پستانداران - گربه سانان: معرفی شیر ایرانی

[Setare]

شیر ایرانی:
Panthera leo persicus
Persian lion

مشخصات: جثه کمی از شیر آفریقایی کوچکتر ،موها کوتاه ،رنگ بدن زرد و بدون لکه یا نوار های راه راه است. شیر نر یال به نسبت کوتاه( در شیر آسیایی گوش ها مشاهده می شود ولی در اکثر شیر های آفریقایی یال های بلند گوش ها را می پوشاند) با مو های سیاه و زرد و دمی بلند با دسته ای از مو های بلند سیاه در انتهای آن دارد.یکی دیگر از مشخصه های شیر ایرانی وجود یک چین خوردگی پوست در سرتاسر طول شکم است که در شیر آفزیقایی وجود ندارد. اندازه ها: طول سر و تنه 150 تا 190 سانتی متر،دم حدود 100 سانتی متر ،وزن 110 تا 190 کیلوگرم. زیستگاه: مناطق جنگلی ،بوته زار ها و علفزارهای نزدیک به آب واقع در نواحی جنوب زاگرس و بیشه زار های خوزستان.
پراکندگی: در گذشته پراکندگی وسیعی از مناطق جنوب و جنوب غربی ایران، تا بوشهر و دشت ارژن واقع در غرب شیراز داشته است.ولی در حال حاضر نسل آن در ایران به کلی منقرض شده است.
پراکنش جهانی: شیر ایرانی در گذشته از شمال یونان و ترکیه تا خاور میانه و مناطق مرکزی هند پراکندگی داشته است ولی در حال حاضر فقط حدود 350 قلاده از بازمانده های شیر ایرانی در هندوستان وجود داد که اغلب آنها در منطقه حفاظت شده « گیر» در کتیاور واقع در شمال غربی هندوستان زندگی می کنند. گاهی اوقات افراد بومی با استفاه از طعمه های مسموم آنها را کشته و ناخن های آنها را به فروش می رسانند.
عادات: اغلب شبگرد است.صبح زود و غروب فعالیت بیشتری دارد. معمولا به صورت اجتماعی زندگی می کند در حالت عادی با سرعت چهار کیلو متر در ساعت حرکت می کند. ولی قادر است مسافت کوتاهی را با سرعت 60 کیلومتر در ساعت بدود و طول 12 متر را بپرد. معمولا به صورت سینه خیز به به طعمه می پرد. حیوانات کوچک را معمولا با ضربه دست می کشد وی جانوران بزرگ را از طریق گاز گرفتن گلو و جانوران بزرگتر را با گاز گرفتن سوراخ های بینی خفه می کند. شیر ها معمولا حدود 20 ساعت در روز به استراحت می پردازند. غذا: در زیستگاه های ایران غذای اصلی او را گراز و در مناطق زاگرس و خوزستان احتمالا گوزن زرد و همچنین جانوران اهلی مانند گاو و گاو میش تشکیل می داده است.
تولید مثل: در هندوستان در تمام طول سال قادر به تولید مثل است ولی معمولا همگی در یک زمان جفت گیری میکنند تا بچه ها با هم به دنیا بیایند. طول آبستنی حدود 100 روز است. یک تا شش بچه می زاید. بچه ها از هر شیر ماده ای که شیر داشته باشد تغذیه می کنند. آنها همکاری خود را در شکار از 11 ماهگی شروع می کنند. در دو تا چهار سالگی قادر به تولید مثل هستند. در اسارت تا 30 سال زندگی می کنند.
وضعیت فعلی: براساس اطلاعات ذکر شده در سفرنامه ها و گزارش های محققان تا حدود 150 سال قبل پراکندگی وسیعی از دزفول ،مسجد سلیمان، شوش ،رامهرمز تا بوشهر ،کازرون و دشت ارژن و کام فیروز فارس داسته است. بلنفورد می نویسد هر سال تعداد 4 تا 5 شیر در منطقه دشت ارژن شکار میشد و بچه شیر ها را در بازار شیراز بفروش می رساندند. آخرین گزارش ها از شیر ایرانی مربوط به مشاهده بک شیر ماده در سال 1942 در شمال غربی دزفول می باشد. مرحوم فیلی که از افراد معتمد و سرشناس شوش بودند تا حدود 1320 گروه های چهار تا پنج تایی شیر را در محل پناهگاه حیات وحش کرخه فعلی مشاده کرده بودند. به احتمال زیاد شکار بی رویه ای که غالبا توسط عشایر و افراد محلی به طریقه جرگه کردن ( راندن حیوانات به سمتی که شکارچیان استتار شده اند) انجام می گرفت. و همچنین تخریب زیستگاه ،سمی نمودن لاشه جانوران شکار شده و کم شدن طعمه هایی مانند گوزن زرد از عوامل انقراض این حیوان بوده اند. شیر در بین ایرانیان باستان و آئین میترائیسم از احترام و اهمیت خاصی برخوردار بوده و در ادبیات و هنر ایران مقامی والا و ارجمند داشته است. به طوری که در بسیاری از نقش ها و نوشته ها از شیر به عنوان نماد قدرت ،شجاعت ،دلیری،نور و نیروی خورشید و پرتو های آن و قدرت زیادش به عنوان سلطان جانوران ،در ایجاد این نماد ها موثر بوده است.

در اواسط دهه 50 تلاش های زیادی برای معرفی مجدد شیر به زیستگاه دشت ارژن توسط سازمان حفاظت محیط زیست و مهندس هوشنگ ضیایی به عنوان مجری پروژه ایجاد پارک بین المللی ارژن انجام گرفت، منطقه وسیعی شمال دشت ارژن تا دریاچه پریشان تحت حفاظت قرار گرفت و برخی از اراضی کشاورزی واقع در نقاط حساس نیز خریداری شد ولی در سالهای بعد به علت عدم توجه و علاقمندی مسئولان این طرح به صورت نیمه تمام رها گردید.