گرهارد ارتل (Gerhard Ertl) برنده جایزه نوبل شیمی 2007

[دانه کولانه]

گرهارد ارتل (Gerhard Ertl) برنده جایزه نوبل شیمی 2007

جايزه نوبل شيمي 2007 به «گرهارد ارتل» آلماني اهدا شد. وي در زمينه شيمي سطح پژوهش هاي بسياري انجام داد. شيمي سطح يکي از شاخه هاي مهم شيمي صنعتي است و در آن فرآيندهاي بسيار گوناگوني مانند زنگ زدن آهن، کارکرد سلول هاي سوختي و چگونگي کار کاتاليزگرها در اگزوز خودروها بررسي مي شود. واکنش هاي شيميايي انجام شده در سطح کاتاليزگر ها نقش بسيار مهمي در بسياري از عمليات صنعتي (مانند توليد کودهاي مصنوعي) دارد. علاوه بر اين شيمي حتي مي تواند فرآيند تخريب لايه ازن را نيز توضيح دهد، زيرا يکي از مهمترين مراحل اين واکنش روي سطح بلورهاي کوچک يخ موجود در جو روي مي دهد. گرهارد ارتل يکي از نخستين کساني بود که توانايي هاي اين فن تازه را دريافت.
وي گام به گام روش هايي را براي دانش نوخاسته شيمي سطح ابداع کرد و نشان داد که چگونه مي توان فرآيندهاي آزمايشي گوناگوني را به کار برد و تصويري کامل از واکنش هاي شيميايي ارائه کرد.اين شاخه از شيمي به ابزارهاي آزمايشگاهي پيشرفته خلاء شديد نياز دارد. براي مثال اگر بخواهيم ببينيم يک لايه خاص از اتم ها و مولکول ها در سطح بسيار خالص يک فلز چگونه رفتار مي کنند، به چنين ابزارهايي نيازمنديم. بنابراين با دقت مي توان مشخص کرد چه عنصري جذب سيستم شده است. وجود آلودگي ها به شدت اندازه گيري ها را مختل مي کند.
براي به دست آوردن تصوير کاملي از واکنش نيازمند دقت بسيار و استفاده از روش هاي گوناگون آزمايشي هستيم.گرهار د ارتل يک موسسه آزمايشگاهي تاسيس کرد و نشان داد چگونه مي توان در اين حوزه پژوهشي دشوار به نتيجه هاي قابل اعتمادي دست يافت.بينش وي اساس علمي شيمي سطح نوين را فراهم آورد؛ روش شناسي وي هم در پژوهش هاي دانشگاهي به کار رفت و هم در پيشرفت صنعتي فرآيندهاي شيميايي.نگرشي که ارتل ارائه کرد بر پژوهش هاي وي از فرآيند هابر بوش مبتني است. در اين فرآيند نيتروژن را از هوا مي گيرند تا از آن کودهاي شيميايي بسازند. اين واکنش که براي انجام آن از سطح فلز آهن به عنوان کاتاليزگر استفاده مي شود، اهميت اقتصادي بسياري دارد، زيرا معمولاً نيتروژن کمي در دسترس گياهان است.
ارتل اکسيد شدن کربن مونوکسيد در سطح فلز پلاتين را نيز بررسي کرد.اين واکنش در کاتاليزگرهاي موجود در اگزوز خودروها روي مي دهد تا از آلايندگي گازهاي خروجي از خودرو بکاهد.گرهارد ارتل متولد 1936 در آلمان است. در سال 1965 از دانشگاه صنعتي مونيخ دکتراي شيمي فيزيک گرفت. وي هم اکنون استاد موسسه فريتز-هابي در برلين آلمان است. مبلغ جايزه 10 ميليون کرون سوئد (5/1 ميليون دلار امريکا) است که به وي اهدا مي شود.