هنريشان كه از طبيعت الهام مي گيرد ، در چارچوب محيط خانه قالب ريزي مي شود و به اين ترتيب از هنر اصيل نياكان خود پاسداري مي كنند .

[REZA_JOON]

قالي :

قالي بافي در اراك و ديگر شهرهاي استان :
قالي در اراك به گفته سيسيل ادوارز زماني از اهميت و اعتبار و فراواني برخوردار بود و رقيب قالي كرمان بود ، از نقوش زيباي بافته شده ، لچك ترنج ، شاه عباسي ، گل ماهي گرفته تا نقوش چشم نواز مستوفي و خشتي همه و همه از اهميتي والا و ظرافتي قابل ستايش برخوردار است كه با نوك سرانگشتان روستائيان نقش زده و برگ هاي هندو افتخار اين مملكت را ورق مي زند . در شرايط توليد بافت از مشخصه هايي چون مواد اوليه با استفاده از پشم و رنگ بكار رفته شده چون آبي فراهاني ، نيلي و روناس مشك آباد ، يا قرمز دو نخي ساروق و رنگ هاي سفتي روناس قرمز داته ، برگ بو ، پوست انار و پوست گردو و …. اشاره نمود .
قالي ليليان از توابع خمين داراي پنج رنگ اصلي ازجمله گلي ، حنايي ، مشكي ، قهوه ايي ، سفيد و عباسي بوده كه در سطح استان زبان زد و شناخته شده است . از نقوش رايج در استان مي توان به : نقش مستوفي ، ماهي پر ، لچك ترنج ، محرمات اشاره كرد .
قالي در خنداب اراك نيز هنر بسيار ارزنده است و قالي هاي اينجا شهرت زيادي دارد . قالي بافي در ساوه از نوع ابريشم يا پشم ديده مي شود از زيباترين كارهاي بافت كه به لطافت و زيبايي همتا ندارد ، فرش بافته شده ابريشمي است كه در روستاها دور و نزديك در ساوه توليد مي شود . از قالي بافي در گذشته خرسك ( قالي پهن و درشت بافت ) كه براي مصرف در منزل مي بافتند .

[REZA_JOON]

گليم :

از جمله رشته هاي هنرهاي سنتي در قسمت بافت است كه در مناطق ساوه همچون مأمونيه ، زاويه ، نوبران به چشم مي خورد استفاده از رنگ هاي بجا و طرح هاي زيبا ساوه ، گليمي بافته مي شود كه در استان شناخته شده و مطرح مي باشد روستاي نورعلي بيگ در بخش مركزي شهرستان ساوه از جمله روستاهايي است كه بافت گليم در آن مشهود است . از انواع گليم ها ، خورجين گاله يا به اصطلاح ساوه اي ها گووالا و غيره تهيه مي شود . گاله اغلب در كودكشي مورد استفاده قرار مي گيرد . سفره آرد يا به قول محلي ها اون سفرا از ديگر دست بافت هاي مردم اين ديار است . سفره آرد نوعي گليم است كه ظريف و از نخ پنبه ساخته مي شود كه معمولاً در نان پزي مورد استفاده قرار مي گيرد .

[REZA_JOON]

گبه :

گبه در ميلاجرد شمال غربي اراك توليد مي شود . گبه نوعي قالي گره بافته است با پرز بسيار بلند و پود فراوان . در گبه استفاده از خطوط و نقوش لازمه كار بوده اشكال هندسي از انسان ها ، پرندگان ، حيوانات ، گياهان و درختان از مشخصه هاي اصلي گبه به شمار مي رود .

[REZA_JOON]

جاجيم :

در گذشته جاجيم بافي در شهرستان خمين مرسوم و رايج بوده در حال حاضر به جز يك يا دو روستا آن هم در دهستان آشناخي بافت جاجيم متداول نيست . موارد مصرفي جاجيم در روكش صحاف و روانداز و همچنين پوشش كف اتاق استفاده مي شود . طرح هاي جاجيم عباتند از : تخته طلا ، قيچي ، هزارپيشه ، گل قاصدك .
در روستاي آوه در شرق ساوه بافت جاجيم تنها توسط مهاجراني است كه از مشهد ( خراسان ) به اين روستا كوچ نموده اند . طرح ها ساده و بدون نقش بافته مي شود و طبق نظريه استادكار رنگ قرمز و سياه از مشخصه هاي اصلي رنگ بندي به شمار مي رود .

[REZA_JOON]

خوشنويسي :

خوشنويسي از جمله هنر قابل ارزشي است كه در استان مركزي بسيار مورد توجه قرار گرفته و علاقمندان زيادي را به خود جلب نموده است . هنگامي كه از خوشنويسي در استان سخن به ميان مي آيد روستاي واشقان و مردم خوب و صميمي آن در ذهن تداعي مي شود . كه از اين روستاي هنر پرور استادان به نامي چون استاد فتحعلي واشقاني و محمد واشقاني از استادان طراز اول و مطرح در كشور و در صحنه بين المللي برخاسته اند .

[REZA_JOON]

سفالگري :

كمتر پژوهشگري است كه با شنيدن نام ساوه از سفال آن نام و خاطره ايي در ذهن نداشته باشد . از سفال هاي كله دشت كه قدمتي بيش از چهار هزار سال دارد اين نتيجه را مي توان گرفت كه روزگاري ساوه يكي از مراكز مهم توليد و ساخت سفال بوده است . اتاد نادعلي كوزه فروش از استادان به نام ساوه بوده كه به غير از شهر ساوه در اكثر روستا شناخته شده و پس از ايشان فرزندشان عباس شايان پور اين حرفه را ارائه مي دهند .
لري جان روستايي است كه در هشت كيلومتري مشرق محلات واقع است . در شهر محلات بدليل رشد گل هاي متعدد و پرورش انواع گل ساخت گلدان سفالي مرسوم بوده است . در لري جان تنها كارگاه فعال و ساخت سفال اعم از گلدان ، كوزه و اشياء تزئيني متداول است كه از رونق بسيار بالايي برخوردار است .
در مجموع صنايع دستي و هنرهاي سنتي از گذشته و حال كه در اين استان معمول بوده در نوع خود شهره آفاق هستند همچون : قالي ، جاجيم ، سفره آرد ، جوراب ، دستكش ، شال گردن پشمي ، بند تنبان ، كيسه توتون ، كيسه حمام ، سبد از ساقه گندم ، انواع گلدان و سفال و غيره .... را مي توان نام برد .