مشاهیر و بزرگان كرد در عرصه های مختلف

[behnam5555]

شێخ کەمال شێخ نورى (گێلە)

گەڕام بەنێو خەونەکانى لاپەڕە شاراوەکانادا... ئەو لاپەڕانەى، کە هەڵگیرابوون لە نسرمدا... دێڕەکان یەقیان کردبووه ... وشەکان بە تۆراوى ڕه‌نگى خۆرنەوەزانیان لێ نیشتبوو ... لە وێدا زمانەکان، زمانى شیعر بوون... شیعر وەك پەڕى نێرگس، شەیداى تیشکى خۆر بوو... وەك پەپوولە، ئه‌وینی سەرچڵان و وەکو هەنگ بە شوێن شیلەى گوڵدا ئەگەڕا... لە وێدا شیعر پانتاییەکى فراوانى لە دنیاى پاك و بێگەردیا داگیر کردبوو ... بە لێوارى ئازارەکانادا گوڵاڵەکانى بەهارى ئەچاند... ئەو گوڵانەى، کە گەلێ جوانى ئەخەنە سەر جوانیەکانى تر... لەوێدا زمانە بە سۆزەکان ئەبوونە ئەشك و بەکەلێنەکانى مێژودا ڕۆدەچون ... بە باڵە شکستەکان بەسەر ئاسمانى ئەندێشەدا ئەفڕین... تریفەیان ئەخستە ناو جەنگەوە و ڕوخسارى ماهیان بەگژ ئەستێرەکانادا ئەکرد... ئەبونە چەکەرەى هیوا و بە باڵاى ئاواتدا هەڵئەزنان... هەموو شەوێك لەگەڵ تاریکیدا لە زۆراندا بوون ... چاوەڕێی تیشکى زەردەپەڕى سپێدەیان ئەکرد... لەگەڵ هەڵهاتنى تیشکە ئاڵتونیەکانیشدا جارێکى تر بە شوێن پێیەکانى ژیاندا ئەچونەوە... بەرانبەر هەمو سەرنجێك پرسیاریان ئەوروژاند و لەتەك هەموو پرسیارێکدا وەڵامێکیان ئەخوڵقاند.
لە وێداو لە ئامێزى شاعیرێکدا شاعیرێکى تر گۆشکرا... لەبنارى چیایەکى سەرکەشدا، لەگوندێکى دڵگیر و تەڕو پاراودا .. لە نێو خانەوادەیەکى شارەزا بەهەموو زانستێکى بیستراو و نوسراو... لە نێو و شەو دێڕو پەرتوك و دانراو... هاتە ژیانەوە تا وەك باوك ئەویش بیهۆنێتەوە هۆنراو... لە گوندى تەکێى زەردیاواى سەر بە سلێمانى ... ڕوخسارى دایك گەشایەوە بە هاتنى کەمال بە شادمانى.
ساڵى 1934 لە پانزەى شوبات... ڕۆژى پێنج شەممە بوو شێخى شاعیرمان چاوى هەڵهێنا بە دنیایەکى پڕ لە ئاوات... تا گەورە بێ و بچێتە نێو کۆڕى خەبات ... بە منداڵى لەگەڵ منداڵانى گوند و کۆڵان ... تاوێ لێرەو تاوێ لەوێ لە نێو خزمان ... وردە وردە چۆیە نێو دنیاى خوێندن ... تا لە ئەلف و بێ وە بچێتە نێو دەریاى زانست و گەشەکردن. لە پێشا لاى کاکە "حەمەى کوڕى شێخ عەبدولکەریم" دەستى دایە خوێندن بە پشتى خالقى کەریم.
پاشان لاى "شێخ عەبدوڵاى کوڕى شێخ حەسەن"، کە نمونە بو بۆ خزمى ڕه‌سه‌ن، دواتر گەڕایەوە لاى حەزرەتى شێخ نورى باوکى، تا سود وەرگرێ لەدەریاى زانستى ئەو بە بێباکى، بۆ وەرگرتنى زانیارى.
وتەکانى خاڵى هەڵبژارد بە دیارى. لاى حەزرەتى شێخ مستەفاى ى شێخ نەجیبى تاقانەى زەمان. هەم شێخى زانستەکان و هەم خانەدان. کەوتە گەڕان بەنێو حوجرەى فەقێکانا. تا لەنێویان هەڵبژێرێ زانا ى دانا... ملى رێی گرت بەرەو گوندى مەسۆیی ئەم جارە هەنگاوى نا. لاى مامۆستاى پایەبەرز مەلا حسێن چۆکى دانا. تا لاى ئەویش بڕێکى تر زانست فێر بێ. لە کاتى بونى کێشەدا وەڵامى بێ. لە دواى گەڕان لە مەسۆیی و سێوسێنان. بۆ هەگبە پڕکردن لەوشەو رستەى جوان... جارێکى تر گەڕایەوە سلێمانى. تا بگەڕێ ناو مزگەوت و حوجرەکانى... لاى سەید غەفور حاجى مامەندى. لە مزگەوتى سەید حەسەن خوێنویەتى گەلەنبەوى و ئاداب و حاشیەکانى.
پاشان چۆتە مزگەوتى شێخ حەکیم. لەوێش وەک نەخۆشێك بۆ چارەسەر چوبێتە لاى حەکیم... گوێی شل کرد بۆ مامۆستا تا فێر ببێت زانستى زیاتر. تا سەرکەوێ لە کۆکردنەوەى گەنجینەکەى بە شێوەیەکى چاتر... بۆ خوێندن رێى پریس و هەورامانى. گرتە بەر ئەویش وەکو هاوەڵەکانى. لەوێش لە خزمەتى مامۆستا مەلا عوسمان کەوتە چنینەوەى خەرمانى پڕ پیتى زانایان.
لەکۆتایی خوێندن جارێکى تر مزگەوتەکەى حەزرەتى "شیخ باباعەلى" لە سلێمانى. لاى حەزرەتى "حاجى شێخ نورى نورانى" خوێندن تەواو دەکات. هەر لەسەر دەستى باوکى دەگات بە ئاوات. مۆڵەتى زانستى وەردەگرێت تا رێنمایى موسڵمانان بکات. ئەو جا لە حوجرەى مزگەوتەکەى خۆیان دانیشت.
لەگەڵ بە جێهێنانى ئەرکەکانى بەرنامەى بۆ ژیانى داهاتوى داڕشت. لە هاوشانى رێنماییە ئایینیەکان. کەوتە گەڕان بە نێو گوڵزارى دیوانەکان. لەوێدا زمانى شیعرى پژا. لە پاش ماڵ ئاواییى باوکى واتا حەزرەتى حاجى شێخ نورى. بە هۆنراوە هەستەکانى خۆى بۆ دەربڕا. ئیدى شیعر بوو بە خولیا و لە تەک ساتە تاڵ و شیرینەکانیدا گوزارشتى لە بونى خۆى دەکرد. خەونەکانى بە رەنگى شیعر دەرێژا. وەك خۆى دەفەرموێ: "دیوانەکەم ئاوێنەیە بۆ ژیانەکەم"
لە نێو شیعرەکانیدا تەواوى نەهامەتى و دەربەدەرى و کۆستەکانى وێنەکێشراوە. پاشکۆیەکى دیوانەکەى بۆ کارەساتى جەرگ بڕ دانراوە. فرمێسکى دورى و گەڕانێ بە کوردستانى وێرانا. دیارن چۆن دەدوێ لە ئازارەکان بوێرانە. چۆنیش دەژى بە هیواوە لە ژیانا. خامەى هەمیشە فرمێسکى لێ دەبارێ بۆ ئازارى گەلەکەى. بەردەوامیش گوڵزارى بەهارە بۆ مافە رەواکەى. ئەوە زمانى شیعرە ... بە هەورازەکانا بێ ماندوبون و لە نشێوەکانا بێ هەڵدێران ورد ورد بە بزەوە بەنێو دڕکەڵانەکانا بڕوا و لە گوڵیش نەڕەنجێ ... زمانێکە عەشق فێرە بۆنى خاکى ئەکا و لە مەملەکەتى بێنازیدا گەشە ئەکا ... لە ئەنگوستە چاوا وازى ئەکا لەگەڵ رەنگەکانیش چیرۆک خوانە ... شام و زەردە ئاوازەکەى بەسۆزەوە ئەڵێنەوە...ئەم زمانە لە میحرابا فێرى گروگاڵ بو و لە مینبەرا پژا... فێرە ئەشق بو و بە ئاوازى شیعر سەمفۆنیاى بۆ ژین ئەچڕى ... تێکەڵ بەجۆگەکان بو و دەریاى غەمى بڕى، بوو بەدیوان و لە دەرگاى پرسیارى ئەدا. ئەمە زمانى شیعرە ... زمانێکى دو جەمسەرە ... خەندە و ڕاموسان و دەستەملانێ ... جەنگ، هێرش و بەرگرى... لە ساتە ناسکەکاندا فریشتەى باڵ نەخشین و دەنوکى سوێسکە و قاسپەى کەو و چریکەى بولبول و باڵاى ئاسکە... رۆژانى تر یش هەڵۆیەکى بەرزە فڕە و بەشوێن نێچیرا ئەگەرێ... لولەى چەکە و لە هەڵمەتا سەنگەر ئەڕوخێنێ... زریان و رەشەباى پاییزەو گەڵاى زەرد ئەوەرێنێ... چەند دڵۆپێ خوێنە و ئازارى خاک ئەشکێنێ.

پەیوەندیەکانى شاعیر

لە خانەوادەیەکى دیارو ناسراوى کۆمەڵایەتى. گۆشکرا بە شیرى کوردایەتى. لە نێو کۆڕ و کۆمەڵ و کۆبونەوەدا. لە کۆڕی زانست و شیعر و بۆنەدا، بەردەوام ئامادە بووە و لەگەڵ زۆرینەدا پەیوەندى گرێدەدا. لە ناو شاعیراندا لەگەڵ گۆران و دیلان ... هاوڕێى خەبات بوون بۆ ئاشتى جیهان ... لە نێو حوجرەو مزگەوتەکاندا ... بوو بە دۆستى مەندیل بەسەرەکان ... لە دیوەخانى باوکى خانەدان ... گەلێکى ناسى لە گەورە پیاوان ... لە میواندارى تەکیە و خانەقا بۆ لاى شێخ و موریدان ... ئاشنایەتى بەست لەگەڵ شێخانى تەریقەت ... لەناو کۆڕى گەورە پیاوان سەرنجى پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکانى دەدا بە دیقەت ... لەماوەیەى ژیانا چەنێکى ناسى ... لە هەژارلەزانا و دانا شێخ و خانەدان لە ئاغا و بەگ و خەڵکى ڕامیاری.

ماڵئاوایی شاعیر

بەرەبەیانى سپێدەى سێشەممە کاتژمێر شەش و سى خولەکى رۆژێکى نۆ... سیانزەى مانگى یەکەمى ساڵى دووهەزارو نۆ...پاش ململانێیەکى سەخت لەگەڵ نەخۆشى و ئازارى ناو جێگا... بەبێدەنگى شێخ چاوەکانى لێکناو کۆچى کرد بەرەوو ژیانى ئەبەدى و دوا مەنزڵگا... وەك خۆى فەرمووى:

لەسەرچاوەى عیشق ئاوى ژیانم هەڵمژى بمرم
کە مردم ئەوسا تێئەگەن درێژتر بۆتەوە عومرم

شاعیر پاش خۆى بەرهەمەکانى بوونە بەشێک لە مێژووى شارەکەى شارى سلێمانى، کە بەشێکە لە کلتوور و مێژووى کوردوستانى. ئەو شارەى، کە خۆى دەربارەى دەفەرموێت:

سڵاو بۆ تۆ سلەیمانى کە دارالملکى بابان بوى
سڵاو بۆ کۆرى هەڵپەرکێت لە نەورۆزى بەهارانا
سڵاو بۆ داروبـــەردى تۆ سڵاو بۆ کێو وهەردى تۆ
سڵاو بۆ ئاوى شیرینت لـە بن بى وژێر چنارانا
سڵاوم بۆ هەواى سازت گوڵ و مێخەک کــــــــەوو قومرى
سڵاو بۆ شەونم و چیمەن لەگەڵ خۆرى بەیانیانا
سڵاوم بۆ قوتابخانـەت سڵاو بۆ ئەو هەموو زانا
بەسەر بەستى ژیان تــــــــا سەر لەگەڵ رێبازى قورئانا
سڵاو بۆ ووردەکارى ســــــەر کلام و حکمەت و مەنتیق
سڵاو بۆ مەسڵەحەت خوازیت لـــەبن ساباتى پیرانا

بەڵێ ئەو بەو شێوەیە سڵاوى لەشارەکەى دەکرد .

سڵاو بۆ تۆش بۆ روحى بەفرینت بۆ رەفتارو کردارى تۆ
بۆ هەڵسوکەوتى ناو مزگەوت ، غەمخۆریت لەگەڵ یارانا
سڵاو بۆ دەریاى زانین و هێزى بیر و تەدریسى تۆ
سڵاو بۆ تۆ گێلەى زانا و گێلەى گەشاوە لە گردى سەیوانا

بەرهەمەکانى شاعیر
چاپکراوەکان:

1 ـ پەراوێز و لەسەر نوسینى سەرچاوەى بێگەرد بۆ ناسینى مەرد
2 ـ ئەم دیوانەى بەردەستت

دەستنوسەکان:

1 ـ وتارى رۆژانى هەینى
2 ـ بیرەوەریەکان بەزمانى عەرەبى
3 ـ کلیلەو دمنە بەشیعر (وەرگێڕان)
4 ـ چەند نامیلکەیەک لە بوارەکانى شەریعەتى ئیسلامدا
5ـ چەندین وتارى هەمەچەشنە بە کوردى و عەرەبى
6 ـ الحب ینتێر على الجشع والدجل فی النهایە . شانۆنامە بە زمانى عەرەبى
7 ـ دروس المحبة والوفاء كي لا تتحول السعادة الى الشقاء
8 ـ الحسين سيد الشهداء و امام المجاهدين
9 ـ خوێندنگەى تەکێى قەرەداغ لە مێژووى کورددا
10 ـ ژیاننامەى زانایانى کورد
11 ـ حقيقة الإسلام.(الصوم ، الصلاة، الإستقامة ، التوبة ، الصدقة ، الحسد ، التربية ، حقيقة الدين)

http://www.xozga.com