ورزش و اخلاق (اهمیت اخلاق در ورزش)

[دانه کولانه]

ورزش و اخلاق (اهمیت اخلاق در ورزش)

تأملی در باب اخلاق ورزش

اگر ورزش را به عنوان یک پیشه و حرفه در نظر بگیریم اخلاق ورزش گونه‌ای، اخلاق حرفه‌ای است. به تعبیر دیگر همانطور که ما در پزشکی، مهندسی، تجارت و اقتصاد نیاز به پیروی از هنجارهایی داریم، ضرورت پیروی از هنجارها در اینجا هم حس می‌شود.
عده ای شعار ورزش قهرمانی را برترین، بهترین، سریعترین و چابکترین و .. ذکر کرده اند. ورزش قهرمانی بخشی از منظومه کلان تری است که جهان ما را در بر گرفته و آن اقتصاد آزاد نام دارد. در این گستره هر کسی باید کالاهای خود را عیان کند و برترین کالا طبیعتاً ارج و قرب بیشتری دارد.
در این میان نیرو و توان و بدن انسان هم به عنوان یک کالا که باید ارزیابی شود مورد توجه قرار می گیرد. از الزامات ورزش قهرمانی، آوردن حداکثر فشار و انرژی برای ثبت استاندارها و معیارهای بهتر است. اما پرسشی مهم در اینجا سر بر می آورد و آن این است که چه محدودیتهای اخلاقی در این زمینه باید وجود داشته باشند. این محدودیتها نه تنها باید مورد توجه قهرمانان قرار گیرند که نهادها و نظامهای ورزشی هم باید بدانها عطف توجه نشان دهند.
نهادهای قانونی ورزش با نظارت شدیدی بر افراد و نهادهایی که می توانند از مواد نیروزا استفاده کنند سعی می کنند یک مانع حقوقی برای سوء استفاده از قوانین و میلی سرسام آور که برای پیروزی وجود دارد پیدا کنند. از سوی دیگر تکنولوژی جدید بسیار به مدد ورزش آمده تا خطاهای انسانی و همچنین سوء استفاده هایی که می توانند صورت گیرند به حداقل ممکن خود برسند. این اما همه ماجرا نیست.

اولاً موضوع اخلاق رابطه است و رابطه صرفاً رابطه با رقیب محسوب نمی‌شود. موضوع اخلاق رابطه با هم تیمی و حتی با خود هم هست. هیچ قانونی ورزشی نمی تواند به یک بازیکن فوتبال بگوید چگونه با یار خودی رفتار کند و چگونه حب و بغضهای شخصی را در رابطه ای ورزشی و انسانی که با هم تیمی اش دارد دخالت ندهد.
از سوی دیگر معرفت اخلاقی علاوه بر آنکه از جنس ارتباط است از جنس معرفت هم هست یعنی چیزی بر معارف ما می‌افزاید. اینکه در یک مسابقه تنها یک تیم قهرمان می شود و اینکه ورزش علاوه بر قهرمانی کارکردهایی دیگر برای سلامت روح و جسم دارد و اینکه ورزش یک زندگی فشرده شده است همه معارفی هستند که هرچند تأثیرات اخلاقی زیادی دارند اما بیش و پیش از آن، اینها بر معرفت ما می افزایند. معرفتی که بسی به کار ما می آید.
ورزش غیرحرفه ای البته شاید به اندازه ورزش حرفه ای به اخلاق ویژه نداشته باشد. اخلاق حرفه ای اخلاق یک پیشه و یک حرفه است و همانطور که تجارت، اقتصاد، فکر ، تکنولوژی، پزشکی و رسانه نیز به اخلاقی خاص خود نیاز دارند ورزش حرفه ای نیز بدین اخلاق نیاز دارد. در این میان دغدغه متفکران اخلاق ورزش حرفه ای آن است که به معیارها و کدهایی اخلاقی توسل جویند که میان همه فرهنگها و هویتها مشترک است هرچند که پاره ای معتقد هستند این امید را باید کمرنگ کرد چرا که تفاوتهای فرهنگی تأثیر خود را بر تفاوتهای معیارهای اخلاقی ورزش حرفه ای هم خواهند گذاشت.
با این همه مدافعان یک اخلاق ورزش حرفه ای عام و جهانشمول تأکید دارند اگر معیاری بتواند این جهانشمولی را به وجود آورد همان قاعده طلایی است. بر طبق این قاعده کاری را که نمی خواهی با تو بکنند با دیگری مکن. به نظر این افراد این قاعده است که نه تنها همه ورزشکاران حرفه ای باید بر طبق آن رفتار کنند که اینگونه هم رفتار می کنند.
به طور مثال اگر فوتبالیستها از قاعده بازی جوانمردانه پیروی می کنند مبتنی بر قاعده طلایی از آن پیروی می کنند. این قاعده با گونه ای فایده گرایی هم قابل توجهی است. اینکه اگر تو به این حرکت دست نزنی طرف مقابل تو هم همین شیوه را اتخاذ خواهد کرد.
منبع: مهر

[دانه کولانه]

ویژگی های یک پهلوان

مولانا واعظ کاشفی، دانشمند قرن نهم و دهم هجری، در باره خصوصیات یک پهلوان واقعی چنین می نگارد:
"اگر پرسند: که را پهلوان توان گفت؟ بگوی: آن کس که دوازده صفت داشته باشد، و آن عبارتنداز:
اول: ترس از خدا [و به عبارتی خشیت از خدا داشته باشد، به جهت این که هم علم در این صفت دارد و هم قوّه و قدرت، که بدون ترسو از خدا، مایه فساد و نشر است]؛
دوم: متابعت از شرع؛
سوم: تن قوی؛
چهارم: زبان خوش؛
پنجم: دل دلیر [تن قوی دارد، جان و روان قوی و ظرفیت بسیار که از حرف سخت و درشت جاهلانه، از کوره در نرود و متابعت هوای نفس نکند، که مبادا بر این سبیل به دیگران آسیب رسد]؛
ششم: فرد کامل؛
هفتم: صبری تمام؛
هشتم: علم به کمال؛
نهم: تلاش و کوشش دایم؛
دهم: خلقی پسندیده؛
یازدهم: دوری از حرام و پوشانیدن خویش از محرمات و ستر عورات و اجتناب از محرمات الهی.
دوازدهم: نعمتی بر دوام."
منبع:ورزش در اسلام ، حسین صبوری

[دانه کولانه]

اخلاق ورزشی در اندیشه اسلامی


بدون تردید ورزش، یکی از مسایل و موضوعات با اهمیت هر جامعه به شمار می‏آید و تعداد بی‏شماری از افراد، به انواع ورزش علاقه‏مند هستند و بخشی از وقت خود را بدان اختصاص می‏دهند. دین مبین اسلام هم به ورزش و ورزشکار به دیده احترام می‏نگرد؛ زیرا ورزش می‏تواند آدمی را در رسیدن به کمال انسانی یاری رساند و اسلام هم هر عملی را که به آدمی در رسیدن به کمال کمک می‏کند، ارج می‏نهد و آن را مطلوب می‏داند.
اهمیت ورزش
توجه به ورزش و تلاش بر توسعه آن در میان همه اقشار جامعه، به دلیل آثار سودمندی است که از این کار به دست می‏آید؛ چون ورزش مایه پرهیز از بیکاری، مبارزه با کسالت و تنبلی، افزایش توانایی‏های جسمی و روحی، شجاعت، سلامت جسمانی و فکری و نیز وسیله‏ای برای جمع گرایی و اجتماعی شدن است.
آثار فردی ورزش
ورزش، بر جنبه‏های گوناگون فرد اثرمی گذارد. حرکات ورزشی، از یکسو قدرت و توانایی جسمانی ورزشکار را افزایش می‏دهد و از سوی دیگر، باعث سلامت بدن انسان می‏شود؛ نعمتی که به تعبیر امام علی علیه‏السلام از زیادی مال بهتر است. ورزش همچنین به تعادل جسم و جان آدمی می‏انجامد. با ورزش، انسان از روحی با نشاط برخوردار می‏شود و روح با نشاط، بدن را سرشار از طراوت و شادابی می‏سازد و البته بدن سالم هم، روح و جان را در دست‏یابی به مدارج کمال یاری می‏رساند.
آثار روانی ورزش
ورزش، همان طور که بر جسم آدمی تأثیر می‏گذارد، بر روح و روان او هم تأثیر دارد. یکی از نتایج مفید ورزش بر روی شخصیت افراد، افزایش اعتماد به نفس است. ورزشکاران موفق، خود ساخته بوده و در برابر مشکلات، مقاوم‏تر هستند. از دیگر نتایج روانی ورزش، افزایش شور و نشاط ورزشکار و امید به آینده اوست. آدمی، با ورزش کمتر به دام وسوسه و گناه می‏افتد و به عادت‏های زشت، مثل اعتیاد دچار نمی‏شود. از دیگر آثار روانی ورزش، ویژگی ضدّ خمودگی و افسردگی آن است. ورزش، ورزشکار را سرزنده ساخته و او را در برابر دلمردگی بیمه می‏کند.
آثار اجتماعی ورزش
انسان، موجودی است که فقط با زندگی جمعی به سلامت به مقصد می‏رسد و فرد گرایی و انزواطلبی، با ذات او در تضاد است. برای رسیدن به این روح جمعی و همبستگی عمومی، راه‏های مختلفی وجود دارد. یکی از این راه‏ها، ورزش کردن است. ورزش، موجب گسترش روابط گروهی می‏شود. در ورزش‏های گروهی، بدون هماهنگی و دوری از خودخواهی، نمی‏توان به موفقیت رسید و این خود باعث تقویت روح جمع‏خواهی افراد می‏شود. همچنین، ورزش موجب گسترش حس یکرنگی و همگرایی در افراد می‏گردد. برای تیم شدن و تشکیل گروه منسجم ورزشی، باید از خود گذشت و «من»ها را به «ما» تبدیل کرد.
معلولیت و ورزش
معلولیت، باعث تضعیف ماهیچه‏ها، کاهش توانایی و استقامت بدن، کندی حرکت و اختلال در هماهنگی کار اندام‏های مختلف فرد می‏شود. افسردگی و سرخوردگی در زندگی فردی و اجتماعی، از آسیب‏های شایع معلولیت به شمار می‏آید. حال با این توضیح، می‏توان نقش ورزش را در کم کردن این آسیب‏ها در فرد معلول تشخیص داد. ورزش، عاملی است که قادر به تأمین سلامت جسمی و روانی فرد معلول است و در صورت نپرداختن به آن، بدن دچار اختلال می‏شود، روند بهبودی کُند یا متوقف می‏گردد و به طور کلی زندگی فرد معلول به طور جدّی به مخاطره می‏افتد. از این رو، ورزش، از عوامل ضروری در ادامه زندگی جانبازان و معلولان عزیز به شمار می‏آید.
رشته‏های ورزشی معلولان
امروزه به دلیل پیشرفت‏های علمی و نیز به وجود آمدن این بینش در معلولان و جانبازان که ورزش، لازمه زندگی آنان است، شاهد حضور گسترده افراد جانباز و معلول در مسابقات و رویدادهای گوناگون ورزشی، از جمله رویداد مهم ورزشی معلولان، یعنی پارالمپیک هستیم. برخی از مسابقات که براساس قوانین و مقررات خاص برای معلولان انجام می‏گیرد، عبارت است از: دو و میدانی، بسکتبال با ویلچر، والیبال نشسته و ایستاده، دوچرخه سواری، شمشیر بازی، گُلبال، جودو، شنا، فوتبال هفت نفره، تیراندازی با تپانچه، تیراندازی با کمان، تنیس روی میز و وزنه برداری.
ورزش کودکان
ورزش، برای کودکان ضروری و لازم است. کودکان به طور طبیعی و فطری به ورزش، بازی و تحرّک علاقه نشان می‏دهند و این بازی و تحرّک، برای رشد آن‏ها لازم به نظر می‏رسد. حال که این مسئله تا این حد ضروری است، وظیفه والدین و مربیان ایشان است که سعی کنند کودکان را به ورزش‏ها و بازی‏هایی هدایت کنند که فکر، روح، جسم و شخصیت آنان را ساخته و آن‏ها را برای زندگی اجتماعی سالم و مفید آماده سازد. گفتنی است که از راه ورزش می‏توان کودک را تربیت کرد و بسیاری از یاد گرفتنی‏ها را به او آموخت.
ورزش مدارس
ورزش هم درسی است مانند تمام درس‏ها که باید آن را به دانش‏آموزان آموخت و آن‏ها را با رشته‏های مختلف ورزشی آشنا ساخته و علمی ورزش کردن را به ایشان یاد داد. ورزش مدارس ما، زنگ تفریحی دو ساعته است که در آن، هدف مشخصی دنبال نمی‏شود. نمره ورزش هم به طور معمول، به کمک نمره‏های دیگر داده می‏شود و کمکی برای بالا رفتن معدّل کودکان است؛ درست مانند نمره انضباط. البته باید منصفانه گفت که فضای آموزشی ما، محیط مناسبی برای انجام ورزش‏های مختلف نیست و امروزه بسیاری از مدارس، فاقد حیاطی متعارف برای انجام حتی یک مسابقه دوی صد متر می‏باشند.
توصیه‏های ورزشی
قبل از شروع ورزش
برای انجام ورزش، در طی روز، زمان خاصی را اختصاص دهید.
اگر دچار بیماری خاصی هستید، پیش از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید.
از انجام ورزش در ساعت‏های بسیار گرم روز بپرهیزید.
با پوشیدن لباس‏های نخی در هوای گرم، کارآیی ورزشیِ خود را افزایش دهید.
از انجام ورزش در محیط‏های آلوده و ساعت‏های پر ترافیک روز خودداری کنید.
اگر مشکل مفصلی دارید، از زانوبند و مُچ‏بند استفاده نمایید.
به هنگام ورزش
از انجام فعالیت ورزشی بر روی سطوح خیلی سخت و ناهموار بپرهیزید.
حرکات ورزشی را از ساده به مشکل انجام دهید.
سعی کنید تنفس شما در حین فعالیت منظم باشد.
از حبس کردن نفس خود پرهیز کنید.
در صورت ایجاد تپش قلب، درد قفسه سینه، گیجی، حالت تهوّع و تنگی نفس، بی‏درنگ از فعالیت دست بکشید.
برخلاف تصور عمومی، نوشیدن آب در حین فعالیت ورزشی مضر نیست و شما می‏توانید از مایعات استفاده کنید.
به جای انجام حرکات تکراری در هر جلسه، تعداد و نوع حرکت خود را تغییر دهید.
پس از ورزش
از وسایل بهداشتی افراد دیگر استفاده نکنید.
نظافت شخصی و بهداشت وسایل فردی خود را رعایت نمایید.
حتما پس از انجام فعالیت بدنی دوش بگیرید.
دوش گرفتن را با آب ولرم شروع کرده و به آب سرد ختم نمایید.
مطلوب‏ترین مدت دوش گرفتن، حدود ده تا دوازده دقیقه است.
کُشتی
کشتی در اسلام
کشتی گرفتن از نظر پیامبر گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله بدون اشکال و بلکه مطلوب بوده است. در تاریخ نقل کرده‏اند که ایشان از جایی می‏گذشت و دو نفر را دید که کشتی می‏گیرند. آن حضرت صلی‏الله‏علیه‏و‏آله آن دو را از کارشان منع نکرد و با این عمل، نشان داد که اسلام با کشتی گرفتن مخالف نیست. همچنین ایشان امام حسن علیه‏السلام و امام حسین علیه‏السلام را در کودکی به کشتی گرفتن و زورآزمایی با یکدیگر تشویق می‏کرد. نیز از عادت‏های حضرت ابوطالب علیه‏السلام پدر امام علی علیه‏السلام این بود که پسران و برادرزاده‏های خود را به کشتی گرفتن وامی‏داشت و در این میان، علی علیه‏السلام همواره پیروز بود و بر آنان غلبه می‏کرد.
ویژگی مربیان کُشتی
با نگاهی به متن‏های ارزشی درباره ورزش‏های کهن ایرانی چون کشتی، در می‏یابیم که همواره اخلاق یکی از همراهان همیشگی ورزش بوده است. مولانا واعظ کاشفی، ویژگی‏های مربی کشتی را چنین بر می‏شمارد: «اگر پرسند: آداب استادان کُشتی چند است؟ بگو: اوّل آنکه خود پاک و بی‏علت بُوَد؛ دوم آنکه شاگردان را به پاکی ارشاد و هدایت کند؛ سوم آنکه بخیل نباشد و چیزی از شاگردان دریغ ندارد؛ چهارم آنکه مُشفق بر شاگردان باشد؛ پنجم آنکه به مال شاگردان خود طمع نداشته باشد…؛ ششم آنکه هر یک را به قدر قابلیت او تعلیم دهد؛ هفتم آنکه ریا نکند؛ هشتم آنکه اگر کسی بد کُشتی گرفت، تضعیف روحیه او نکند؛ دیگر آنکه از علم کشتی باخبر باشد، بد شاگردان را نخواهد و در هیچ معرکه، ذکر پیر و استاد خود را فراموش نکند».
ویژگی کُشتی گیران
یکی از اندیشمندان اسلامی، درباره ویژگی‏های کشتی گیران می‏گوید: «آداب کشتی گیر دوازده تاست: اول آنکه درست باشد و با راستی برخورد کند؛ دوم آنکه پارسا باشد؛ سوم آنکه نیکو سیرت باشد؛ چهارم آنکه نیک‏نیّت باشد؛ پنجم آنکه در اطاعت الهی کوتاهی نکند؛ ششم آنکه خدمت استادان به صدق کند؛ هفتم آنکه بر هیچ کس حَسَد نبرد؛ هشتم آنکه هر چه دارد فدای پیر خود کند؛ نهم آنکه دو رنگ و نیرنگ باز نباشد؛ دهم آنکه دل‏ها را به دست آورد؛ یازدهم آنکه به زور خود مغرور نباشد؛ دوازدهم آنکه به شکست خصمْ دل خوش ندارد».
ورزش از دیدگاه امام خمینی رحمه‏الله
وظایف ورزشکاران
حضرت امام خمینی رحمه‏الله همواره در سخنان خود، دو وظیفه مهم را برای ورزشکاران در نظر می‏گرفتند. ایشان اشاره می‏کردند که وظیفه نخست ورزشکاران، پرداختن به ورزش جسمانی است تا قوّت و قدرت یابند و بتوانند با این نیرو، در برابر دشمنان خارجی و داخلی از مملکت خود پاسداری کنند. وظیفه دوم ورزشکاران، پرورش روحانی است. ایشان تأکید داشتند که اگر پرورش روحانی ورزشکاران باشد، پرورش ابعاد جسمانیِ ایشان هم مضاعف می‏شود.
اتکا به خدا، اقتدا به علی علیه‏السلام
یاد خدا، آرامش بخش دل هاست و در نظر داشتن الگوهای صحیح رفتاری، راه کردار درست را به انسان‏ها نشان می‏دهد. امام خمینی رحمه‏الله با تأکید بر این دو اصل اساسی، در دیدار با ورزشکاران می‏فرمودند که: «ورزشکاران، به همان صورتی که ورزش جسمی دارند، ورزش روحی هم داشته باشند. از قدیم ورزشکاران ایران، به یاد خدا و علی علیه‏السلام بوده‏اند و این از برجستگی‏های آنان بوده است».
کلمات قصار امام خمینی رحمه‏الله
من خودم ورزشکار نیستم، اما ورزشکارها را دوست دارم.
من… به… ورزشکاران… عرض می‏کنم که همان طور که با ورزش قوت جسمانی خودتان را تقویت می‏کنید، قوای روحانی تان را هم تهیه و تقویت کنید.
عقل سالم در بدن سالم است. ورزش همان طور که بدن را تربیت می‏کند و سالم می‏کند، عقل را هم سالم می‏کند.
منبع وبلاگ ورزش اسلامی