شهر باستانی دلفی

[Younes]

مختصری از شکل گیری دلفی Delphi
در دوران مسینیان (mycenian مربوط به 1400 تا 1100 قبل از میلاد)، خدای مونث زمین در مکان کوچکی به نام دلفی مورد پرستش قرار میگرفت. البته توسعه این جایگاه مقدس و حضور پیشگویان در قرن 8 قبل از میلاد و در زمان برقراری آیین آپولو (Apollo) انجام گرفت.

در طی جنگ مقدس اول، این مکان تحت حمایت و مدیریت گروه حمایت از مکانهای مذهبی به نام اتحادیه آمفیکتیونی (Amphictyonic League) همچنان خودمختار باقی ماند و مذهب یونانی و اعتبار سیاسی خود را گسترش داد. مسابقات ورزشی و هنری مجددا برنامه ریزی شد، بخش پرستشگاه توسعه یافته و با بناهای زیبا، مجسمه ها و هدایای دیگر تزیین گردید.

دلفی برای تمام یونانیان به عنوان مرکز زمین و محل قرار گیری سنگ امفالوس (omphalos سنگی به شکل کله قند که میگویند توسط زئوس برای مشخص کردن وسط زمین/جهان فرستاده شده است) محلی مقدس بوده است. در میان این منطقه یا قلب الهه، جایی که بعدها معبد دلفی آپولو بر آن ساخته شد، آتشی جاودان قرار داشته است. پس از نبرد پلاتیا (Plataea) بین یونانیان و پارسیان، مردم یونان آتش تمام شهرهای خود را خاموش کردند و آتشی تازه از معبد دلفی و قلب یونان برداشتند.

در قرن سوم قبل از میلاد دلفی تحت سلطه اهالی ایتولیا Aetolia (بخشی کوهستانی در شمال یونان) قرار گرفت و بعدها در سال 191 قبل از میلاد توسط رومیان تسخیر شد. دلفی در مدت تسلط رومیان گاهی مورد چپاول قرار گرفته و گاه مورد توجه بعضی از امپراتوران قرار میگرفت و بالاخره با ظهور مسیحیت، معبد دلفی ارزش مذهبی خود را از دست داد و به فرمان تئودونیوس کبیر (Theodosius the Great)، برای همیشه بسته شد.


مجسمه سنگی سفیکس (sephinx) در موزه دلفی
کشف و بازسازیاز سال 1893، مدرسه باستان شناسی فرانسه ویرانه های دلفی را با حفاریهای اصولی آشکار نمود. دهکده کاستری (Kastri) که از دوران قرون وسطا بر روی محل معبد ساخته شده بود، به محل کنونی آن منتقل شد. پس از برداشتن مقادیر فراوانی از خاک که در طی سالها بر اثر فرسایش زمین بر روی محل گردآمده بود، آثار باقیمانده از دو جایگاه مقدس که وقف آپولو و آتنا شده بودند، آشکار شد.

این حفاریها به کشف بیش از پنج هزار کتیبه، مجسمه، اشیاء مینیاتوری، قطعات تزئینی معماری و انواع آثار بدیع هنری که نمایانگر عظمت دوران یونان باستان بودند، منجر شد. در خارج از بخش پرستشگاه، یک استادیوم، یک مجموعه ورزشی، بخش مسکونی دلفی و گورستانهای آن قرار دارد که همه از زیر خاک خارج شده اند.

تنها اثر تاریخی باقیمانده که میتوانست با استفاده از مصالح ساختمانی خودش به طور کامل بازسازی شود، خزانه داری آتنیان بود که در سالهای 1903 تا 1906 توسط حفاران فرانسوی و به خرج شهرداری آتن بازسازی شد.ترمیم تدریجی بخشهایی از تالس (Tholos) و معبد آپولو که از سال 1938 آغاز شده بود به تغییرات اساسی در نمای کلی این بازمانده های باستانی انجامید. مرمت تالس تا راه آبها و ناودان مرمر لبه بام انجام گرفت و معبد نیز تا دیوار شمالی _کرپیس crepis-، ستونهای بخش شرقی و سراشیب ورودی بازسازی شد.

آپولو - Apollo
نام دلفوی (Delphoi) هم خانواده کلمات دلف (delph) به معانی توخالی یا دلفوس (delphus) به معنی زهدان و رحم است که میتواند نماد نیایشگرانه پرستندگان باستانی جایا (Gaia)، مادربزرگ زمین، الهه زمین باشد. رابطه آپولو با این مکان به خاطر داستانی است که از او نقل میشود و لقب "اهل دلفی" یا Delphinios را برای وی به دنبال داشته است.
در سرود آپولو - خدای آفتاب، زیبایی، شعر و موسیقی - منسوب به هومر (Homer) آمده که آپولو برای اولین بار به شکل یک دولفین (dolphin ماهی رحم دار یا زاینده) درآمد و دریانوردان اهل کرت (Crete) را به دلفی آورد.

بنابر یک افسانه دیگر، آپولو افعی غول پیکری به نام پیتون (Python) راکشت و (Pythian) لقب گرفت. سپس از سمت شمال به دلفی آمد و در شهری به نام تمپی (Tempe) در تسالی (Thessaly) توقف کرد تا در چشمه های آن حمام کرده خون افعی را از بدن خود پاک کند و مقداری برگ بو – که گیاه مخصوص او بوده- بچیند. پس از آن به عنوان یادبود این افسانه برندگان مسابقات ورزشی پیتیا (Pythian Games منصوب به همین افسانه) که در ستایش آپولو انجام میشد، تاج گلی از برگ بوهای چیده شده در تمپی هدیه میگرفتند.

اروین رود (Erwin Rohde) یکی از بزرگترین محققان کلاسیک آلمان در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم، چنین نوشته است که پیتون (Python) یک روح زمین بود که مغلوب آپولو و در زیر سنگ امفالوس دفن شد و این یکی از مواردی است که یک خدا معبدی را بر گور خدای دیگر بنا میکند.


معبد آپولو
وخشگاه - oracle
شاید دلفی بیش از هرچیز به خاطر وجود وخشگاه (الهامگاه) مقدس که در دوران باستان وقف آپولو شده بود، شهرت داشته باشد و از این نظر در مقایسه با المپیا (Olympia) مهمترین جایگاه مقدس یونان، اهمیت بیشتری داشته است. از تعداد فراوان اشیاء پر ارزش اهدا شده به معبد و مقایسه مقدار کمی و کیفی آنها با سایر نقاط مقدس یونان چنین نتیجه گرفته میشود که دلفی مرکز توجه تعداد فراوانی از عبادتگران بوده است.

کاهنه و پیشگوی اصلی معبد دلفی پیتیا (Pythia) نامیده میشد. پیتیا بیش از هرچیز به خاطر پیشگوییهایی که میگفتند از طرف آپولو به او الهام میشود، شهرت داشت. این توانایی اعتباری برای وی به همراه داشت که برای یک زن در دوران مردسالارانه یونان باستان بسیار غیر معمول به شمار می آمد. پیتیا ها در سراسر یونان از نفوذ قابل توجهی برخوردار بوده و قبل از اجرای هر تصمیم مهم از جمله جنگها، بنا نهادن مهاجر نشین ها و مانند اینها مورد مشورت قرار میگرفتند.

پاسخهای این غیبگویان معمولا بسیار سیاستمدارانه و دو پهلو بود و به این ترتیب کمتر پیش می آمد که به خاطر پیشگویی اشتباه مورد تردید قرار بگیرند. برای مثال اگر در مورد پیروزی در جنگ مورد مشورت قرار میگرفتند، پاسخ میدادند " سپاه بزرگی پیروز خواهد شد" که طبعا در مورد پیروزی هر دوطرف مخاصمه صادق بوده است.

آنها حتی برای بسیاری از اقوام نیمه هلنی (نیمه یونانی) اطراف، مانند لیدیا (Lydia واقع در غرب آناتولی که در حال حاضر در خاک ترکیه قرار دارد)، کاریا (Caria) و حتی مصر نیز مورد احترام بودند.

البته در دوران بسیار قدیم چون این احتمال وجود داشت که پیتیا در ابتدا پیشگوی جایا، الهه بزرگ زمین بوده باشد، اصولا حضور یک کاهن مونث در معبد یک الهه امری عادی تلقی میشده است. اولین پیتیا تمیس Themis(قانون طبیعت) نام داشته است، وی که خود پیشگو بود، وخشگاه دلفی را بنا کرد. در داسانهای دیگر، تمیس وخشگاه را از جایا دریافت نموده و بعدها آنرا به فیبی (فوئبه) Phoebe الهه ماه تحویل داد. بنابر اسناد موجود، وخشگاه دلفی در حدود قرن 8 قبل از میلاد بنا شده است.


طراحی از شهر دلفی
گنجینه و خزانهاز بخش ورودی این منطقه، تا بالای سراشیبی و تا خود معبد تعداد زیادی مجسمه نذر شده و تعداد بیشماری خزانه قرار دارد.این خزانه ها از طرف مناطق مختلف چه از طرف کشورهای بیگانه و یا از طرف مناطق داخلی ساخته شده بودند و یادبود پیروزی و نشانه سپاسگذاری از توصیه های پیشگویان به شمار می آمدند. یکی از پرابهت ترین این خزانه ها، خزانه آتن است که به یاد پیروزی در نبرد ماراتن (Battle of Marathon) بناشده و اکنون بازسازی شده است.

اهالی آتن با پیروی از دستور پیشگو که گفته بود بر دیوارهای چوبی خود متکی باشید و تعبیر آن به نیروی دریایی، در نبرد مشهور سالامیس (Salamis) پیروز شده بودند. یک خزانه با شکوه دیگر از طرف شهر سیفنوس (Siphnos) بنا شده است که مردم آن از معادن طلا و نقره خود ثروت فراوانی به دست آورده و خزانه سیفنی را بنا کردند.

تالس یا مقبره کندو شکلتالس (Tholos) در حدود 800 متری ویرانه های اصلی دلفی و در محوطه مقدس آتنا (Athena الهه عقل و زيبايى) قرار دارد و بنایی است مدور که طی سالهای 380 تا 360 قبل از میلاد ساخته شده است. این بنا شامل 20 ستون دوریک Doric (با سرستونهای ساده) در محوطه خارجی و 10 ستون کورنتی (با سرستونهای بسیار آراسته) است. سه تا از ستونهای دوریک بازسازی شده اند و یکی از پر بیننده ترین بخشهای دلفی به شمار میروند.

دلفی جدیددر قرون وسطا، آروانیتها (Arvanites) که قومی آلبانیایی بودند در بخشهایی از بیوتیا (Boeotia) و فاسیس (Phocis)، مستقر شدند. زمانی که آنها به یونان رسیدند، با استفاده از ستونهای مرمر، زیربناها و سقفهای موجود، دهکده ای ساختند که دقیقا بر روی محل متروک شده دلفی قرار داشت. باستان شناسان در سال 1893 محل دقیق قرار گیری دلفی باستانی را یافتند و دهکده کاستری با ساکنان آروانی آن از این محل به جای دیگری منتقل شد.

دلفی جدید در بخش غربی این مکان باستانی قرار گرفته است و بزرگراههای اصلی از آن میگذرند البته دو خیابان اصلی شهر باریک و یک طرفه هستند. دلفی جدید دارای یک مدرسه، یک سالن اجتماعات و میدان اصلی است. در سال2001 این دهکده کوچک 3511 نفر جمعیت داشته است.