آشنایی با رشته دانشگاهی «مهندسی شیمی – بازرسی فنی»

[دانه کولانه]

آشنایی با رشته دانشگاهی «مهندسی شیمی – بازرسی فنی»




بهرام خواجه احمدی:

نفت تایمز: با توجه به رشد شتاب آلود توسعه صنعت در بخشهای گوناگون و لزوم تعمیر و نگهداری دستگاهها و ماشین آلات به ویژه در صنعت نفت و مشکلات حاصل از آن علی الخصوص آلودگی محیط زیست- اثرات گلخانه ای وگرم شدن دمای کره زمین و... ، جهت رفع نیاز وبهبود اوضاع صنعتی و جلوگیری از آسیب رسیدن به جامعه انسانی و در نتیجه توسعه متوازن در همه ابعاد از جمله رفاه عمومی- بهداشت- آموزش- تغذیه سالم و . . . « تخصص » یکی از امور بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. بر این اساس دو رشته آکادمیک جدید- که البته سالهاست بصورت تجربی در صنعت مورد بهره برداری واقع می شود- در دانشگاه صنعت نفت ایجاد شده که در مقایسه با سایر رشته های دانشگاهی بسیار جوانتر و شاید ناشناخته تر باشد.

این رشته در کنا ر رشته های صنایع بالادستی نفت ازجمله مهندسی اکتشاف-استخراج –مخازن هیدروکربوری-حفاری ومهندسی بهره برداری به عنوان یک مکمل بسیار اثرگذار محسوب میشود که بدون این رشته سایر رشته ها ی نفتی جهت رسیدن به سر منزل مقصود باز می مانند ود رصنایع پایین دستی نفت از جمله مهندسی پالایش-مهندسی پتروشیمی وپلیمر وطراحی فرآیند و...هم از اهمیتت بسیار بالیی برخوردار بوده تا جاییکه بسیاری از کارشناسان براین باورند که با توجه به وسعت کاربرد وقلمرو کارائی این رشته در تمام حوزه های نفت وگاز وپتروشیمی و...این رشته را باید زیرمجموعه مهندسی نفت به شمار آورد وتحت عنوان «مهندسی نفت-بازرسی فنی» به صورت رسمی شناخته شود.

از آنجا که تا یکی دوماه آینده نتایج کنکور سراسری مشخص خواهد شد ودر دفترچه انتخاب رشته نام این دو رشته خواهد آمد وظیفه دانستم به عنوان کسی که فارغ التحصیل این رشته واز همین پایگاه علمی برخاسته وبا جایگاه این رشته در صنایع نفت وگاز آشنایی نسبتا کافی ووافی دارد واز نزدیک با این رشته ومتخصصان آن سروکار دارد جهت آشنایی و استحضار و اشراف کامل علاقمندان به توضیح این دو رشته بپردازم:‌

دوره کارشناسی « مهندسی ایمنی و بازرسی فنی » برای اولین بار در ایران در سال تحصیلی دانشگاهی 71-1370 شمسی در دانشکده مهندسی نفت شهید تندگویان آبادان ایجاد شده که مطابق مصوبات وزارت علوم تحقیقات و فن آوری ( وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت ) این رشته شاخه ای از « مهندسی شیمی » محسوب میگردد.

دوره کارشناسی « مهندسی ایمنی و بازرسی فنی » به دو گرایش اصلی تقسیم می شود:‌
الف )‌ مهندسی شیمی- بازرسی فنی
ب ) مهندسی شیمی- ایمنی و حفاظت

جهت بهتر شناخته شدن این دو گرایش و عدم اختلاط آن با سایر موارد، هر کدام از رشته ها بصورت جداگانه مورد بررسی واقع شده که البته این گزارش را به گرایش « مهندسی شیمی- بازرسی فنی » اختصاص می دهیم و گرایش دیگر آن یعنی « مهندسی شیمی- ایمنی و حفاظت » را در فرصت مناسب دیگر در همین سایت مورد کنکاش قرار خواهیم داد.

لازم به توضیح است که مأخذ این توضیحات « تصمیم نهایی وزارت علوم و تحقیقات و فن آوری جمهوری اسلامی ایران» در ایجاد و احداث این رشته می باشد.

1- مقدمه

در اجرای بند «ب» اصل دوم و بند های 3 و 13 اصل سوم و ایجاد شرایط تحقق بند 4 همین اصل و نیز اجرای اصل سی ام و بند 7 اصل چهل و سوم و ایجاد شرایط تحقیق بند های 8 و9 این اصل و اصول دیگر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با عنایت به لزوم ایجادوتوسعه صنایع نفت وگازو پتروشیمی و پلیمر برای استفاده از ارزش افزوده محصولات آنها در جهت توسعه اقتصاد ملی و با توجه به وجود امکانات بالقوه در کشور جهت گسترش صنایع نفت وگاز و پتروشیمی نیاز روز افزون کشور به متخصصان و کارشناسان متعدد جهت بهره برداری و اداره صنایع مذکور، دوره کارشناسی «مهندسی ایمنی و یازرسی فنی » با مشخصات زیر در محدوده «شاخه بازرسی فنی» تدوین شده است .

2- تعریف و هدف:
دوره کارشناسی شاخه بازرسی فنی یکی از دوره های عالی فنی و مهندسی می باشد که هدف از آن تربیت متخصصات در زمینه بازرسی فنی ( دستگاهها ، ماشین آلات تاسیسات برقی و مکانیکی ) در صنایع نفت وگاز وپتروشیمی و پلیمر است . این دوره مشتمل به دروس پایه و اصلی« مهندسی شیمی» می باشد و دروس تخصصی آن در زمینه متالوژی ، خوردگی و بازرسی فنی مکانیک و برق می باشد .


3- طول دوره و شکل نظام :
طول دوره کارشناسی با کاراموزی 4 سال می باشد و کلیه دروس آن می تواند در 8 ترم برنامه ریزی شود. طول هر ترم 17 هفته است هر واحد درسی بصورت نظری بمدت 17 ساعت و بصورت آزمایشگاهی 34 یا51 ساعت وکارگاهی بمدت 51 ساعت در طول نیمسال تحصیلی می باشد. حداقل هر ماه کار آموزی معادل 1 واحد است .

4- واحد های درسی :
تعداد کل واحد های درسی 146واحد بشرح زیر و 7 واحد کار آموزی و پروژه است :

<table class="MsoTableGrid" style="margin-left: 2.5in; border-collapse: collapse;" border="1" cellpadding="0" cellspacing="0"> <tbody> <tr> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 63pt;" valign="top" width="84"> واحد
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 0.45in;" valign="top" width="43"> 23
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 1.75in;" valign="top" width="168"> دروس عمومی
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 39.7pt;" valign="top" width="53"> 4-1
</td> </tr> <tr> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 63pt;" valign="top" width="84"> واحد
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 0.45in;" valign="top" width="43"> 28
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 1.75in;" valign="top" width="168"> دروس پایه
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 39.7pt;" valign="top" width="53"> 4-2
</td> </tr> <tr> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 63pt;" valign="top" width="84"> واحد
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 0.45in;" valign="top" width="43"> 61
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 1.75in;" valign="top" width="168"> دروس اصلی
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 39.7pt;" valign="top" width="53"> 4-3
</td> </tr> <tr> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 63pt;" valign="top" width="84"> واحد
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 0.45in;" valign="top" width="43"> 35
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 1.75in;" valign="top" width="168"> دروس تخصصی
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 39.7pt;" valign="top" width="53"> 4-4
</td> </tr> <tr> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 63pt;" valign="top" width="84"> واحد
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 0.45in;" valign="top" width="43"> 7
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 1.75in;" valign="top" width="168"> کار آموزی و پروژه
</td> <td style="padding: 0in 5.4pt; width: 39.7pt;" valign="top" width="53"> 5-4
</td> </tr> </tbody> </table>

5- نقش و توانایی:

دوره کارشناسی مهندسی بازرسی فنی بمنظور احراز توانایی های زبر برنامه ریزی شده است :
5-1): وقوف کامل به استانداردها و کد های طراحی ، مهندسی و ساخت در صنایع نفت وگاز و پتروشیمی بخصوص ضوابط طراحی و مهندسی واحد های پتروشیمی در ایران

5-2 ): وقوف کامل به استاندارد ها و کد های مختص بازرسی فنی و بازرسی برق

5-3): وقوف کامل به مشخصات فنی وسائل و ماشین آلات مصرفی در صنایع نفت وگاز و پتروشیمی و پلیمر.

5-4 ): آشنائی کامل با تعیین مشخصات فنی دستگاهها و ماشین آلات صنایع نفت وگاز و پتروشیمی و پلیمر جهت سفارش خریدساخت .

5-5 ): وقوف کامل به اصول ساختمانی و مهندسی و مشخصات فنی وسائل مصرفی در صنایع پتروشیمی و پلیمر مانند برجها ، مخازن مبدل ها، کوره ها ، راکتورها ، لوله ها و ملحقات آنها.

5-6): وقوف کامل به اصول ساختمانی و مهندسی و مشخصات فنی وسائل برقی مصرفی در صنایع پتروشیمی و پلیمر مانند ژنراتور ها ، ترانسفور ماتور، خطوط انتقال، تابلو ها، سیستم های کنترل ، انواع موتور ها ، مشخصات خطوط هوائی و کابلها ، کلید ها ، مدارهای فرمان و غیره .

5-7 ): وقوف کامل بکاربرد وسائل کنترل و ماشین های دوار مکانیکی و برقی در واحد های صنایع نفت وگاز و پتروشیمی و پلیمر و آشنائی با اصول طراحی و مهندسی و بازرسی فنی آنها

5-8 ): وقوف کامل به مسائل ایمنی و حفاظتی که در زمان طراحی نصب و راه اندازی و عملیات با دستگاهها و سیستم ها بایستی ملحوظ گردد .

5-9): وقوف کامل به انتخاب آلیاژهای فلزی و غیر فلزی و مواد صنعتی که باید از آنها در ساخت دستگاهها ، ماشین آلات ، لوله ها ، برجها، مخازن، راکتور ها، دسگهای بخار و غیره بکار گرفته شود یا در صورت لزوم با تجهیزات جدید جایگزین گردد.

5-10): وقوف کامل به پدیده خوردگی واکسیداسیون در صنایع نفت وگاز وپتروشیمی و پلیمر و نحوه اندازه گیری و راههای جلوگیری و کنترل آن.

5-11): وقوف کامل به مشخصات فنی و کاربرد آلیاژها و فلزات گوناگون در شرایط مختلف عملیاتی از نظر خوردگی، تحمل فشارهای بالا ودرجات حرارت زیاد و غیره .

5-12): اطلاع و تخصص در مورد اندازه گیری های لازم ازمشخصات دستگاههای صنعت نفت وگازو پتروشیمی و پلیمر که در سرویس هستند بمنظور حصول اطمینان از قابلیت کار آنها و جلوگیری ازخطرات انفجار و آتش سوزی ، خرابی و همچنین تعیین طول عمر مفید باقیمانده .

5-13): اطلاع و تخصص در مورد آسایش وسهولت وروان بودن قابلیت کار دستگاههای برقی به منظور اطمیمنان از ایمن بودن خطرات اتصالی،سوختگی،آتش سوزی وایجاد انفجار.

5-14):وقوف کامل به استانداردها ومشخصات فنی ایمنی کارخانجات که از نقطه نظر انفجار وضع خطر ناکی دارندوتعیین مشخصات برای سفارش دستگاهها در محیطهای فوق

5-15):اطلاع کامل از استانداردهای ساختمانی دیگهای بخار پیشرفته وسیستم های لوله کشی بخار وآب کندانس،هوای فشرده ،به منظور بازرسی وحصول اطمینان از قابلیت کارکرد آنها

5-16): اطلاع و وقوف کامل در مورد تهیه شناسنامه و مشخصات فنی کلیه دستگاههای مورد مصرف در صنایع نفت وگاز وپتروشیمی و پلیمر ، جهت نگهداری سوابق فنی و تعیین زمان تعمیرات اساسی، بازرسی مجدد، جایگزینی و نصب نمودن تعمیرات و اصلاحات فنی.

5-17): اطلاع و وقوف کامل از آزمایشات فشار برای دستگاههای تحت فشار و آزمایشات مخرب و غیر مخرب ، رادیوگرافی صنعتی و تفسیر فیلم های جوش.

5-18): اطلاع و و قوف کامل به عملیات حرارتی بمنظور بدست اوردن مجدد خواص مکانیکی قبلی در مورد دستگاهی که تحت تعمیر قرار می گیرد.

5-19): اطلاع و وقوف از چگونگی تعیین مقدار قابل قبول ایزولاسیون در مورد دستگاههای برقی که مورد تعمیر قرار گرفته اند بمنظور حصول اطمینان از ایمن بودن و قابلیت کاربا توجه به استانداردهای قابل قبول.

5-20): ایجاد بررسی های اقتصادی و مقایسه راه حل های مختلف از نظر اقتصادی و زمانی که برای حل معضل خاص فنی( در رابطه با تخصص بازرسی فنی) ارائه می گردد و توصیه بهترین راه حل برنامه ریزی برای بازرسی های فنی متناوب.

6- اهمیت و ضرورت :
با عنایت به نقش اساسی زیر بنایی صنایع بالادستی نفت و توسعه پالایشگاهها وصنایع پتروشیمی و پلیمر در توسعه اقتصادی کشور و نیاز مبرم این صنایع به کار کارشناسان بازرسی فنی بمنظور حصول اطمینان ازصحت تعمیرات وتغییرات واصلاحات انجام شده و حفظ و حراست دستگاهها در مقابل خوردگی و اتفاقات و حوادث ناخواسته و انفجارات که در اثر ضعیف شدن دستگاهها در طول زمان ممکن است پیش آید این دوره از اهمیت حیاتی وسرنوشت ساز واثر گذاری برخوردار می باشد .
به فضل وعون الهی در مقاله ای جداگانه گرایش دوم این رشته دانشگاهی--که در مقدمه این مقاله بدان اشاره رفت-یعنی« مهندسی ایمنی وحفاظت فنی» را معرفی خواهیم کرد.

تهیه کننده :مهندس بهرام خواجه احمدی
(مهندس ارشد ناظر برصادرات نفت خام – جانشین رییس منطقه 3 اداره کل نظارت بر صادرات ومبادلات مواد نفتی