مشاهیر و بزرگان كرد در عرصه های مختلف

[behnam5555]

زندگی نامه شکرالله بابان

شکرالله بابان در سال ١٣٠٢در شهر سنندج متولد شد. وی پس از اخذ دیپلم در سنندج برای ادامه تحصیلات به تهران رفت و در رشتەهای الهیات، روانشناسی و حقوق به تحصیل پرداخت.وی ۳ لیسانس در رشته‌های ادبیات فارسی، جغرافیا و معقول و منقول (الهیات) داشت.
بابان فعالیت رادیویی خود را در سال ١٣٣٧ در تهران آغاز کرد و به عنوان مسئول برنامەهای کردی در رادیو ایران به کار خود ادامه داد.
رادیو کردی تهران در اواسط پاییز سال ١٣٣٧ با ١٥ دقیقه برنامه در هر روز کار خود را آغاز کرد و سرانجام به پخش برنامەهای خود به مدت یک ساعت به دو گویش سورانی و کرمانجی پرداخت.
رادیو کرمانشاه نیز دراواخر پاییز همان سال با یک ساعت برنامه سورانی و نیم ساعت برنامه کلهوری فعالیت رادیویی خود را آغاز کرد. با آغاز به کار رادیو کرمانشاه، برنامەهای کردی رادیو تهران قطع و کادر آن نیز به کرمانشاه منتقل شدند. شکرالله بابان نیز همزمان با این تغییرات به کرمانشاه منتقل شد و تا سال ١٣٤٧ مدیریت رادیو کرمانشاه را بر عهده داشت.
بابان در سال ١٣٣٨ روزنامەی کردستان را به همراه استاد بدیع الزمانی، عبدالرحمان سراج الدینی، صدیق مفتی زاده و شیخ عابد در تهران چاپ و منتشر کرد. این روزنامه تا سال ١٣٤٢ به زبان کردی به فعالیت مطبوعاتی خود ادامه داد.
شکرالله بابان با شعرخوانی در رادیوکرمانشاه به شهرت رسید و مخاطبان زیادی را به خود جذب کرد.
آقای بابان سالها به عنوان مدیر کل مراکز صداوسیمای کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی فعالیت نمود.
شکرالله بابان علاوه بر گویندگی و سرودن شعر، به نویسندگی و ترجمه پرداخت.
جغرافیای کردستان-کرد و کردستان، صلاح الدین ایوبی قهرمان کرد، گلزار کردستان و فرهنگ لغت هزار صفحه‌ای فارسی به کردی از آثار آقای بابان است


۸ فرزند (۶ پسر و ۲ دختر)؛ فواد بابان گوینده قدیمی صدا و سیما، بابک بابان گوینده اخبار ورزشی شبکه خبر و بختیار بابان کاپیتان پیشین تیم ملی بسکتبال ایران از جمله فرزندان سرشناس مرحوم شکرالله بابان هستند.

[behnam5555]

دکتر مظفر پرتوماه

مظفر پرتوماه از نخستین استادان ایرانی رشته فیزیک هسته‌ای بود. وی حدود سه دهه در سازمان فضایی ناسا به پژوهش علمی اشتغال داشت.
پس از طی تحصیلات متوسطه، جهت ادامه تحصیل به آمریکا رفت و تحصیلات خود را تا اخذ مدرک دکتری در رشته فیزیک هسته‌ای ادامه داد. مرحوم دکتر پرتوماه سپس به سازمان فضایی ناسا پیوست، که این همکاری تا چند سال پیش ادامه داشت.

پرفسور پرتوماه، همچنین از فعالان انجمن‌های اسلامی دانشجویان در آمریکا بود. وی پس از پیروزی انقلاب ایران، ازسوی دولت موقت به همراه هیأت حل اختلاف به سنندج اعزام شد و مدتی به‌عنوان مشاور استاندار کردستان فعالیت داشت. پرفسور پرتوماه، پس از واقعه ۱۱ سپتامبراز سازمان فضایی آمریکا اخراج شد و در سال‌های اخیر به عنوان مسئول پرتودرمانی در مؤسسه سرطان درمانی واشنگتن به فعالیت اشتغال داشت. پرتوماه، که در سال‌های اخیر بارها به ایران سفر کرد، درپی بروز سکته قلبی، در ۷۰ سالگی درگذشت .

ابتدای زندگی
دکتر مظفر پرتوماه، فیزیکدان برجسته ایرانی، در سال ۱۳۱۴ درشهر سنندج دیده به جهان گشود.
پدر وی سیدمحمد و مادرش گل‌اندام پرتوماه نام داشتند.
تحصیلات
پرتوماه تحصیلات ابتدایی خود را در سنندج آغاز کرد و تحصیلات ششم ابتدایی و سیکلِ اول را باعنوان شاگرد ممتاز در شهر سنندج گذراند؛ سپس وارد دانشسرای مقدماتی شد و بعد از دو سال تحصیل، به‌عنوان شاگرد نمونه دیپلم ناقص را اخذ کرد. بعد از آن، وارد دبیرستان «هدایت» سنندج شد و باعنوان شاگرداول در شهر سنندج در رشته ریاضی‌فیزیک موفق به اخذ دیپلم کامل متوسطه شد
با شرکت در آزمون سراسری، به‌عنوان شاگرد ممتاز سنندج و نفر هفدهم کشور در کنکور سراسری، وارد دانشسرای عالی تهران می‌شود. به مدت سه سال در دانشسرای عالی به تحصیل پرداخت و در آنجا نیز به‌عنوان نفر اول شناخته شد. همین شاگرداول بودن‌ها، زمینه اعزام او را به ایالات متحده آمریکا از سوی وزارت فرهنگ وقت فراهم می‌نماید. علاقه به زادگاه و دیار سبب می‌شود که تا زمان آماده شدن برای سفر به خارج، و فراهم آمدن سازوکار تحصیل، تهران را ترک و به کردستان رجعت و بعد راهی سقز شود تا در کسوت معلمی خدماتی را به مردم آن دیار عرضه نماید. مدت یک سال و نیم در سقز به تدریس دروس ریاضی، فیزیک و ادبیات فارسی می‌پردازد
بالأخره در سال ۱۹۶۴م جهت ادامه تحصیل راهی کشور ایالات متحده آمریکا گشته و در ایالت سردسیر وسکانسین، شهر مَدیسون اقامت می‌گزیند و بعد از فراگیری زبان انگلیسی و تشکیل خانواده در دانشگاه وسکانسین، یکی از ده دانشگاه معتبر و مهم آمریکا در رشته فیزیک هسته‌ای تحصیلات خود را تا مقطع دکترا ادامه می‌دهد. گرچه مدت سه سال در دانشسرای عالی ایران به تحصیل پرداخته، اما عدم تناسب دروس ارائه شده در ایران با رشته انتخابی سبب می‌گردد تحصیلات خود را از ابتدای مقطع کارشناسی دوباره شروع نماید، اما در دوسال اول تحصیل، زیرکی و ذکاوت ایشان توجه اساتید را به وی جلب می‌نماید، به گونه‌ای که در ردیف دانشجویان ممتاز آمریکا قرار می‌گیرد. پس از گرفتن مدرک لیسانس با تعدادی از دانشجویان مسلمان دیگر کشورهای مقیم آمریکا آشنا می‌گرد و متوجه می‌شود که یک سال قبل، آنان تشکلی را به نام انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا تأسیس کرده‌اند؛ بی‌درنگ او نیز وارد تشکل گشته وبه عنوان عضو رسمی فعالیت دینی خود را با آنان آغاز می‌نماید، از آن پس روزانه مشغول تحصیل و حضور در دانشگاه می‌شود و دیگر اوقات در انجمن دانشجویان به فعالیت می‌پردازد همین فعالیت سبب می‌شود یکی دوسال دیرتر به درجه دکترا نائل آید. دکتر پرتوماه از بابت این‌که دوسال دیرتر توانسته دکترا را بگیرد نه تنها ناراحت نیست بلکه صمیمانه از پروردگار تشکر و قدردانی می‌نماید، آنچنان که خود می‌گوید … «الحمد لله رب العالمین گرچه به واسطه فعالیت در انجمن دانشجویان یکی دو سال دیرتر توانستم دکترا بگیرم اما همین امر سبب پدیده‌ای مبارک شد و آن این‌که به واسطه آن کارها توانستم از میان دانشجویان مسلمان مقیم آمریکا در اغلب کشورهای اسلامی دوستانی بیابم که به واسطه آنان امروز در آفریقا، آسیا، اروپا و تقریباً در تمام دنیا شناخته شده‌ام پس صمیمانه الحمدلله رب العالمین.»
فعالیتها
در سال ۱۹۶۸ هنگامی که مسجدالأقصی توسط برخی به آتش کشیده می‌شود و محراب و منبر سلطان صلاح‌الدین ایوبی در آن سوخت، سال بعد از آن، از طرف مسلمانان اروپا کنگره‌ای عظیم با حضور دانشجویان مسلمان در محلی به نام «رویال آبرد هاو» در لندن برگزار شد که دکتر پرتوماه به نمایندگی انجمن اسلامی دانشجویان آمریکای شمالی در آن شرکت می‌نماید و با صدور قطعنامه و بیانیه‌های متعدد شدیداً دولت اسرائیل را به خاطر این جنایت محکوم و ناچار به واکنش می‌نمایند. اسرائیل در پاسخ آن بیانیه‌ها اعلام می‌دارد: که به آتش کشیده شدن مسجدالأقصی کار دولت اسرائیل و یهودیان نبوده بلکه فردی دیوانه و تبعه استرالیا این اقدام را انجام داده و حساب آن از دولت اسرائیل و مردم یهود جداست؛ در واقع می‌توان گفت که اقدام جدی دانشجویان اسلامی، اسرائیل را وادار به ارائه چنین پاسخی کرد. در جریان سفر به انگلستان و شرکت در آن کنگره عظیم صلابت و دلسوزی و دفاع جانانه از اسلام و مسلمانان از طرف مظفر پرتوماه برهمه عیان و محبوبیت ایشان در میان هم مسیرانش دو چندان می‌شود و همین امر سبب می‌گردد که پس از بازگشت به عنوان نائب رئیس انجمن انتخاب شود و یک سال بعد به عنوان رئیس انجمن زمام امور را در دست بگیرد. انجمنی که در آن زمان حدود ۱۰ هزار نفر عضو داشته و امروز بر اثر فعالیت دلسوزانه دانشجویان تعداد آنها بالغ بر یک میلیون نفر است. در اقدام اول پس از انتخاب به ریاست انجمن، دکتر پرتوماه به اتفاق بقیه اعضای هیأت رئیسه سه بنا را برای اجتماع مسلمانان در آمریکای شمالی خریداری می‌کند تا آنها را به مسجد و محل عبادت تبدیل نمایند یکی: کلیسایی بوده در شهر تورانتو کانادا، دیگری: ساختمانی در شهر: مادیسون «محل اقامت دکتر پرتوماه و سومی ساختمانی در شهر»ان آن بر«میشیگان و در همین راستا مؤسسه‌ای ثبت می‌شود و دکتر پرتوماه به عنوان رئیس آن انتخاب می‌گردد. او اظهار می‌دارد:» یکی از بزرگ‌ترین افتخارات من در زندگی آن است که سند تاریخی املاک موقوفه و مساجد مسلمانان آمریکا را من به عنوان رئیس مؤسسه امضاء کردم و در تار یخ آن کشور به ثبت رسید". در سال ۲۰۰۴ که کنگره اسلامی دانشجویان آمریکای شمالی تشکیل می‌شود و گزارش کار خود را ارائه می‌دهند اعلام می‌دارند که تا به حال بالغ بر ۷۰۰۰ مسجد و املاک موقوفه زیر این نظر مؤسسه به ثبت رسیده‌است.
پس از کسب درجهٔ دکترای فیزیک هسته‌ای، او فعالیت حرفه‌ای خود را در سازمان فضایی آمریکا (ناسا) آغاز می‌کند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ جهت خدمت به کشور، که بنا بود در آن حکومت اسلامی تشکیل گردد، غرب را رها و به آغوش میهن باز می‌گردد. ابتدا به پیشنهاد آیت‌الله طالقانی به‌عنوان نماینده دولت در هیأت حسن نیت و ناظر بر انتخابات شورای شهر سنندج ــ که اولین انتخابات شورای شهر در ایران بود و به ابتکار مرحوم احمد مفتی‌زاده برگزار شد ــ انتخاب می‌گردد، پس از انتخابات و برگزیده شدن ۱۱ نفر به عنوان شورای شهر سنندج، در سال ۵۸ از طرف رئیس جمهور وقت (ابوالحسن بنی‌صدر) جهت همکاری با دولت مرکزی دعوت و با عنوان مشاور عالی رئیس جمهور در امور علمی و رئیس «سازمان صنعتی پژوهش‌های ایران» منصوب می‌گردد اما بعد از مدتی به دلایلی استعفا می‌دهد و متعاقب آن او نیز همچون بسیاری دیگر از انقلابیون کنار نهاده و به حاشیه رانده می‌شود. به ناچار دوباره راهی غرب می‌گردد تا فعالیت‌های خود را در ناسا ادامه دهد، اما در آن‌جا هم به خاطر ایرانی بودن، همکاری با شورای انقلاب و دولت جمهوری اسلامی ــ که در آن موقع دشمنی سختی با آمریکا داشت و «ماجرای گروگانگیری» در ایران روی داده بودــ مانع همکاری وی با ناسا می‌گردند و عملاً مورد تبعیض و بی‌مهری دولتمردان آمریکا قرار می‌گیرد. لذا با پیشنهاد دوستانش در انجمن اسلامی دانشجویان، تحصیلات خود را در زمینه فیزیک پزشکی پی‌می‌گیرد وبعد از فراغت تحصیل در مقطع فوق دکترای تخصصی در مؤسسه‌ای در زمینه درمان سرطان در بیمارستان ناسا کار خود را شروع و به موفقیتهای چشمگیری در این زمینه هم دست می‌یابد که از جمله آن اختراع دستگاهی برای کمک به بیماران سرطانی‌است. ایشان مدت ۱۹ سال در بیمارستان ناسا در زمینه فیزیک سرطان فعالیت داشته و به دنبال حمله به «برج‌های سازمان تجارت جهانی» و مقر پنتاگون در نیویورک ــ که مسلمانان در آمریکا و اروپا تحت فشار قرار گرفتندــ ابتدا اخراج می‌شود و بعداً برای جلوگیری از اقامه دعوا بازنشست می‌گردد.
مسئوليت و مقام هارئيس انجمن اسلامی دانشجویان در امریکا
رئيس موسسه املاك مسلمانان در امریکا
فعاليت در زمينه فيزيك سرطان در بيمارستان ناسا
تشکیل حزب اسلامي كردستان
انتشار مجله جودی
نماینده دولت در « هیأت حسن نیّت »
ناظر بر انتخابات شورای شهر سنندج
مشاور عالی رئیس جمهور در امور علمی
رئیس سازمان صنعتی پژوهش های ایران
اختراع دستگاهی برای درمان بیماران سرطانی

آثار
از مهمترین آثار این دانشمند کرد، ترجمه و تفسیر قرآن کریم به زبان کردی تحت عنوان (پرشنگی نووری خودا)(تابش نور خدا)می‌باشد که پس از وفات ایشان در دیماه۱۳۸۸ توسط انتشارات پرتوبیان در سنندج منتشر شده‌است.
پرتوماه و مردم کردستان
پرتوماه در مدت اقامت ِ پس از انقلاب در ایران و همکاری با دولت و حضور جدی در کردستان، و همچنین در طی مسیر بازگشت به آمریکا ــ که از کردستان ترکیه عبور می‌کند ــ به خوبی به عمق محرومیت‌ها و مظلومیت‌های ملت کرد پی می‌برد؛ لذا به محض بازگشت به اتفاق کردهای دیگر کشورهای کردنشین اقدام به تشکیل مؤسسه‌ای به نام «حزب اسلامی کردستان» می‌نماید و مجله‌ای تحت عنوان «جودی» منتشر می‌کند تا از آن طریق محرومیت و ستم‌های مضاعف قوم مسلمان کرد را به گوش جهانیان و امت اسلام برساند. دکترمظفر پرتوماه نامی آشنا برای مردم کردستان ایران است. غالب افراد میانسال و مسن کردستان با نام مظفر پرتوماه آشنایند همچنین کسانی که در عرصه فناوری هسته‌ای کار می‌کنند، افرادی که با سازمان فضانوردی آمریکا (ناسا) آشنا هستند و دانشجویانی که با کار و حوزه فعالیت انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا در ارتباط هستند باید دکتر مظفر پرتوماه را هم بشناسند چون نام پرتوماه با آن اماکن آمیخته‌است.

[behnam5555]

دکتر حسن بیورانی-زانایانی بە ناو بانگی کورد (دانشمندان نامدار کرد)


حسن بیورانی (زاده ۱۳۴۶ در اطراف سردشت) دانشیار دانشکده فنی دانشگاه کردستان است.
بیورانی تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در بانه و دبیرستان را در شهرهای بانه تهران و ارومیه سپری کرد و مدرک کارشناسی برق-الکترونیک خود را از دانشگاه فردوسی مشهد، دوره کارشناسی ارشد مهندسی برق- کنترل را از دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، دوره دکتری مهندسی برق - کنترل را از دانشگاه اوساکا، ژاپن و دوره فوق دکتری مهندسی برق- کنترل کاربردی را از دانشگاه کوماموتو، ژاپن اخذ کرد.

تجارب کاری

کارشناس تحقیقات: مرکز آموزش مخابرات و الکترونیک نزاجا، لویزان، تهران (خدمت وظیفه) ۱۹۹۳-۱۹۹۱

سرپرست کمیته فنی پروژه مرکز کنترل و مانیتورینگ برق غرب: شرکت برق منطقه‌ای غرب، کرمانشاه ۱۹۹۸-۱۹۹۷

مدیر دفتر تحقیقات و استانداردها: شرکت برق منطقهای غرب، کرمانشاه ۲۰۰۱-۱۹۹۸

مدرس (مربی): دانشگاه کردستان، کردستان، سنندج ۲۰۰۲-۲۰۰۱

محقق فوق دکتری و استادیار: دانشگاه کوماموتو، کوماموتو، ژاپن ۲۰۰۶-۲۰۰۴

استادیار: دانشگاه کردستان، کردستان، سنندج ۲۰۰۷-۲۰۰۶

محقق ارشد و استاد مدعو: دانشگاه صنعتی کوئینزلند، بریسبین، استرالیا ۲۰۰۸-۲۰۰۷

دانشیار: دانشگاه کردستان، کردستان، سنندج ۲۰۰۶ تاکنون


عضویت در مجامع علمی

(Senior Member, IEEE) عضو ارشد انجمن مهندسین برق و الکترونیک امریکا

(Member, IET) عضو انجمن مهندسی و فناوری اروپا

(Member, IEEJ) عضو انجمن مهندسین برف ژاپن

(IAEEE) عضو انجمن مهندسین برق و الکترونیک ایران

عضو انجمن مهندسین کنترل و ابزاردقیق ایران

نایب رئیس و عضو هیات مدیره انجمن مهندسین برق و الکترونیک ایران- شاخه غرب


جوایز و افتخارات

اعطای بورس تحصیلی از طرف وزارت نیرو در دوره کارشناسی ارشد ۱۹۹۴

احراز رتبه اول در دوره کارشناسی ارشد (بین تمام دانش اموخته‌های هم دوره در گرایشهای مهندسی برق) ۱۹۹۷

در دوره دکتری تخصصی 2002 (Monbukagakusho) اعطای بورس تحصیلی از طرف وزارت علوم ژاپن

در دوره فوق دکتری 2004 (JSPS) اعطای بورس تحصیلی از طرف انجمن ارتقای علوم ژاپن

به پایان رساندن دوره دکتری تخصصی در دو سال (۲۰۰۴-۲۰۰۲)

احراز رتبه ممتاز در ارزیابی اولین جشنواره مدیریت تکنولوژی و نوآوریهای صنعت برق ایران ۲۰۰۵

کسب عنوان مولف بیشترین تعداد مقاله در دوران تحصیل (دانشگاه کردستان) ۲۰۰۶

احراز رتبه اول دانشکده در آموزش و تدریس (دانشکده مهندسی، دانشگاه کردستان) ۲۰۰۶

کسب عنوان پژوهشگر برگزیده سال گروه مهندسی برق (دانشگاه کردستان) ۲۰۰۷

در دوره فوق دکتری 2007 (QUT) اعطای بورس تحقیقاتی از طرف دانشگاه صنعتی کوئینزلند

احراز رتبه اول دانشکده در پژوهش (دانشکده مهندسی، دانشگاه کردستان) ۲۰۰۸

کسب عنوان پژوهشگر برتر دانشگاه (دانشگاه کردستان) ۲۰۰۸

کسب عنوان مولف بهترین کتاب به زبان انگلیسی در دانشگاه کردستان ٢٠٠٨




زمینه‌های تحقیقاتی


تحلیل و کنترل سیستمهای قدرت

مدلسازی، آنالیز و کنترل سیستمهای الکترونیکی

بهینه‌سازی روشهای کنترلی و طراحی الگوریتمهای نوین در طراحی کنترل کننده‌های ساده برای سیستم‌های پیچیده

کاربرد کنترل مقاوم، کنترل غیرخطی و هوش مصنوعی


کتاب‌ها


1.Bevrani, Hassan. Robust power system frequency control. Springer, 2009. 1.Bevrani, Hassan, and Takashi Hiyama. Intelligent automatic generation control. CRC PressI Llc, 2011.

2.Bevrani, Hassan.Wide Area Power System Monitoring and Control-John Wiley & Sons, New York, US

مصاحبه IEEE شاخه دانشگاه کردستان با دکتر حسن بیورانی
دکتر حسن بیورانی، دارای مدرک پست دکترا، در رشته مهندسی برق - کنترل از دانشگاه کوماموتوی ژاپن می باشد و هم اکنون به عنوان هیئت علمی در دانشگاه کردستان به تدریس مشغول می باشند. دکتر بیورانی به گواهی دانشجویانی که با ایشان درس داشته اند نمونه یک انسان با اخلاق و سطح علمی بالا می باشند. در این مطلب از بخش مشاهیر بانه، مصاحبه ای که توسط دو نفر از دانشجویان تهیه شده است را در بانه پدیا قرار داده ایم.

اين مصاحبه در دو بخش تنظيم شده است، كه بخش اول آن توسط خانم فرح حسين زاده از دانشجويان رشته فناوري اطلاعات دانشگاه كردستان و از اعضاي انجمن IEEE انجام شده است. خانم حسين زاده اين مصاحبه را در سال 88 به صورت حضوري با آقاي دكتر ترتيب داده بودند. بخش دوم توسط آقاي عظيمي پناه و به صورت غيرحضوري بوده كه در آن با همكاري جناب آقاي دكتر بيوراني بخش اول مصاحبه نيز به روز شده است.
اميدواريم كه نمونه افراد بزرگوار و زحمت كشي همچون دكتر بيوراني در جامعه ما بيشتر شوند و نيز اميدواريم اين مصاحبه اميدبخش تمام كساني باشد كه در راه كسب علم ناملايمات آنها را آزرده است. لازم به ذكر است كه آقاي دكتر هم اكنون به عنوان استاد در گروه مهندسي برق دانشگاه كردستان مشغول خدمت به هموطنان خود مي باشند.

با تشكر فراوان از آقاي دكتر بيوراني و خانم حسين زاده براي همكاري ايشان با وبسايت بانه پديا.

بخش اول:
در این شماره از مجله ی IEEE تصمیم گرفتیم با استادی مصاحبه کنیم که عضو ارشد (Senior Member) IEEE است و موفقیت ها و اخلاق خوبشون زبانزد تمام کسانی که ایشون رو می شناسن وبه نحوی با ایشان ارتباط دارن. پس سردبیر مجلمون وقت قبلی گرفت و من هم رفتم برای مصاحبه. سلام کردم ورو صندلی که روبروی استاد بود نشستم وبعد دو سه دقیقه شروع کردم به سوال پرسیدن.خداییش خیلی مفید بود.سعی کردم چیزی که در اون مصاحبه گذشت رو با دقت تمام رو کاغذ بیارم.استادی با این مرتبه علمی و اخلاقی آنهم در دانشگاه کردستان(زنده باد دانشگاه کردستان) . با ما همراه باشید و بیوگرافی شیرین این استاد عزیز رو از زبان خود ایشان بشنوید.

1.در آغاز خودتان را به طور کامل معرفی کنید.از شهر و محله و خانواده تان بگویید.
حسن بیورانی هستم . در سال 1346 در اطراف سردشت متولد شدم.

2.استاد از دوران قبل از ورود به دانشگاه خود برای ما بگید.
من دوره ی دبستان و راهنمایی را در شهر بانه و دوران دبیرستان را در سه شهر بانه، تهران و ارومیه به پایان رساندم. از همان سوم راهنمایی تمام هدف های خود را مشخص کرده بودم. به رشته ی الکترونیک خیلی علاقه داشتم. به همین دلیل از همون ابتدا دوست داشتم که از یه جایی شروع کنم، به طوری که وقتی اول دبیرستان بودم، به همراه پدرم برای یادگیری به یک تعمیرگاه رادیو و تلویزیون رفتم . ولی آنجا هم خیلی موثر نبود پس به پیشنهاد برادرم تصمیم گرفتم که به تهران بروم و همزمان با گذراندن دوم دبیرستان در آنجا در یک دوره ی رسمی آموزش رادیو و تلویزیون شرکت کنم. سپس به بانه برگشتم و چون بانه در آن زمان در شرایط جنگی بود به ناچار سوم دبیرستان را بدون معلم یعنی به صورت خودخوان سپری کردم و چون سال چهارم دبیرستان را هم نمی شد بدون دبیر بخوانم ، خانواده ام با تلاش برادر بزرگم (علی) به شهر ارومیه نقل مکان کردند. وقتی نتیجه ی کنکور اعلام شد من در سردشت بودم و اطلاعی از آمدن نتیجه ها نداشتم . خانواده ام که خودشان هم دیر فهمیده بودند به هر نحو ی که بود، با من تماس گرفتند. رتبه ام خوب بود. وقتی به ارومیه رسیدم حدودا دو ساعت برای تعیین رشته وقت داشتم چون ساعت11 به ارومیه رسیدم و ساعت 2 باید آن را تحویل پست می دادم، پس با عجله کد تمام رشته های الکترونیک را وارد کردم حتی بدون اینکه اولویت شهر ها را در نظر بگیرم. فکر کنید چه انتخاب رشته ای از آب در آمد. شهریور که جواب کنکور آمد، من مهندسی الکترونیک دانشگاه فردوسی مشهد قبول شده بودم.

3. از دوران دانشگاهیتان برایمان بگید
لیسانس را در فردوسی مشهد به پایان بردم و چون در دانشگاه خیلی بهم سخت گذشته بود اصلا قصد ادامه تحصیل نداشتم.24 سالم بود و با خانمم که فارغ التحصیل رشته ی مامایی دانشگاه اصفهان بودند و دربیمارستان بانه مشغول به کار بودند ، نامزد کردم . دوست داشتم کار کنم ولی در بانه برای یک فارغ التحصیل الکترونیک کاری نبود.باید نزدیک ترین جا رو انتخاب می کردم پس با یکی از دوستام که در سنندج بود یک شرکت زدیم ولی بعد از چند ماه خبر اومد که باید سربازی برم . چون مدیر آن شرکت من بودم پس تصمیم گرفتم که در آموزش و پرورش سنندج امریه بگیرم و سه ماهی که اجباری بود را گذراندم ولی روزی که اسامی افراد امریه دار رو می خواندند با کمال تعجب دیدم اسم من توی لیست نیست. کلی این ور اون ور دنبالش رفتم و تلاش کردم ولی گفتند همینه که هست و تازه گفتند امکان ادامه خدمت سربازی برای شما در استانهای کردستان و آذربایجان غربی وجود ندارد. نمی تونم بگم چه حالی داشتم، تمام برنامه ریزی هام به هم خورده بود. به ناچار به شرکت رفتم و مساله رو بهشون گفتم ودر کمال ناباوری استعفانامه رو از شرکتی که خودم در به وجود آوردنش سهیم بودم نوشتم. در آن لحظات فقط دعا می کردم که جاهای دورتری چون سیستان و بلوچستان و خراسان نیفتم. ولی خوشبختانه در امتحانی که برای مرکز آموزش تحقیقات الکترونیک و مخابرات نزاجا می گرفتند من جزو سه نفر پذیرفته شده بودم. چیزی که می تونم از اونجا بگم اینکه آدم های واقعا آکادمیک و باسوادی اونجا بودند، محیطی که کاربرد رشتمو می دیدم و همونجا بود که به ادامه ی تحصیل آنهم در گرایش کنترل علاقه مند شدم. این دوره را به عنوان نقطه عطفی در زندگی علمی خود می دانم. سه ماه قبل از اینکه سربازیم تموم بشه برای امتحان کارشناسی ارشد شرکت کردم و در دانشگاه خواجه نصیر پذیرفته شدم. در دوران ارشد بالاترین معدل را کسب کردم و به همین دلیل پیشنهاد ادامه تحصیل در دوره ی دکتری بدون کنکور را دریافت کردم. ولی به خاطر زندگی مشترک تعطیل شده ام قبول نکردم و بلافاصله به کار در شرکت برق منطقه ای غرب مشغول شدم. به مدت 4 سال کارشناس مطالعات سیستم، مسئول پروژه AOC، و مدیر دفتر تحقیقات شرکت برق منطقه ای غرب بودم و همزمان در مجتمع آموزشی غرب، دانشگاههای رازی و کردستان تدریس می کردم. ولی بعد از مدتی احساس کردم دیگر آنجا چیززیادی برای یاد گرفتن وجود ندارد. سال1380 بود که به دانشگاه کردستان آمدم و به عنوان مربی مشغول به کار شدم. بعد از یک ترم احساس کردم که باید ادامه تحصیل بدم. رزومه ی خود را برای بورس تحصیلی به دو کشور ژاپن و انگلستان فرستادم که در دانشگاه شیفلد انگلستان و 7 دانشگاه معتبر ژاپن بورس تحصیلی ام پذیرفته شد. پس از مشورت با همسرم و سایرین دانشگاه اساکای ژاپن را برای ادامه ی تحصیل انتخاب کردم. آنجا 6ماه دوره ی آموزش زبان ژاپنی داشتم وقانون این بود که بعد از گذراندن یکسال، تحت عنوان "دانشجوی بی درجه" درامتحان ورودی دانشگاه شرکت کنی. پس از گذشت دو ماه از شروع کلاس زبان ژاپنی به آزمایشگاه استادم رفتم. آنجا کار می کردم و در حدی فعالیت کردم که استادم گفت که در مورد شما به گذراندن یک سال “دانشجوی بی درجه” نیازی نیست و در امتحان ورودی دانشگاه شرکت کن. همین کار را کردم و قبول شدم. وارد دوره ی دکتری شدم. بعد از دو سال بیش از 10 مقاله ی مجله ای معتبر و 20 کنفرانس بین المللی داشتم. چیزی که برای دفاع دوره ی دکتری لازم بود 3 مقاله ی مجله ای معتبر و 5 کنفرانس بین المللی بود.عصر روزی که روز قبلش نتایج کارم را به استادم ایمیل کرده بودم، استادم آمد و به زبان ژاپنی گفت: "حسن ماتتی کوداسای" که معادل جمله انگلیسی “Hassan stop please” است و به معنی "حسن کافیست، لطفا دست نگهدار!" می باشد. او گفت که ما تصمیم گرفته ایم که به عنوان جایزه تو را دو ساله فارغ التحصیل کنیم. سه ماه قبل از فارغ التحصیلی برای امتحان بورس JSPS
(Japan society for promotion of science) در مقطع postdoctoral شرکت کردم و پذیرفته شدم.در سال 2006 این دوره را که دو سال به طول انجامید به پایان رساندم. استادم که از تصمیم برگشت من به ایران اطلاع پیدا کرده بود گفت که شاید پشیمان شوی پس جایت را در مقام استادیاری تا 6 ماه برایت رزرو می کنیم. در سال 85 بود که به ایران برگشتم. بعد از یک سال تدریس در دانشگاه کردستان احساس کردم که دوباره به یک کار تحقیقاتی نیاز دارم. در همین زمان محققان استرالیایی که نتایج تحقیقات من را در زمینه ی کاری خودشان جالب یافته بودند مرا به عنوان استاد مدعو به دانشگاه صنعتی کوئینزلند دعوت کردند. پیشنهاد ایشان را پذیرفتم و به مدت یک سال تحصیلی (87-86) را آنجا بودم و سپس به دانشگاه کردستان برگشتم. تالیف حدود 5 مقاله و یک کتاب از نتایج کارهایم در آنجا بود. بعد از یک سال از طرف یک دانشگاه در ژاپن دعوت شدم تا به عنوان استاد و برای تدریس و تحقیق به آنجا بروم. تالیف حدود 15 مقاله و یک کتاب نیز از نتایج کارهایم در مدت یکسال اقامت در آنجا بود.

4.استاد موفقیتهایتان بسیار زیباست و هر کسی را به تحسین وا می دارد. شاید بقیه فکر کنن که شما خیلی کم تفریح می کنید، دوست دارم که از علاقه تان به کارای غیر درسی و تفریحی بگید.
من در دوران دبیرستان نقاشی و خطاطی می کردم. به پیاده روی و فیلم خیلی علاقه دارم. به کوهنوردی، دوچرخه سواری و شنا هم همیشه علاقه داشته ام. سعی میکنم کارهای درسی و تحقیقاتی را هم در محل کارم انجام داده و اونا رو به خونه نبرم.

5.لحظه هایی که دلتنگ می شید چیکار می کنید؟
دوست دارم به جایی برم که سکوت مطلق باشه و فقط فکر کنم.

6.لحظه هایی که واقعا ناامید هستید و فکر می کنید که دنیا به پایان رسیده رو چطور سپری می کنید؟
با همسرم صحبت می کنم و همیشه با نزدیکان مشورت می کنم.

7.چند فرزند دارید؟
2 پسر. بینا که امسال دوم راهنمایی می رود و زانا که 8 سال دارد.

8 .فکر می کنید پدر خوبی هستید؟
(می خندند) البته این را باید از بچه هام بپرسید.

9 . با کسی که با شما بدی می کنه چطور رفتار می کنید؟
به جز یک مورد که استادی در دوره ی لیسانس در مورد بنده ارزیابی عادلانه ای نداشت، هیچ وقت احساس نکرده ام که یک نفر به من بدی کرده، یا به من حسودی می کند(متوجه شدم که ایشان واقعا خوشبین هستند.)

10.زندگی رو چطور می بینید، آیا سخته؟ اصلا به نظر شما چیزی هست که در زندگی آسان به دستش بیاریم یا باید برا همه چیز سخت تلاش کنیم ؟
به نظرمن هر چیزی بهایی دارد و برای به دست آوردنش باید هزینه ای بپردازی. اگر چیزی رو در زندگی تصادفی به دست بیاری، ممکنه که تصادفی هم از دستش بدی.

11. دانشجو رو چطور موجودی می بینید؟
من به گفته یکی از استادان ژاپنی ام اعتقاد دارم که می گفت " همون اندازه که من به دانشجو یاد می دم، ازش یاد بگیرم". دانشجویی رو دوست دارم که از شکست خوردن ناامید نشه و هر بار که زمین می خوره، با اعتماد به نفس، بسیار شجاعتر از دفعه ی قبل بلند شه و بگه که من می تونم.
استاد از مصاحبت با شما واقعا لذت بردیم .از اینکه همچنان در دانشگاه کردستان هستید به خود می بالیم و به دانشگاهمان افتخار می کنیم. موفقیت روز افزون شما را از ایزد منان خواستاریم. از اینکه وقتتان را در اختیار ما گذاشتید و با خوش اخلاقی سوالهای ما را جواب دادید، از شما بسیار ممنونیم.

بخش دوم:
12. زیباترین دوره زندگی آکادمیک خودتان را که تاکنون تجربه کرده اید مربوط به چه زمانی می دانید؟
شاید سال اول دوره دکتری در ژاپن برایم جالبترین بود. زمانی که خود را در برزخی بین دو دنیای آموزشی می دیدم دنیایی که پشت سر گذاشته بودم و از آن عمیقآ تاثیر گرفته بودم و دنیایی که کاملا متفاوت و تازه بود و داشتم تجربه می کردم.

13. سطح علمی و پیشرفت های دانشگاه کردستان را چگونه ارزیابی می کنید.
دانشگاه ما در یک دهه اخیر پیشرفت بسیار خوبی داشته اما هنوز با جایگاه واقعی خود، با توجه به پتانسیلهای موجود فاصله زیاد دارد.

14. لطفا در مورد برنامه هایی کنونی وآینده تان در دانشگاه کردستان مختصرا توضیح دهید.
تلاش خواهم کرد تا بکمک سایر همکارانم به ارتقاء هرچه بیشتر جایگاه علمی دانشگاه کردستان در کشور و منطقه بپردازم و در راستای توسعه کیفی و کمی رشته های تحصیلی مهندسی برق، الکترونیک، کامپیوتر و سایر رشته های مرتبط قدم بردارم.

15. خیلی ها شما را اهل بانه می دانند, دوست دارید راجع به این شهر چیزی بگویید؟
همینطور هم است چراکه از شش سالگی در بانه بوده ام و آنجا بود که قدم به مدرسه گذاشتم. سالها آنجا زیسته و هنوز هم خانواده پدریم در آنجا ساکن هستند. بانه دارای مردمانی آگاه و طبیعتی زیباست.

16. از مشاهیر و استادانان بانه ای با چه کسانی ارتباط دارید (چه کسانی را می شناسید)؟
بانه از نظر تعداد مشاهیر فرهنگی و علمی در گذشته و حال از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و می باشد. اینجانب بر این باورم که بسیاری از معلمینم در دوره های ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان از جمله این بزرگواران بوده و هستند. در حال حاضر با توجه به حوزه کاریم بیشتر با اساتیدی ارتباط دارم که در دانشگاه کار می کنند که از جمله می توان به همکارانم آقایان دکتر عبدالله سلیمی، دکتر عثمان عزیزی، دکتر حسین بیورانی، دکتر محسن طاهربانه، دکتر نجم الدین جباری و دکتر جلال خدایی اشاره نمود.

17. این مصاحبه در وبسایت بانه پدیا منتشر خواهد شد, نظرتان در مورد تاسیس و کار بر روی چنین سایت هایی توسط فارغ التحصیلان بانه ای چیست؟
تاسیس چنین سایتهایی در شرایط حاضر بسیارمیمون و ارزشمند است. این آغاز خجسته را به شما و همکارانتان تبریک میگویم و تداوم با موفقیت را برایتان آرزومندم.

18. در آخر اگر حرف خاصی در خصوص دانشگاه کردستان یا شهرمان بانه دارید, خوشحال می شیم بشنویم.

امیدوارم دانشگاه کردستان و شهرمان بانه بتوانند مسیر شکوفایی خویش را در بطن مه غلیظ دشواریها یافته و با سربلندی موانع و چالشهای موجود را پشت سر گذارند و برای شما و دیگر دانش آموختگان منطقه نیز در راه تحقق این امر آرزوی موفقیت دارم.

منابع:

سایت دکتر حسن بیورانی
سایت دانشگاه کردستان
بانه پدیا:مصاحبه IEEE شاخه دانشگاه کردستان با دکتر حسن بیورانی

[behnam5555]

عادیله خانم

ژیان به هه‌موو لایه‌كی سه‌لماندووه كه شارستانیه‌ت و ئاوه‌دانی له هه‌ر شوێنێكی ئه‌م جیهانه‌دا ته‌نیا به بیر و بۆ چوون و بازووی پیاو دروست ناكرێ، به‌ڵكو ده‌‌بێ هاوكاریی ئافره‌تیشی له‌گه‌ڵدا بێ، له كۆمه‌ڵی كورده‌واریی خۆشماندا له سه‌رده‌مێكی زووه‌وه گه‌لێ ئافره‌تی ئازاو لێهاتوو هاتوونه‌ته گۆڕه‌پانی ژیان و ڕۆڵێكی دیار و به‌رچاویان له بنیات نانی كۆمه‌ڵگای كورد و پارێزگاریی كردن له نیشتمان و پێشخستنی زانیاریی له كوردستان له بواره‌جیاجیاكاندا گه‌لێك ئافره‌تی ناوداری مه‌زنی وه‌كو خانزاد خانی سۆران و قه‌ده‌م خێر و مه‌ستووره‌ی ئه‌رده‌ڵانی و حه‌پسه‌خانی نه‌قیب و عادیله خانمی لێهه‌ڵكه‌وتووه و هه‌ر یه‌كه‌یان له بوارێك له بواره‌كانی ژیانی میلله‌تی كورددا خزمه‌تگوزاری خۆیان پشكه‌ش كردوه

ئافره‌تی كارگێری خێڵی گه‌وره‌ و گرانی جاف، خاتوو عادیله خانمی هاوسه‌ری وه‌سمان پاشای جاف كچی عه‌بدولقادر به‌گی ساحێبقڕان بوو، بنه‌ماڵه‌كه‌ی له دوای تێكچوونی فه‌رمانڕه‌وایی میرنشینی بابان له ساڵی 1851دا له سلێمانییه‌وه چۆته ووڵاتی ئه‌رده‌ڵان و عادیله خانم له ساڵی 1859دا له شاری سنه‌ی پایته‌ختی ئه‌رده‌ڵان له دایكبووه و له ناو گه‌وره و سه‌رداره‌كانی ئه‌رده‌ڵان چاوی كراوه‌ته‌وه

بنچینه‌ی خوێندن و فێربوونی قورئانی له سه‌رده‌ستی مامۆستای تایبه‌تی مامۆستای تایبه‌تی وه‌رگرتووه تاكو بووه‌ته خوێنده‌وارێكی ڕووناكبیری هۆشیار.
ئه‌و ئافره‌ته تێگه‌یشتووه له ساڵی 1895دا شووی به وه‌سمان پاشای جاف كردووه له هه‌ڵه‌بجه و دایكی دڵسۆزی "ئه‌حمه‌د موختار جاف"ی شاعیری ناوداری كورد بووه، ئه‌و ڕۆڵه‌یه‌ی به جۆرێكی وا په‌روه‌رده كردووه كه له دوا ڕۆژدا ببێته ڕابه‌ری كۆمه‌ڵگاكه‌ی و دڵسۆزی نیشتمانه‌كه‌ی. له‌ دوای مه‌‌حموود پاشای جاف، سه‌رۆكایه‌تی ئه‌و هۆزه مه‌زنه‌ی كورد، هۆزی جاف ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆی وه‌سمان پاشای مێردی عادیله خانم

ئه‌و ئافره‌ته لێهاتووه هۆشیاره ده‌بێته یارمه‌تیده‌رێكی كارای هاوسه‌ره‌كه‌ی و كه وه‌سمان پاشا زیاتر ده‌چێته ناو ساڵانه‌وه، عادیله خانم هه‌موو كاروباری هۆزی جاف سه‌ركه‌وتوونه به‌ڕێوه ده‌بات و ناوبانگی له هه‌موو ناوچه‌ی شاره‌زوور و هه‌ورامان و شوێنه‌كانی دیكه‌ی كوردستانی باشوور بڵاوده‌بێته‌وه و ڕێزێكی زۆری نه‌ك هه‌ر له ناو خێڵه‌كانی دیوی كوردستانی ڕۆژهه‌ڵاتیش ده‌بێ و فه‌رمانی جێبه‌جێ ده‌كرێ و، هه‌موو كێشه‌یه‌كی كارگێڕی و كۆمه‌ڵایه‌تیشیله دوای كۆچی دوایی وه‌سمان پاشا چاره‌سه‌ر ده‌كرد و به‌ندیخانه‌ی تایبه‌تی دروست كردبوو بۆ به‌ند كردنی ئه‌و تاوانبارانه‌ی كه فه‌رمانی به‌سه‌ردا ده‌دان
ئه‌و ئافره‌ته مه‌زنه زۆر ‌حه‌زی به ئاوه‌دانی و پێشخستنی زانست و خوێنده‌واری ده‌كرد. قوتابخانه‌ و بازاڕێك و چه‌ند باڵه‌خانه‌ی گه‌وره‌ی له هه‌ڵه‌بجه بنیات ناو له گوندێكی بچووكه‌وه كردیه شارێكی ئاوه‌دانی به هات و بات و گه‌لێك باخ و سه‌یرانگای جوان و دڵگیری لێ دروست كرد. به كورتی عادیله خانم ژیانێكی شارستانی له‌و شاره خنجیلایه‌دا پێكه‌وه‌نا وه‌ك ئافره‌تێكی به ده‌سه‌ڵات و فه‌رمانڕه‌وا له‌و ناوچه‌یه و له‌ ناو هۆزه‌كه‌ی خۆیدا ژیا تاكو له ته‌مه‌نی 65 ساڵیدا له مانگی گوڵان له‌و شاره‌ی هه‌ڵه‌بجه له به‌هاری 1924دا كۆچی دواییكرد و له گۆڕستانی "عه‌بابه‌یلێ"ی نزیك هه‌ڵه‌بجه به خاك سپێردرا و سڵاو له یادی كۆچی دوایی ئه‌م شێره‌‌ڕنه‌ی كورد.

[behnam5555]

گیوی موكریانی

ناوی ته‌واوی "عه‌بدولره‌حمان له‌تیف ئیسماعیل عه‌بدوڵلا له‌تیف"ه‌و له ساڵی 1903 له‌شاری مهاباد له‌دایكبووه.
له ساڵی 1913 له‌گه‌ڵ حوسێن حوزنی برای چووه بۆ وڵاتی شام له شاری حه‌ڵه‌ب تا ساڵی 1925 له‌وێ نیشته‌جێ بووه و خوێندنی سه‌ره‌تایی له قوتابخانه‌كانی حه‌ڵه‌ب خوێندووه، له ساڵی 1924-1925 چووه بۆ به‌یرووت و له دانیشگایه‌ك فێری بنچینه‌ی زمانی فه‌ڕه‌نسی بووه، له‌ساڵی 1915 حوسێنی برای مه‌كینه‌یه‌كی چاپی له ئه‌ڵمانیا كڕیوه و له بازاڕچه‌ی حه‌ڵه‌بی داناوه.

له‌ساڵی 1925 له‌گه‌ڵ حوسێن حوزنی هاتوون بۆ ئێراق و ماوه‌یه‌ك له‌شاری به‌غدا نیشته‌جێ بوون، هه‌ر‌ له‌و ساڵه‌دا له‌سه‌ر داوای سه‌ید ته‌های شه‌مزینی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی ئه‌وسای شارۆچكه‌ی ڕه‌واندز و دۆستی دێرینیان له‌شاری حه‌ڵه‌به‌وه چوون بۆ ڕواندز و چاپخانه‌كه‌یان لێ دامه‌زراندووه، له‌ساڵانی 1926-1932 یاریده‌ری حوزنی و به‌ڕێوبه‌ری گۆڤاری زاری كرمانجی بوو له ڕواندز، له‌ساڵانی 1935-1936 كاری له گۆڤاری ڕووناكیدا كردووه، كه له‌لایه‌ن حوزنی و شیت مسته‌فا له ڕواندز و شاری هه‌ولێر ده‌رچووه، له‌ساڵی 1935 هاتۆته هه‌ولێر و له‌گه‌ڵ پیشه‌ی وێنه‌گری و كاروباری چاپخانه‌كه‌شی به‌ڕێوبردووه، هه‌ر له‌و ساڵه‌دا مه‌كینه‌یه‌كی گه‌وره‌تری بۆ چاپی كوردی له مووسڵ له فه‌زیل عیسا مه‌حفوز كڕیوه و له هه‌ولێر دایمه‌زراند بۆ چاپكردنی گۆڤاری ڕووناكی و په‌رتووكی كوردی، له 1947.09.20، كه حوسێن حوزنی موكریانی برای كۆچی دوایی ده‌كات، مه‌كینه كۆنه‌كه‌ی زاری كرمانجی ده‌بێتی خاوه‌نی له‌ساڵی 1948 له‌كاتی ڕاپه‌ڕینه نیشتمانیه‌كه‌ی گه‌لی ئێراق و دوای وه‌ده‌ستهێنانی هه‌ندێ سه‌ربه‌ستی دیموكراتی له وڵاتدا ناوی چاپخانه‌كه‌ی زاری كرمانجی كردووه به چاپخانه‌ی كوردستان.
له‌ساڵی 1963 ناوی چاپخانه‌كه‌یان پێگۆڕیوه به ناوی چاپخانه‌ی هه‌ولێر، له‌ساڵی 1970 له دوای ده‌رچوونی به‌یاننامه مێژووه‌یه‌كه‌ی 11ی ئادار ناوی چاپخانه‌كه‌ی كردۆته‌وه به چاپخانه‌ی كوردستان، له نێو ئه‌م ده‌رده كوشنده‌یه ژیاوه، تا كاتی نیوه‌ڕۆی 1977.07.24 له نه‌خۆشخانه‌ی شاری مووسڵ دڵه گه‌وره‌كه‌ی له لێدان ده‌كه‌وێ و له ئێواره‌ی هه‌مان ڕۆژدا له گۆڕستانی ئیمام محه‌مه‌د له هه‌ولێر له ته‌نیشت نووسه‌ر و مێژوونوسی ناودار حوسێن حوزنی موكریانی برایه‌وه به‌خاك سپاردرا.

[behnam5555]

ئه‌مین فه‌یزی به‌گ


ئه‌فسه‌ری پایه‌ به‌رز و زانا و كه‌سایه‌تی ناوداری كورد ئه‌مین فه‌یزی به‌گ هه‌شتا‌وهەشت ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له 1925.02.16دا كۆچی دواییكردووه و تۆماری ژیانی ئه‌و ناوداره‌ی كورد پێچراوه‌ته‌وه و چووه‌ته ڕیزی نه‌مرانی كورد و كوردستانه‌وه.

ئه‌م كه‌سایه‌تیه‌ی كورد له‌ساڵی 1860دا له‌شاری سلێمانی له‌دایكبووه و له شاره‌كه‌ی خۆی له‌ حوجره‌ی مزگه‌وته‌كانی ده‌ستی به‌خوێندن كردووه و ئینجا چووه‌ته قوتابخانه‌ی میریی و قۆناغی سه‌ره‌تایی ته‌واو كردووه‌ و چووه‌ته به‌غدا و قۆنا‌غی خوێندنی ناوه‌ندیی به‌ پله‌یه‌كی به‌رز ته‌واو كردووه‌ و ڕووی كردۆته شاری ئه‌سته‌مبووڵ و له قوتابخانه‌ی سه‌ربازی خوێندوویه‌تی و بڕوانامه‌ی ده‌رچوونی وه‌رگرتووه‌ و به‌پله‌ی مولازم له‌ سوپای عوسمانی دامه‌زراوه‌ و دوای ماوه‌یه‌ك كراوه‌ به "قوڵ ئاغاسی" و به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌ی سه‌ربازی له به‌غدا و له‌و ده‌مه‌دا په‌رتووكێكی زانستی به ناونیشانی "اجمالی نتائج" نووسیوه، كه پوخته‌یه‌كی پته‌وی زانسته‌كانی بیركاری و فیزیایه‌، چونكه خۆی له‌و دوو زانسته‌دا ده‌ست باڵابووه و له‌هه‌مان كاتیشدا له‌ به‌ڕێوه‌بردنی كاروباری سوپادا گه‌لێك لێهاتوو بووه، بۆیه‌ پایه‌ی سه‌ربازی به‌رزكراوه‌ته‌وه و كراوه‌ به قوماندانی لیوا یه‌ك سه‌رباز له‌ سلێمانی و پله‌ی "میر ئالا"ی پێداروه و ئاسایشی ئه‌و ناوچه‌یه‌ی به چاكی دابین كردووه و له هه‌مان كاتیشدا له وێژه‌كانی دا گه‌لێك به‌هره‌دار و به‌توانابووه.
بۆیه مامۆستا ڕه‌فیق حیلمی له به‌رگی یه‌كه‌می شیعری و ئه‌ده‌بیاتی كوردیدا له‌م باره‌یه‌وه گوتوویه‌تی: "ئه‌مین فه‌یزی به‌گ سه‌ربازێكی زانا و وێژه‌زانێكی سه‌ربازی بووه! ئه‌م به‌هره‌‌یه‌ش به ده‌گمه‌ن له كه‌سێکدا كۆده‌بێته‌وه كه زانست و وێژه و كاروباری سه‌ربازی به‌ یه‌كه‌وه بگرێته‌و خۆ".
ئه‌مین فه‌یزی به‌گی ئه‌فسه‌ر له ده‌ور و به‌ری ساڵی 1914دا، واته به‌ر له هه‌ڵگیرسانی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی كوردایه‌تی و ناكۆكی له‌گه‌ڵ "پارتی یه‌كگرتن و پێشكه‌وتن"ی فه‌رمانڕاویدا خانه‌نشین كراوه و له شاری ئه‌سته‌مبووڵ ژیاوه و بۆ ساڵی 1915دا چۆته وڵاتی شام و له شاری حه‌ڵه‌ب ماوه‌یه‌ک ژیاوه.
ئه‌مین فه‌یزی به‌گ ئه‌م په‌رتووكه زانستی و وێژه‌یانه‌ی خواره‌وه‌ی به زمانی توركی داناوه:
1- إجمالی نتائج
2- ته‌فره‌قه‌ی ریاضیات (ئه‌مه‌یان له تفاضل و تكامل)ه‌وه‌ ده‌دوێت
3- هه‌وای نه‌سیمی
4- شوعاعات
جگه له‌م به‌رهه‌مانه‌شی په‌رتوكێكی له‌سه‌ر مێژووی وێژه‌ی كوردی به‌ناوی "ئه‌نجوومه‌نی ئه‌دیبان" به كوردی داناوه و له ساڵی 1920 دا له ئه‌سته‌مبووڵ دا چاپكراوه و نرخ و به‌های ئه‌م په‌رتووكه‌ی له‌وه‌دایه كه یه‌كه‌می په‌رتووكی كوردییه‌ له مێژووی وێژه‌ی و وێژه‌ناسانی كورد و شاعیره پێشه‌نگه‌كانه‌وه بدوێ.
پایه‌ی سه‌ربازی و زانستی و وێژه‌ی ئه‌مین فه‌یزی به‌گ وای له شاعیران كردبوو ڕێزی لێ بنێن و ستایشی خۆی و كرده‌وه به‌رزه‌كانی بكه‌ن، یه‌كێک له‌و شاعیرانه شێخ ڕه‌زای تاڵه‌بانی بووه.
له‌و كاته‌ی كه ئه‌مین فه‌یزی به‌گ بووه‌ته سه‌ركرده‌ی سوپا له سلێمانی و ئاسایشی ناوچه‌كه‌ی به‌ر قه‌رار كردووه و به‌م ‌دێڕه شیعره پێشوازی لێكردووه هه‌روه‌ك ده‌ڵێت:
كه ته‌شریفی شه‌ریفی هات ئه‌مین فه‌یزی به‌میوانی
له عوهده‌ی شوكری ده‌رناچم مه‌گه‌ر خۆم كه‌م به قوربانی
شێخ ڕه‌زا كه ناوداربووه به هه‌جووكردنی كاربه‌ده‌ستان كه‌چی له به‌ر گه‌وره‌یی و چاكه خوازی ئه‌م زاته ئه‌مین فه‌یزی به‌گ به‌م جۆره ستایشی كردووه.

[behnam5555]

محه‌مه‌د تۆفیق وردی

مامۆستای په‌روه‌رده‌كار و نووسه‌ر و شاعیر و فۆلكلۆرستی كورد محه‌مه‌د تۆفیق وردی له 1972.12.02دا له شاری به‌غدا له ته‌مه‌نی 52 ساڵیدا كۆچی دواییكردو زنجیره‌یه‌ك له په‌رتووكی كوردی و عه‌ره‌بی به چاپكراوی و به ده‌ستنووسی له پاش به‌جێما.
ئه‌م خزمه‌تگوزاره‌ی كورد له ساڵی 1923دا له شاری كۆیه له دایكبووه، خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندیی له‌ساڵی 1941دا له شاره‌كه‌ی خۆیدا ته‌واو كردووه و چۆته به‌غدا و له خانه‌ی مامۆستایانی سه‌ره‌تایی وه‌رگیراوه و له پاییزی 1944دا بووه‌ته مامۆستایه‌كی په‌روه‌رده‌كار و ڕێبازێكی چه‌پڕه‌وی نیشتمانی گرتووه‌ و گه‌لێك جار تووشی ڕاوه‌دنان و گرتن بۆته‌وه.

كاتێك كه مامۆستا بووه له شاری قه‌ڵادزێ، له‌دوا دوای ساڵی 1945دا په‌یوه‌ندی به بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد له كوردستانی ئێران كردووه و له سه‌ره‌تای ساڵی 1946دا خۆی گه‌یاندۆته شاری مه‌هاباد و به‌شداریی له ئاهه‌نگی دروستبوونی كۆماری دیموكراتی كوردستان له 1946.01.22دا به سه‌رۆكایه‌تی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د كردووه و له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی كابینه‌ی یه‌كه‌می كۆماری كوردستان له 1946.02.11دا به مامۆستای قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایی داده‌مه‌زرێ و له‌و یازده مانگه‌ی ته‌مه‌نی كۆماره ساوایه‌كه‌ی كوردستان خزمه‌تی نه‌وه‌ی نوێی كورد ده‌كات و كاتێكیش كه ئه‌و تاقیكردنه‌وه‌ ڕامیارییه‌ی كورد شكستی هێناوه كۆماره‌كه له 1946.12.17دا ڕووخا، مامۆستا وردی بۆ مانگی 1947 گه‌ڕایه‌وه كۆیه و بێ كار و فرمانی مایه‌وه و چووه ڕێزی پارتی كۆمۆنیستی ئێراق - ڕێكخراوی كوردستان و به دڵسۆزی چالاكی ڕامیاری نواند و له دوای شۆڕشی 14ی ته‌ممووزی 1958دا گه‌ڕایه‌وه سه‌ر كاره‌كه‌ی و وه‌ك مامۆستایه‌كی په‌روه‌رده‌كار خزمه‌تی نه‌وه‌ی نوێی كرد تاكو ڕۆژی كۆچی دوایی له 1975.12.02دا.
محه‌مه‌د تۆفیق وردی شاعیرێكی نیشتمانپه‌روه‌ر بوو، له سه‌ره‌تای چله‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌مه‌وه هۆنراوه‌ی نیشتمانی داناوه و له په‌نجاكاندا ده‌ستی به‌بڵاوكردنه‌وه‌ی هۆنراوه‌كانی كرد و له‌پاڵ هۆنراوه‌ی باسی كوردستاندا سروودی نیشتمانی پڕ سۆزیشی داناو، یه‌كێك له‌و سروودانه‌ی سرووده ناوداره‌كه‌ی "ئه‌ی شه‌هیدان"ه، كه له سه‌ره‌تاكه‌یدا ده‌ڵێت:
ئه‌ی شه‌هیدان ئه‌ی شه‌هیدان
نامرێ ناوو نیشانتان!
ئێوه بوونه ڕه‌هبه‌ری مه
بوونه پشت و سه‌نگه‌ری مه
بۆ ژیان و بۆ سه‌ری مه
ئه‌ی شه‌هیدان، ئه‌ی شه‌هیدان
نامرێ ناوو نیشانتان!
محه‌مه‌د تۆفیق وردی فۆلكۆرناس
وردی نووسه‌رێكی فۆلكۆرناسی لێهاتووی كورد بوو، هه‌رچه‌نده له‌سه‌ره‌تای ژیانی وێژییه‌وه ئه‌وینداری كه‌له‌پووری نه‌ته‌وایه‌ی میلله‌ته‌كه‌ی بوو، به‌ڵام تاكو نه‌چووه كۆماری دیموكراتی كوردستان و فێری خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تی فۆلكلۆریی به‌پیتی لاتینی و سلاڤی نووسراوی كورده‌كانی قه‌فقاس نه‌بوو، نه‌بووه فۆلكۆرناسێكی شاره‌زا و ئه‌و هه‌موو به‌رهه‌مه فۆلكلۆریانه‌ی هه‌موو لایه‌كی كوردستانی بڵاونه‌كرده‌وه و وابوو ئه‌م فۆلكلۆرناسه توانی له‌ ماوه‌ی ژیانی وێژه‌ییدا 39 په‌رتووك به زمانی كوردی و عه‌ره‌بی چاپ بكات، كه زۆربه‌ی هه‌ره زۆریان له‌باره‌ی هۆنراوه‌ و چیرۆكی فۆلكلۆری و داستانی كوردین و هه‌موویان له گه‌نجینه‌ی كه‌له‌په‌ووری نه‌ته‌وایه‌تیمان نرخ و به‌های خۆیان هه‌یه و له‌وانه‌ی به‌كوردی چاپكراون ئه‌مانه‌ن:
1. حه‌سه‌ن و مه‌ریم، ساڵی 1955دا چاپی كردووه
2. ناسر و مار مار، ساڵی 1955
3. ئه‌نجامی داوێن پیشی، ساڵی 1956
4. گوڵی ناكام، به‌غدا 1957
5. خانزاد و له‌شكری، به‌غدا 1960
6. قه‌ڵای دمدم، به‌غدا 1960
7. مامه یاره‌ی قاره‌مان، به‌غدا 1961
8. فۆلكلۆری كوردی به‌شی یه‌كه‌م، به‌غدا 1961
9. فۆلكلۆری كوردی به‌شی دووه‌م، به‌غدا 1961
10. فۆلكلۆری كوردی به‌شی سێیه‌م، به‌غدا 1972
11. هه‌ندێ له به‌یت و هه‌ڵبه‌سته‌كانی عه‌لی به‌درشان، به‌غدا 1972
جگه له‌م به‌رهه‌مانه‌شی له‌بواری كه‌له‌پووری كوردییه‌وه زنجیره‌یه‌كیشی له دیوانی هۆنراوه و شانۆنامه‌ و مێژووی كورد نووسیوه و به‌چاپی گه‌یاندوون.

[behnam5555]

ئۆسمان سه‌بری


نووسه‌ری لێهاتوو و شاعیر و خه‌باتگێڕی ناوداری كورد "ئۆسمان سه‌بری" له 1994.10.10دا له‌ شاری دیمه‌شق كۆچی دواییكرد دوای ئه‌وه‌ی، كه زنجیره‌یه‌ك په‌ڕ‌تووكی به‌نرخی به‌ زمانی كوردی و پیتی لاتینی به‌چاپ گه‌یاند، كه ئه‌مانه‌ی خواره‌وه به‌شێكن له‌وبه‌رهه‌مانه‌ی:
1. ئه‌لفبای كورد - له‌ساڵی 1955دا له دیمه‌شق چاپی كردووه
2. ئاپۆ
3. دردێن مه
4. باهۆز (دیوانی هۆنراوه‌)‌ له‌ساڵی 1965دا له دیمه‌شق چاپكراوه
5. چار له هه‌نگ (چوار قاره‌مان) له‌ساڵی 1984دا له دیمه‌شق چاپكراوه

ئه‌م نووسه‌ر و شاعیره خه‌باتگێڕه‌ی كورد له‌ساڵی 1905دا له گوندی (نارنجی)ی سه‌ر به‌ شاری مێردین له كوردستانی باكوور چاوی ژیانی هه‌ڵێناوه خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی له دیاربه‌كر شاره‌كانی دیكه‌ی كوردستانی توركیا ته‌واوكردووه له‌ساڵی 1925دا به‌شداری له‌ شۆڕشه‌كه‌ی شێخ سه‌عیدی پیران كردووه، به‌ڵام چونكه لاوێكی تازه پێگه‌یشتوو بووه، به به‌ر هه‌ڵمه‌تی گرتن و كوشتن نه‌كه‌وتووه.
له‌گه‌ڵ له‌سێداره‌دانی شێخ سه‌عید و هه‌ڤاڵانی هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی پتر به هێزبووه پتر كه‌وتووه‌ته چالاكی ڕامیاری و كه، زانی له توركیا جێی نابێته‌‌وه، خۆی و شه‌ش له‌ براكانی ڕوو ده‌كه‌نه سووریا له شاری دیمه‌شق نیشته‌جێ ده‌بن، سه‌یدا ئۆسمان سه‌بری له‌گه‌ڵ ده‌رچواندنی گۆڤاری (هاوار) له‌لایه‌ن میر جه‌لاده‌ت به‌درخانه‌وه له‌ 1932.05.15دا له دیمه‌شق بووه‌ته نووسه‌رێكی سه‌ره‌كی ئه‌و گۆڤاره‌ و گه‌لێك وتاری به‌نرخی له‌سه‌ر نوسینی كوردی به‌لاتینی تێدا نووسیوه و كاتێكیش، كه میر جه‌لاده‌ت گۆڤارێكی تریش به‌ناوی (ڕوناهی) هه‌ر له دیمه‌شق له‌ساڵی 1942دا ده‌رچوواند و تاكو ساڵی 1945 به‌رده‌وام بوو، له ده‌رچوون، مامۆستا ئۆسمان سه‌بری وتار و شیعری پته‌و‌ی به‌لاتینی تێدا بڵاوكردۆته‌وه به‌م جۆره مامۆستای خه‌ماڕه‌نگین یه‌كێك بووه له نووسه‌ره ناوداره‌كانی كورد، كه په‌ره‌یان به‌نووسینی كوردی به‌پیتی لاتینی داوه‌و بنچینه‌ی ئه‌لف و بێی كوردییان ئه‌و ئه‌بجه‌دییه داناوه، له‌بواری خه‌باتی نه‌ته‌وایه‌تیش دا سه‌یدا ئۆسمان له‌ساڵی 1957 له‌گه‌ڵ خه‌باتگێڕی ناسراوی وه‌ك نوره‌دین زازاو ده‌سته‌یه‌ك له نیشتمانپه‌روه‌رانی كورد (پارتی دیموكراتی كورد)یان له‌سووریا دامه‌زراند و به‌م كاره ڕامیارییه‌ی میری سووریا پێ ته‌نگاو بوو و چه‌ند جار ئه‌و تێكۆشه‌رانه‌ی گرت و ده‌ست به‌سه‌ریكردن مامۆستا ئۆسمان له‌ژیانی ڕامیاریدا 18 جار گیراوه و ئه‌شكه‌نجه‌ دراوه و له‌وانه دووجار له توركیا دوو جار له ئێراق و جارێك له لوبنان و 13 جاریش له سووریا گیراوه و له ڕۆژی 1960.08.08دا له‌گه‌ڵ "نوره‌دین زازا" و "ڕه‌شید ‌حه‌مۆ" له‌سه‌ر خه‌باتی ڕامیاریان وه‌ك سه‌ركرده‌ی پارتی فه‌رمانی له‌سێداره‌دانیاندار، به‌ڵام نووسه‌ر و ڕووناكبیر كورد له ئه‌وروپا و ئێراق و لوبنان یاداشت و پڕۆتسۆیان پێشكه‌ش به‌جه‌مال عه‌بدولناسر كرد و داوای به‌ردانیان كردن و له ئه‌نجامی ئه‌و داواكارییانه‌ دوای ساڵێك به‌ندیی له ڕۆژی 1961.08.08دا ئازاد كران.
سه‌یدا ئۆسمان سه‌بری هه‌موو پارچه‌كانی كوردستان گه‌ڕاوه، دوای هاتنی بۆ دیمه‌شق نیشته‌جێ بوونی له‌و شاره‌دا، له‌ساڵی 1930دا په‌یوه‌ندی به "پارتی خۆییبوون"ه‌وه كردووه چالاكیه‌كی زۆری تێدا نوواندووه و به‌ناوی ئه‌و پارته‌وه سه‌ردانی كوردستانی باشووری كردووه و خۆی گه‌یاندۆته بارزان و له‌وێ له‌گه‌ڵ‌ مه‌لا مسته‌فای بارزانی كۆبۆته‌وه بۆ پته‌وكردنی په‌‌یوه‌ندی خۆیبیون به خه‌باتی كورد له كوردستانی باشووردا و هه‌ر به‌ناوی "خۆیبوون"یش سه‌ردانی كوردستانی باشووری كردووه و چه‌ند تێكۆشه‌‌ری ئه‌وێی چاوپێكه‌وتووه و ئه‌م كه‌سایه‌تییه له ژیاندا واتای ماندووبوونی نه‌زانیوه و تا دوا هه‌ناسه‌ی ژیانی هه‌ر له خه‌باتی بێ وچاندا بووه له پێناوی مافه نه‌ته‌وه‌ییه ڕه‌واكانی كورددا.

[behnam5555]

حوسێن حوزنی موكریانی


حوزنی موكریانی مێژوونووس و ڕۆژنامه‌گه‌ریی لێهاتووی كورد ناوی ته‌واوی "سه‌ید حوسێنی كوڕی سه‌ید عه‌بدولله‌تیفی كوڕی شێخ ئیسماعیل"ه ‌و له ساڵی 1893دا له شاری مه‌‌هاباد چاوی ژیانی هه‌ڵهێناوه‌ و هه‌ر له منداڵییه‌وه نیشانه‌ی به‌هره‌و بلیمه‌تی لێ به‌دی كراوه‌و سه‌ودای كورد په‌روه‌ریی بووه.

له‌ته‌مه‌نی 12 ساڵیدا كه‌س و كاری خۆی و مه‌هابادی به‌جێهێشتووه ڕووی كردۆته مه‌راغه‌و ته‌ورێز و یه‌ریڤان و 12 ساڵیش به‌ به‌رگی ئه‌فغانی هه‌موو كوردستان و هه‌نده‌ران گه‌ڕاوه بۆ كۆكردنه‌وه‌ی مێژووی كورد و تۆماركردنی و یه‌كه‌مین كه‌س بووه بایه‌خی تایبه‌تی دابێ به نووسینی مێژووی كورد به‌زمانی كوردی.
حوزنی له هه‌موو چه‌شنه‌ زانیارییه‌ك ده‌داو، له مێژوو، وێژه، ڕۆژنامه‌گه‌ریی، مۆرهه‌ڵكه‌نی، وێنه‌گری و خۆشنووسی و كڵێشه‌ی وێنه هه‌ڵكه‌ندن له‌دار. بۆیه ده‌بینین گه‌لێك به‌رهه‌می وێژه‌ی و مێژوویی داناوه‌‌و چاپی كردوون و تا خۆی له ژیاندا بووه له نێوانی 1925 تاكو 1947 هه‌ژده‌‌ په‌رتووكی به‌نرخی چاپكردووه كه زۆربه‌یان له‌سه‌ر مێژووی كورد و كوردستان و بایه‌خی زانیاری خۆیان هه‌یه.
له‌ناو كورد دا یه‌كه‌مین كه‌س بووه چاپخانه‌ی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی زمان و مێژووی و وێژه‌ی كوردی دامه‌زراندووه و له ساڵی 1915دا له‌شاری "حه‌ڵه‌ب"ی داناوه‌و له‌ دوایی دا له ساڵی 1925دا گواستوویه‌تییه‌و بۆ كوردستانی باشوور و له‌شاری ڕه‌واندزی داناوه و له ساڵانی 1926-1932دا گۆڤاری "زاری كرمانجی" پێ چاپكردووه‌و له‌و ماوه‌یه‌دا 24 ژماره‌ی پته‌وی لێ بڵاوكردۆته‌وه‌و له ساڵانی 1935 و 1936شدا له‌شاری هه‌ولێر له‌گه‌ڵ پارێزه‌ر شێخ مسته‌فا گۆڤاری ڕووناكی ده‌رچوواندووه‌و له ساڵانی 1943-1947یشدا گۆڤارو ڕۆژنامه‌ی (ده‌نگی گێتی تازه‌)ی به‌ هاوكاریكردنی له‌گه‌ڵ مامۆستایان تۆفیق وه‌هبی و ‌حه‌سه‌نی شێخ حه‌مه مارف له شاری به‌غدای پایته‌ختی ئێراق ده‌رچوواندووه‌و گه‌لێك و تاری مێژووی و كۆمه‌ڵایه‌تی و ده‌قی وێژه‌ی فولكلۆری كوردی له‌و گۆڤار و ڕۆژنامه‌یه‌دا بڵاوكردۆته‌وه‌و دوای گه‌یاندنی خزمه‌تێكی زۆری زمان و كلتوور و مێژووی كورد و ڕۆژنامه‌گه‌ریی له 1947.09.20 له به‌غدا كۆچی دواییكردووه ، دواتر ته‌رمه‌كه‌ی هاتۆته‌وه شاری هه‌ولێر و له گۆڕستانی ئیمان محه‌مه‌د به‌ڕێزێكی زۆره‌وه نێژراوه.
هه‌ندێك له‌و په‌رتوكانه‌ی كه حوزنی له‌سه‌ر مێژووی كوردی

نوسیوونی ئه‌مانه‌ن:


- مێرگه‌ی ‌دڵان
- خونچه‌ی به‌هارستان
- پێشكه‌وتن
- ئاوڕێكی ‌پاشه‌وه
- میرانی ‌سۆران
- كوردستانی ‌موكوریان
- به‌كورتی هه‌ڵكه‌وتی دێریكی
- لاپه‌ڕه‌یه‌ك له‌دێریكی كوردستانی موكوری
- ناودارانی كورد


حوزنی گه‌لێك ڕوپه‌ڕی گۆڤار و ڕۆژنامه‌ و به‌گه‌لێك نامێلكه‌ی هێژا خزمه‌تی زۆری وێژه‌ و مێژووی كورد كردوه.

[behnam5555]

مامۆستا شێخ حه‌مه‌ مارف حەسەنی


مـه‌ریــوان، مه‌ڵبه‌ندی‌ شاعیران، رووناک‌بیران، نووسه‌ران‌ و خواناسانی کوردستان ‌بووه‌. به‌درێژایی مێژوو تا ئێستا ده‌یان ڕۆله‌ی بلیمه‌تی له‌ داوێنی خوێ‌دا بارهێناوه‌ و بۆ خزمه‌ت مرۆڤایه‌تی به‌ عام و کۆمه‌ڵی کورده‌واری به‌ تایبه‌ت، په‌روه‌رده‌ی کردووه‌ و ڕه‌وانه‌ی مه‌یدانی کرده‌وه‌ی کردوون. تا وه‌ک به‌رپرسێکی دڵسۆز و تا ئه‌و جێگه‌ی له‌ وره‌ و توانایان‌دا بووبێ،‌ به‌ گه‌لی کوردی هه‌ژار خزمه‌تی بێ‌وچان بکه‌ن.

ئه‌م ناوچه‌ سه‌رسه‌وز و شاخاویه‌ بۆته‌ جێگای ده‌یان شاعیر و نووسه‌ر و مامۆستایانی ئایینی که‌ به‌ که‌لام و نووسینی جوان، باخی ژیانیان رازاندووه‌ته‌وه و خزمه‌تی فه‌رهه‌نگ‌ و ئه‌دب و ئایینی خۆیان کردووه‌. یه‌کێ له‌و شاعیر و ڕووناک‌بیر و خاوه‌ن‌هۆشانه‌ی شاری مه‌ریوان، مامۆستا شێخ حه‌مه‌ مارف حه‌سه‌نی بووه‌ که‌ له‌ ماوه‌ی ژیانیدا، گه‌لێک خزمه‌تی به‌ شێعر و ئه‌ده‌بی کوردی کردووه‌.
مامۆستا شێخ حه‌مه‌ مارف کوڕی شێخ فه‌تاح کوڕی شێخ قادر کوڕی شێخ حامد کوڕی شێخ عبدالکریم کوڕی شێخ عبدالرحمن کوڕی شێخ شمس‌الدین دوم کوڕی شێخ عبدالغفار دوم کوڕی شێخ شمس‌الدین ئه‌وه‌ڵ کوڕی شێخ عبدالغفاری ئه‌وه‌ڵ کوڕی مه‌لا گوشایش کوڕی‌شێخ مه‌حه‌مه‌د مه‌ردۆخی‌یه‌. ئه‌م زاتانه‌ شه‌جه‌ره‌ی نه‌سه‌بیان هه‌یه‌ تا ئه‌گاته‌ لای حه‌زره‌تی ئیمام حه‌سه‌ن کوڕی ئیمام عه‌لی (خ).
مامۆستا شێخ حه‌مه‌ مارف له‌ ساڵی ۱۳۰۶ کۆچی هه‌تاوی له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌کی ئایینی و ناوداری کوردستان (مه‌ردۆخی) له‌ ئاوایی به‌رده‌ڕه‌شه‌ی مه‌ریوان هاتووه‌ته‌ دونیاووه‌. هه‌ر له‌ منداڵی‌یه‌وه‌ له خزمه‌ت باوکیدا خوێندویه‌و قورئان و موقه‌ده‌مات ته‌واو ده‌کا. ئه‌مجار بۆ درێژه‌دانی خوێندن ڕه‌وانه‌ی کوردستانی باشور (عێراق) ده‌بێت‌ و له‌ که‌رکوک ده‌گیرسێته‌وه‌ و له‌ مزگه‌وتی حه‌سه‌ن مه‌کی عولومی عه‌قلی و نه‌قلی ده‌خوێنێت. پاش ماوه‌ێک ده‌گه‌رێته‌وه‌ خزمه‌ت باوکی و زانستی (منطق) ته‌واو ده‌کا. دوای ماوه‌ێک بۆ دومین جار ده‌ڕوات بۆ باشوری کوردستان و له‌ پێنجوێن له‌ خزمه‌ت مامۆستا مه‌لا ئیسماعیل پێنجوێنی (مختصر کتاب عیلم و به‌یان، جمع‌الجوامع، تفسیر بیضاوی و …) ده‌خوێنێت و له‌ خزمه‌ت ئه‌م مامۆستا گه‌وره‌یه خوێندن ته‌واو ده‌کات و ئیجازه‌نامه‌ وه‌رده‌گرێ و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ گونده‌که‌ی خۆیان ئه‌بێت به‌ مامۆستا له‌ جێ باوکیدا.
ساڵی ۱۳۲۲ کۆچی هه‌تاوی له‌گه‌ل مه‌حبوبه‌ خانم کچی مامۆستا شێخ عارف ده‌گاشێخان ئیزدواج ده‌کا و دو منداڵی به‌ ناوه‌کانی موحه‌مه‌د و فاتمه‌ لێ بووه‌. پاشان به‌ نه‌خۆشین مردووه‌. له‌ دوای مه‌رگی ئه‌و خانمه‌، کچێکی دیکه‌ی مامۆستا به‌ ناوی مه‌لیحه‌ خانم هانیوه‌ و دو منداڵی به‌ ناوه‌کانی له‌تیف و بورهان لێ بووه‌. پاش مه‌رگی ئه‌م خانمه‌ به‌ نه‌خۆشین، له ساڵی ۱۳۳۴ کۆچی هه‌تاوی له‌گه‌ل حه‌سیبه‌ خانم کچی مامۆستا و زانای پایه‌به‌رز حاجی سه‌یید بابه‌شێخ ئاڵمانه‌ ئیزدواج ده‌کا و پێنج منداڵ به‌ ناوه‌کانی پرشنگ، گه‌لاوێژ، چنور، هیوا و کاوه‌ لێ بووه‌.
مامۆستا شێخ حه‌مه‌مارف له‌گه‌ل مامۆستا سه‌یید عه‌لی خالیدی نێ، شێخ ئه‌حمه‌دی کانی‌میران، مه‌لاکه‌ریم بناوه‌چڵه‌، مه‌لاکه‌ریم سه‌ردۆش، مه‌لا موحه‌مه‌د جوانرودی، شێخ عوسمان خالیدی، شێخ له‌تیف شێخ‌الاسلامی، شێخ ره‌شید حه‌سه‌ینی، شێخ له‌تیف خالیدی، سه‌یید عومه‌رخالیدی و … دۆست بووه‌ و به‌ سه‌رهاتی خۆشیان پێکه‌وه‌ هه‌یه
سەرچاوە:انتشارات ئەوین مریوان