پارك فناوري چيست؟

[SonBol]

پاركهاي علمي و فناوري به عنوان يكي از نهادهاي اجتماعي و حلقه اي از زنجيره توسعه اقتصادي مبتني بر فناوري، در دهه 1980 شكل گرفتند. ازجمله اهداف ايجاد پاركهاي فناوري، افزايش نوآوري تكنولوژيك، توسعه اقتصادي و اشتغال زايي متخصصان است و بسياري از سياستگذاران از پاركهاي فناوري به عنوان بخشي از يك راهبرد انديشمند و هماهنگ براي توسعه ملي يا منطقه اي نام مي برند. از طرف ديگر پاركهاي فناوري به عنوان ابزار جلب شركتهاي مبتني بر فناوري پيشرفته در سطح بين المللي شناخته مي شوند و علاوه برآن محملي براي جذب متخصصان و دانشمندان و توسعه فعاليت كارآفرينان مي باشند. امروزه بيش از 800 پارك علمي و فناوري در بيش از 55 كشور جهان ايجاد شده و بيش از اين مقدار در حال ساخت است كه نشان از توجه كشورها به اين نهاد اجتماعي مهم دارد. همچنين شكل گيري و توسعه بسياري از پديده هاي نوظهور تكنولوژيكي از درون اين پاركها است و دولت ها مي كوشند با ايجاد محيطي مناسب، شرايط كار و فعاليت را براي شركتهاي كوچك و متوسط، و جذب شركتهاي بين المللي مبتني بر فناوري را فراهم نمايند. لذا نقش دولت بخصوص در كشورهايي همچون ايران، در توسعه و موفقيت اين پاركها بسيار موثر و حياتي است.
پروفسور رستم لالکاکا، پارک فناوری را اين گونه تعريف می کند: "پارك فناوري، يك توسعه مبتني بر مالكيت، در يك محيط فيزيكي با كيفيت بالا و پارك مانند است. آنها از مزاياي نزديكي به منابع مهم سرمايه معنوي، زيرساخت هاي مناسب و سياست هاي راهنمايي كننده، بهره مند مي شوند و شركت هاي مبتني بر فناوري و مؤسسات دولتي را در يك "محيط مديريت شده" حمايت مي كنند و بنابراين، تعامل، توسعه فناوري و رشد اقتصادي را تسهيل مي كنند."

بررسی يک مفهوم
"پارك فناوري" عبارتی عام و و اين روزها فراگير است که به دليل وسعت تعابيری که از آن می شود گاهی گيج کننده و ناشناخته می کند.
از اين اصطلاح در واقع براي توصيف سطح متنوعي از فعاليت ها در يک منطقه خاص جهت تحريك توسعه كارآفريني شركت هاي كوچك و متوسط دانش محور در يك كشور استفاده می شود. عبارت پارك فناوري حداقل 16 مترادف دارد كه رايج ترين آنها پارك علمي، پارك تحقيقاتي و قطب فناوري هستند. زمينه هاي جديد در فعاليت پارك هاي فناوري دائما در حال زياد شدن هستند تا اين پارك ها از رقباي فراوان خود كه حدود 295 پارك فناوري در سراسر جهان هستند، متمايز شوند.
پارك هاي فناوري از اوايل دهه 50 ميلادي در آمريكا ايجاد شدند و امروزه نيز دز سراسر جهان وجود دارند و تعدادشان روز به روز در حال افزايش است. در ابتدا مقوله پارك فناوري تعريف بسيار محدودي داشت كه تمركز اصلي آن بر مستغلات پارك بود، چه آنكه طبق اين تعريف دانشگاهها نوعا مستغلات، فضاهاي اداري يا تجهيزات تحقيقاتي را به واحدهاي تجاري اجاره مي دهند. گاهي اوقات اين تركيب به شهرك هاي صنعتي يا محل تجمع شركت ها شباهت مي يابد. امروزه اين مقوله توسعه يافته است تا محدوده وسيع تري از فعاليت ها شامل توسعه اقتصادي و انتقال فناوري را در بر گيرد.
اگرچه تعاريف گوناگوني در مورد پارك فناوري ارائه شده است، ولي تعريفي كه ما در اين مقاله آن را مد نظر قرار مي دهيم، يك پارك فناوري را واحدي مي داند كه:
1. با مؤسسات آموزشي و پژوهشي در ارتباط است.
2. زيرساخت ها و خدمات پشتيباني، خصوصا مستغلات و فضاهاي اداري را براي واحدهاي تجاري فراهم مي نمايد.
3. وظيفه انتقال فناوري را بر عهده دارد.
4. وظيفه توسعه فناوري را بر عهده دارد.
نكته قابل ذكر آن است كه به هرحال همه پارك هاي فناوري به همه اين خصوصيات دست نمي يابند و برخي نيز ممكن است وظايفي اضافه بر آنچه ذكر شد نيز داشته باشند. آنگونه كه انجمن بريتانيا در تعريف خود مي آورد: مقوله پارك فناوري شامل محدوده وسيع و متنوعي از ابتكارات و نوآوري ها مي شود كه اين تنوع حتي در داخل يك پارك نيز وجود دارد. بنابراين امكان ارائه تعريفي محكم و فراگير در اين مورد وجود نخواهد داشت.
به عنوان مثال، در سال 1993 در ايالات متحده آمريكا مساحت متوسط پارك هاي فناوري 200 هكتار بود با بيش از 200 هزار فوت مربع ساختمان، 12 شركت عضو، 300 نفر شاغل و 250 هزار دلار بودجه عملياتي.
پارك هاي خارج از ايالات متحده عموما حجمي كوچكتر دارند و در موقعيت هاي بسيار متفاوتي قرار دارند؛ از يك فضاي سبز وسيع در محيطي روستايي گرفته تا پارك هاي عمودي در ساختمان هاي بلند واقع در شهرهاي بزرگ. امروزه، حدود 250 پارك فناوري در انجمن بين المللي پارك هاي علمي عضو هستند و 295 پارك عضو انجمن پاركهاي فناوري مرتبط با دانشگاه هستند.
نام هاي ديگر و اجزاء:
همانگونه كه تعريف ثابتي براي پارك فناوري وجود ندارد، اصطلاح ثابتي نيز براي براي وظايفي كه پارك هاي فناوري انجام مي دهند به كار نمي رود. اگرچه در ايالات متحده پارك فناوري، پارك تحقيقاتي يا پارك تحقيقات فناوري به كار مي رود، اصطلاح پارك علمي در انگلستان و اروپا رايج تر است و عبارت قطب فناوري در فرانسه بسيار استفاده مي شود.

در يك تقسيم بندي كلي پاركهاي علمي و فناوري را مي توان به سه دسته تقسيم كرد:

مراكز رشد شركتها و موسسات (انكوباتورها) كه جهت شركتهاي نوپا و Start up ها است.
پاركهاي علمي و فناوري كه بيشتر شركتها و موسسات تحقيقاتي و فناوري و انوكوباتورها در آن حضور دارند و شهرك هاي علمي وتحقيقاتي كه متشكل از چندين پارك، دانشگاه و مراكز مسكوني است.
هم اكنون تعريف واحدي از پاركها يا شهركها در جهان وجود ندارد و كشورها بر اساس مقتضيات و نيازهاي خود به ايجاد پاركها اقدام مي نمايند.اسامي مختلفي نيز براي پاركها در كشورهاي مختلف از قبيل انکوباتور تجاري، مرکز نوآوري، مرکز کارآفريني، پارک فناوري، پارک علمي، پارک تحقيقاتي، قطب فناوري، شهر علمي – تحقيقاتي، تکنوپوليس، تکنوپل و 000 گذاشته شده است.

هدف اصلي يك پارك فناوري
اگرچه هر شهر يا كشوري ممكن است دلايل متفاوتي براي ايجاد پارك هاي فناوري داشته باشد، ولي عموما هدف اوليه از تشكيل يك پارك فناوري افزايش تعداد شركت هاي كوچك و متوسط دانش محور است (كه كارآفرين نيز هستند) تا در يك محيط اقتصادي به فعاليت بپردازند. از اين شركت ها به عنوان پشتوانه بخش خصوصي براي كمك به تنوع اقتصادي نام برده مي شود.
كشورهاي در حال توسعه كه تجربه چنداني در زمينه فناوري ندارند، ممكن است از پارك هاي فناوري جهت جذب سرمايه گذاري خارجي براي ايجاد شغل و همچنين افزايش درآمدهاي مالياتي استفاده کنند.
در زير ليستي از اصطلاحاتي كه مترادف با پارك فناوري به كار مي روند، آمده است:
 پارك تجاري
 پارك رايانه اي
 پارك فناوري پيشرفته
 پارك صنعتي
 مركز نوآوري
 پارك تحقيق و توسعه
 پارك تحقيقاتي
 پارك تحقيقات و فناوري
 پارك علمي و فناوري
 شهرك علمي
 پارك علمي
 مركز رشد فناوري
 قطب فناوري
 شهرك فناوري

منبع: ماهنامه تحليلگران عصر اطلاعات