گذري بر جاذبه‌هاي طبيعي اراک

[رزیتا]

گذري بر جاذبه‌هاي طبيعي اراک

آب و هواي پاک و لطيف و چشمه جوشان با آب بسيار خنک و گوارايش خاصيت درماني و تقديس آن (به گفته اهالي و مراجعه کنندگان) باعث جذب عده‌اي از علاقمند به طبيعت شده که اکثراً پس از استفاده از آب...
شهر اراک پايتخت استان مرکزي يا همان سلطان‌آباد قديم اگرچه به عنوان شهري صنعتي در کشور شناخته شده است، اما بي بهره از طبيعت و جاذبه‌هاي طبيعي نيست؛ جاذبه‌ها و منابعي که اگرچه ممکن است چندان شناخته شده نباشند، اما هرساله دوستداران طبيعت را به سوي خود مي‌کشانند. آنچه در پي آمده است شرحي است بر تعدادي از اين جاذبه‌ها.

درياچه ميقان
در شمال شرقي شهر اراک و در منطقه فراهان سفلي درياچه فصلي قرار دارد که در فصل بارندگي پر آب شده و در فصول خشک به صورت باتلاق و نمکزار در مي‌آيد که به کوير يا درياچه ميقان شهرت دارد.

خاک اين منطقه از مارون و رس بوده و در هواي مرطوب و باراني نرم مي‌شود. با کاهش رطوبت هوا قدرت تبخير افزايش يافته و گنبدها و طبقات نمکي شکل مي‌گيرد. اين طبقات و لايه‌هاي نمکي تمامي‌ سطح درياچه را پوشانده و از فاصله دور سفيد برفي جلوه مي‌دهد. مردم از حفره‌ها و گودال‌هاي اطراف درياچه نمک استخراج کرده و پس از تصفيه به مصرف مي‌رسانند.
زيبايي اين درياچه در تمام ايام روز به ويژه در هنگام طلوع و غروب خورشيد شگفت انگيز بوده و جلوه‌ها و سراب‌هاي ايجاد شده آن هر بيننده‌اي را متحير مي‌سازد. مساحت درياچه بين 100 تا 110 کيلومتر مربع بوده و حدود 1655 متر از سطح دريا ارتفاع دارد. درياچه در فصل پاييز و زمستان زيستگاه پرندگان مهاجري است که از نواحي سرد سيبري به سوي سرزمين‌هاي گرمسيري کوچ مي‌کنند.

کوير ميقان يکي از مهمترين معادن سولفات سديم جهان را در اختيار دارد. ذخاير سولفات سديم اين معدن بيش از 45 ميليون تن برآورده شده است که در صورت استخراج و تصفيه مي‌تواند علاوه بر تامين نياز داخلي به اکثر کشورهاي جهان صادر شود.

در اطراف درياچه و کوير، گياهان شورزاري وجود دارد که به قره‌داغ معروف است. اين گياه که بومي‌ منطقه مي‌باشد همانند سدي پيش روي شن‌هاي روان را گرفته و به صورت چتري بزرگ شاخه‌هاي خود را روي تپه‌هاي ماسه‌اي مي‌گستراند.
ريشه‌هاي اين گياه به سرعت در داخل تپه‌هاي ماسه‌اي نفوذ کرده و مانع پراکندگي ماسه‌ها مي‌شود. اين گياه که به قهرمان کوير مشهور شده به صورت طبيعي باعث تثبيت شن‌هاي روان گرديده و هم اکنون حدود 39 هزار هکتار از زمين‌هاي اطراف کوير را پوشانده است.

چشمه چپقلي
اين چشمه در دامنه شمالي "باغ برآفتاب" در جنوب سه راهي اراک - ملاير – شازند قرار دارد. اين چشمه در بالاي درهاي بسيار زيبا واقع شده‌ است که پس از رسيدن به بالاي دره و در کنار چشمه به هر تازه از راه رسيده‌اي جاني تازه مي‌بخشد. آب و هواي پاک و لطيف و چشمه جوشان با آب بسيار خنک و گوارايش خاصيت درماني و تقديس آن (به گفته اهالي و مراجعه کنندگان) باعث جذب عده‌اي از علاقمند به طبيعت شده که اکثراً پس از استفاده از آب چشمه مقداري از آن را با خود مي‌برند.

غار هيزج
در غرب استان مرکزي و شمال غربي اراک در شهرستان کميجان و روستاي هيزج غار بزرگي در دامنه شمال غربي کوه قوزي قشلاق قرار دارد که به غار هيزج معروف است. اين غار با غار قلعه جوق حدود 6 کيلومتر فاصله دارد. دهانه غار در بين قلعه مخروبه‌اي باز مي‌شود که آن را زاغه دره‌سي مي‌نامند. از بقايا و آثار بجا مانده، اين نکته استنباط مي‌شود که بدليل موقعيت طبيعي و پناهگاهي غار، در اطراف آن دژ و سنگرهاي دفاعي ساخته‌اند و ساکنان اطراف آن در هنگام ضرورت يا جنگ به درون غار پناه مي‌برده‌اند. در دهانه ورودي غار ديوار سنگر مانندي وجود دارد که براي دفاع از هجوم دشمنان به درون غار ساخته شده است.

غار کيخسرو
اين غار که به شازنده، کيخسرو و شاه کيخسرو معروف است در فاصله 35 کيلومتري جنوب غرب شهر اراک و در قله کوه مرتفع شاه‌زنده از رشته کوه راسوند قرار دارد. ارتفاع اين غار از سطح دريا حدود 2890 متر است. دهانه ورودي غار به سمت غرب است و درون غار يک دهليز باريک به طول 18 متر، عرض متوسط 6 متر و ارتفاع 3 متر قرار دارد.
غار کيخسرو جايگاه ويژه‌اي در اسطوره‌هاي ايران باستان داشته و در نزد زرتشتيان جهان به عنوان يکي از مکان‌هاي مقدس بشمار مي‌رود. هر ساله تعداد زيادي از علاقمندان بويژه زرتشتيان ساکن ايران و همچنين کشور هندوستان جهت زيارت و اداي نذر به اين مکان مي‌آيند. روي ديوارهاي غار اسامي‌ پلهلوان ‌هاي ايراني از جمله پولاد تيرانداز و سياوش شهريار حک شده است.

غار قلعه جوق
اين غار در نزديکي روستاي چهرقان از توابع بخش وفس اراک در کوهي به نام قوزي قشلاق (در زبان محلي يعني سايه رو) واقع شده است. اين غار بوسيله انسان و در دل کوه حفر شده و داراي سه مدخل است. در گذشته نردباني در پاي آن قرار داشت که رفتن به درون آن را آسان مي‌کرد، اما امروزه آن نردبان از بين رفته و بدون وسايل کوهنوردي رفتن به درون غار ممکن نيست. علاوه برآن دسترسي به آن کمي ‌مشکل است. برخي معتقدند که اين غار يا دهليز به منظور دفن مردگان در آئين زرتشت بوده و در واقع بايد آن را آرامگاه دانست.

غار سوله خونزا
در جنوب شهرستان اراک و در نزديکي روستاي شمس آباد، در دامنه کوهي به همين نام، غار سوله خونزا واقع شده است. غار داراي دو دهانه است. دهانه اول 37 متر طول و 5/1 متر عرض و دهانه دوم که در ارتفاع بالاتر قرار دارد 47 متر طول و يک متر عرض و 5/1 متر ارتفاع دارد. در انتهاي غار حوضچه‌هايي ساخته شده است که جنس ديواره‌هاي آن از ساروج بوده و داراي آب خنک و گوارايي است. احتمال مي‌رود در گذشته اين غار براي پناهگاه مورد استفاده قرار مي‌گرفته است.
موقعيت طبيعي و شکارگاهي شمس‌آباد با چشمه‌هاي فراوان آن منطقه زيبايي را براي جلب گردشگران علاقمند به طبيعت ايجاد کرده و وجود اين غار بر غناي جاذبه‌هاي منطقه افزوده است.

غار سفيد خاني
در جنوب غربي اراک و در رشته کوه سفيدخاني (کوه تخت) از توابع شهر سنجان به فاصله 18 کيلومتر از شهر اراک، غار طبيعي سفيدخاني وجود دارد. اين کوه در ارتفاع 3118 متري از سطح دريا واقع شده و تقريباً در تمام ايام فصل زمستان و بهار پوشيده از برف است. در گذشته روستائيان براي مصارف شهري از يخچال‌هاي طبيعي اين کوه، يخ و برف مورد نياز خود را تامين مي‌کردند. با توجه به برفگير بودن اين ارتفاعات، چشمه‌هاي متعددي از آن سرچشمه مي‌گيرد که از مهمترين آنها مي‌توان به چشمه چپخلي (چپقلي) اشاره نمود که آب بسيار گوارايي داشته و براي بيماري‌هاي مجاري ادرار و سنگ مثانه مفيد است.
در دامنه اين رشته کوه غار سفيد خاني قرار دارد که دهانه ورودي آن 70×40 سانتيمتر بوده و عمود بر غار است. در بالاي دهانه غار دودکش بزرگي به صورت تنور دهانه باز ديده مي‌شود که در اصطلاح علمي ‌به آن دودکش جن مي‌گويند. در اصطلاح محلي از آن به ايوان عباس قيلخان ياد مي‌شود.
در کف اين غار حوضچه پر آب بزرگي به عمق 7 متر، عرض 3 متر و طول 5 متر وجود دارد که از آب‌هاي نفوذي برف و باران تغذيه مي‌شود. از سقف غار نيز قنديل‌هاي زيبايي به شکل ستون، آويزان است که از آنها آب به کف غار جاري شود. اين قنديل‌ها بر اثر محلول‌هاي آهکي پديد آمده و شکل‌هاي استالاکتيکتي را بوجود آورده است.

غار آسيلي
اين غار نزديک روستاي آمان‌آباد و در غرب روستاي انجدان قرار دارد. طول کلي غار 5/73 متر و عرض آن 8 متر است. در داخل اين غار حوضچه‌هايي قرار دارد که ديواره‌هاي آن يک پارچه از مواد آهکي و بلورهاي منشوري استالاکتيتي پوشيده شده است . مدخل آن داري دو دريچه دايره شکل است که ستوني به محيط يک متر، ديواره وسطي اين دو دريچه را تشکيل مي‌دهد.

منبع: ميراث فرهنگي و گردشگري
تهيه وتنظيم: زهره حضرتي