گلیم بافی:تاریخچه،چله کشی،بافت

[چرو]

مقدمه ( هنر گلیم بافی)

اختلاف شرایط اقلیمی در مناطق مختلف ایران ( كوهستان، دشت و دمن، كویر) عامل تأثیرات و تغییرات در شرایط زندگی است. این تغییرات به نوبه خود تأثیر فراوان در همه مسائل، آداب و رسوم، سنن و هنرهای دستی كه بافت گلیم نیز یكی از آنهاست، دارد. بهتر بگوییم یكی از عوامل تنوع و گوناگونی بافتهای ایران همین است كه اشاره شد. تفاوت فاحش بافت های ایران هر كدام بیانگر خصوصیات بافندگان ومحیط بافت است كه كاملا از هم متمایز و قابل تشخیص هستند. نمونه هایی از تصاویر بافت های مناطق مختلف در بخش های بعدی معرفی میگردد.
با تكنیك بافت گلیم، وسایل مختلف تهیه می شود. رختخواب پیچ (چادر شب)، خورجین و سجاده نمونه هایی از آنهاست.
گلیم را می توان از دو جهت بررسی كرد: یكی از نظر بافت و دیگری از نظر نقش. بافت گلیم در ایران چندان اختلاف ندارد و در بیشتر نقاط ساده بافته می شود. در منطقه ای مثل دشت مغان كه شاهسونها زندگی می كنند گلیم را به طریق " سوماك " می بافند.

در این مبحث آنچه مهم است نقش ها و رنگ های انتخاب شده است كه دارای تنوع وسیعی می باشد. در بعضی نقاط ، رنگ خاصی بیشتر استفاده می شد. یكی از علل اساسی آن امكان رشد گیاه رنگی مخصوص در آن سرزمین بوده است كه برای تهیه آن رنگ، مورد استفاده قرار می گرفت، اما اكنون امكان تهیه رنگها در بازار بیشتر شده است و تقریبأ می توان گفت كه رنگ ها در همه جا متنوع است.
نقوش گلیم به دلیل تكنیك خاص بافت، بیشتر به صورت اشكال هندسی است، با وجود این محدودیت، آن چنان تنوع و قدرت هنری وسیعی دارد كه حتی در كتب هنری بین المللی دیده شده كه دست بافته روستایی ایرانی (كسی كه تحصیلی در زمینه فرم و رنگ ندارد) در مقایسه با كار هنری یك هنرمند (كسی كه تحصیل و تجربه در زمینه هنر دارد) دارای ارزش هنری بیشتری است.

نكته جالب توجه این است كه، به دلیل امكانات و تسهیلات ارتباطی كه به مرور زمان بین روستاها و شهرها ایجاد شده است، بافندگان، امكان برخورد و آشنایی با دست بافتهای یكدیگر را نیز پیدا كرده اند. این موضوع باعث می شود كه هنگام بافت، نقوشی از مناطقی كه گذر كرده اند به ذهنشان مانده باشد و یا شبیه آن نقوش را در گلیم خود بیاورند. برای مثال دیده شده است كه نقش هایی مشابه، هم در بافتهای آذربایجان و هم در كردستان و یا جاهای دیگر نزدیك به این نقاط بافته شده است.

مهندس زهرا جزایری