بیماریهای زنان و زایمان

[deltang]

بارداري از جمله معدود شرايطي است که وقتي براي يک خانم پيش مي‌آيد تقريباً تمامي زمينه‌هاي زندگي او را براي مدت 9 ماه تحت تأثير قرار مي‌دهد. يک خانم باردار خواسته يا ناخواسته از برخي شرايط عادي و روزمره اجتناب مي‌کند و بالعکس شرايطي را براي حفظ سلامت جنين خود مراعات مي کند که شايد در حالت عادي به آنها بي‌توجه باشد.توجه به اين نکته ضروري است که بارداري بيماري نيست اما با يک خانم باردار به واسطه شرايط خاص فيزيولوژيک بارداري به شکل يک بيمار رفتار مي‌شود. بنابراين مثل يک بيمار پاي بايدها و نبايدهايي وسط مي‌آيد که تا قبل از بارداري از آنها خبري نبود و مراقبت‌هاي دندانپزشکي از آن جمله‌اند...

کسي در مورد لزوم درمان‌هاي دندانپزشکي براي تمام اقشار و گروه‌ها در جامعه کوچک‌ترين شکي ندارد اما در مورد خانم‌هاي باردار قضيه کمي متفاوت است.

داستان‌هاي ترسناکي از تأثير منفي درمان‌هاي دندانپزشکي روي جنين در جامعه رواج دارد و شايد به واسطه همين قصه‌ها بسياري از خانم‌هاي باردار در دوران بارداري از مراجعه به دندانپزشک هراسانند. شايد خيلي هم نتوان به آنها خرده گرفت؛ درمان‌هاي دندانپزشکي اصولا استرس‌زا و لوازم مورد استفاده در آن کمابيش ترسناک هستند.

از سوي ديگر درد و بي‌حسي با آن سرنگ خوفناک هم وجود دارد. به داروهاي بي‌حسي و ساير مواد مورد استفاده در دندانپزشکي هم با شک و ترديد نگريسته مي‌شود که مبادا براي جنين مضر باشند. اما از همه مهم‌تر راديوگرافي و اشعه‌اي است که همه از اثرات وحشتناک آن سخن مي‌گويند. مطالبي که در بالا آمد اصلي‌ترين موارد نگراني است که خانم‌هاي باردار در مطب دندانپزشکي عنوان مي‌کنند اما بايد گفت عمده آنها بي‌پايه و اساس است.

براي روشن شدن موضوع توضيح برخي مسائل علمي ضروري به‌نظر مي‌رسد. دوره بارداري به 3 دوره سه ماهه تقسيم مي‌شود که 3 ماهه نخست حياتي‌ترين و مهم‌ترين آنها محسوب مي‌شود. در اين سه ماهه مخصوصا ماه نخست بارداري اندام‌زايي جنين آغاز مي‌شود و وجود برخي عوامل مضر که به آنها «تراتوژن» مي‌گويند ممکن است باعث بروز اختلالات جدي در جنين شود؛ اختلالاتي که به شکل انواع و اقسام بيماري‌ها و سندرم‌هاي مادرزادي بروز مي‌کند که حاصل آن نوزادي معلول، عقب‌مانده و يا حتي مرده است.

اين عوامل تراتوژن شامل بسياري از داروها، برخي بيماري‌ها نظير سرخجه و موادي نظير سيگار، الکل و مواد مخدر هستند. پس دوري گزيدن مادر از اين عوامل که حتماً توسط پزشک تبيين مي‌شود ضروري است.

سه ماهه سوم نيز از جهت خطر زايمان زودرس قابل اهميت است. در اين بين سه ماهه دوم بي‌خطرترين دوره بارداري به حساب مي‌آيد. بايد گفت درمان‌هاي دندانپزشکي و داروهاي مورد استفاده در آن به‌جز چند داروي خاص تقريباً هيچ منع تجويزي در دوران بارداري ندارند و خانم‌هاي باردار مي‌توانند بدون مشکل تحت درمان قرار گيرند.

اما در مورد راديوگرافي‌هاي درماني ذکر چند نکته ضروري است؛ نخست اين‌که بر طبق محاسبات صورت گرفته ميزان اشعه لازم براي تهيه راديوگرافي از تمام دندان‌ها بسيار بسيار کمتر از مقدار اشعه‌اي است که ممکن است به جنين آسيب وارد کند که دور بودن محل تابش اشعه از رحم هم باعث کاهش اشعه جذب شده مي‌شود.

اما در عين حال قانوني در علم راديولوژي وجود دارد که به موجب آن تابش اشعه به بيمار بايد تا حد امکان محدود و فقط در موارد ضروري صورت گيرد. يعني دندانپزشک با انجام يک معاينه باليني دقيق مي‌تواند تعداد راديوگرافي‌هاي مورد نياز را به حداقل ممکن کاهش دهد.

در عين حال استفاده از پيش‌بندهاي سربي که ساير نواحي بدن را از معرض اشعه دور نگه مي‌دارد نگراني در مورد خطرات جذب اشعه را از بين مي‌برد اما به ‌هر حال قاعده بر اين است که تا حد امکان از تهيه راديوگرافي از خانم‌هاي باردار اجتناب شود که دليل آن بيشتر ايجاد يک اطمينان رواني در بيمار است.

نام‌ها و نشانه‌ها

آيا تمام درمان‌هاي دندانپزشکي براي خانم‌هاي باردار قابل انجام است؟ براي پاسخ دادن به اين پرسش بايد گفت اصولاً درمان‌ها يا اختياري هستند يا اجباري؛ درمان‌هاي اختياري ضرورت حاد و فوري ندارند و تهديد کننده سلامت فرد نيستند، بنابراين مي‌توانند به تعويق افتاده يا اصلاً انجام نشوند مثل درمان‌هاي ارتودنسي، درمان‌هاي زيبايي و برخي درمان‌هاي ترميمي و جراحي‌هاي زيبايي فک و ايمپلنت.

انجام اين درمان‌ها در دوران بارداري اصلاً توصيه نمي‌شود، چون به‌راحتي مي‌توان انجام آنها را به بعد از زايمان موکول کرد. واقعاً چه نيازي است که براي يک درمان زيبايي مادر و جنين را تحت استرس بي‌موردي قرار داد؟ در عين حال انجام برخي درمان‌هاي پيچيده هم بهتر است به بعد از زايمان موکول شود، مثل جراحي‌هاي لثه که گرچه براي تأمين سلامت لثه ضروري هستند اما بهتر است تا بعد از وضع حمل به تعويق انداخته شوند.
اما دسته ديگر درمان‌هاي اجباري هستند که انجام آنها ضروري است. درمان دندان درد، آبسه و عفونت پيش‌رونده دنداني، ترميم پوسيدگي‌هاي مهاجم و جرم‌گيري در صورت مشاهده علايم بيماري پيش‌رونده لثه از جمله اين درمان‌ها هستند.

مثلاً اگر يک خانم باردار با دندان درد از مراجعه به دندانپزشک امتناع کند عفونت و استرس ناشي از درد خطرات بيشتري براي او و جنين به همراه خواهند داشت تا اين‌که دندانپزشک بخواهد براي او درمان ريشه انجام دهد. در چنين مواردي دندانپزشک با در نظر داشتن وضعيت خاص بيمار قادر به انجام درمان‌هاي اورژانس خواهد بود و مادر باردار در صورت بروز چنين مشکلاتي نبايد در مورد درمان فوري آنها کمترين ترديدي به‌خود راه دهد.

معمولاً براي انجام درمان‌هاي دندانپزشکي براي خانم‌هاي باردار دندانپزشک از پزشک متخصص زنان در مورد بي‌خطر بودن درمان نظرخواهي خواهد کرد. اگر متخصص زنان احتمال بروز خطر را براي بيمار خود گوشزد نمايد اغلب دندانپزشکان متخصص با مشورت جراح دهان و فک و صورت درمان را بر عهده مي‌گيرند. البته روندي که ذکر شد هميشگي و قطعي نيست.

وقتي که زود دير مي‌شود

رعايت بهداشت دهان و دندان براي خانم‌هاي باردار به مراتب واجب‌تر و مهم‌تر از افراد عادي است. در دوران بارداري با تغيير تعادل هورموني بافت‌هاي لثه به عوامل بيماري‌زا به‌شدت حساس مي‌شوند به نحوي که با حضور کمترين مقدار جرم و پلاک باکتريايي، لثه ملتهب شده و تمايل به خونريزي دارد.

برخي از خانم‌هاي باردار براي پرهيز از خونريزي لثه از مسواک زدن و مصرف نخ دندان خودداري مي‌کنند که ناگفته پيداست باعث وخيم‌تر شدن وضعيت لثه مي‌شود؛ در نتيجه عفونت لثه پيشرفت کرده و در صورت بي‌توجهي نسبت به درمان استخوان و ساير بافت‌هاي نگهدارنده دندان هم درگير مي‌شوند که مي‌تواند منجر به لقي و از دست رفتن دندان شود.

در عين حال محققان گزارش کرده‌اند که عفونت‌هاي لثه مي‌تواند منجر به تولد نوزاد با وزن کم شود که عوارض خاص خود را به‌دنبال دارد. برخي از خانم‌هاي باردار نيز به‌دليل بروز حالت تهوع قادر به مسواک زدن نيستند. اين مشکل را با مصرف کم خمير دندان و شستن دهان قبل از مسواک با آب سرد مي‌توان تا حدود زيادي برطرف کرد.

توصيه مي‌شود خانم‌هايي که قصد بچه‌دار شدن دارند قبل از بارداري حتماً به دندانپزشک مراجعه کرده تا پيش از آغاز دوران پر استرس بارداري و بروز مشکلات اورژانس درمان‌هاي لازم دندانپزشکي انجام گيرد.

اين مسئله که شما حامله هستيد به اين معنا نيست که خود را به صندلي يا کاناپه محدود کنيد براي اکثرت زنان ورزش در حين حاملگي نه تنها اشکالي ندارد بلکه توصيه نيز مي شود
منافع ورزش
ورزش حين حاملگي باعث حفط با افزايش قدرت ، انعطاف پذيري ، تحمل و طاقت شما شده وبه شما کمک مي کند که براي زايمان آماده شويد . به ورزش بعنوان راهي براي آماده شدن براي زايمان فکر کنيد . ورزش همچنين منافع ديگري نيز دارد . زنانيکه در تمرينات معتدل و منظم ورزشي در حين حاملگي شرکت مي کنند
1. احتمال کمتري دارد که دچار مسائل مربوط به افزايش زياد وزن شوند
2. متوجه مي شوند که ورزش بعنوان يک کاهش دهنده عالي استرس عمل مي کند
3. تمايل به کاهش وزن سريعتر بعد از زايمان دارند
4.ميزان کمتري از افسردگي بعداز زايمان دراند .

چه کساني نبايد در حين حاملگي ورزش کنند ؟
تعدادي از زنان نبايد در حين حاملگي ورزش کنند يا بايد ورزش خود را محدود کنند. اگر شما بيماري مزمن مانند مشکلات قلبي ، کليوي ، ديابت وابسته به انسولين يا بيماريهاي عضلاني اسکلتي هستيد از پزشک خود در مورد نوع و ميزان ورزشي که براي شما سودمند است سوال کنيد . اگر شما دچار خونريزي ، اسپاسم شديد يا تهديد به سقط هستيد و يا اگر شما داراي تاريخچه سقط مکرر و يا دچار نارسائي گردن رحم هستيد پزشک شما احتمالاً به شما خواهد گفت که حداقل تا سه ماهه دوم صبر کنيد و هيچ افزايشي در سطح فعاليت خود ندهيد . به بعضي زنان مانند کسانيکه تاريخچه زايمان زود رس دارند ممکن است گفته شود که اصلاُ ورزش نکنيد . فقط پزشک خودتان شرايط شما را به حد کافي خوب مي شناسد تا بهترين راه را به شما نشان بدهد .

انجام چه نوع ورزشي حين حاملگي بي ضرر است ؟
قبل از اينکه هر گونه برنامه ورزشي را شروع کنيد بايد با پزشک خود مشورت کنيد . ورزشي را انتخاب کنيد که قبلاً انجام مي داده ايد و بدن شما به آن عادت دارد . بسياري از پزشکان بيماران خود را از انجام ورزش جديد منع کرده و آنها را به پرهيز از فعاليتهائي که داراي ريسک سقوط يا صدمه جدي هستند برحذر مي دارند .
به ياد داشته باشيد که تغييرات بدن شما ممکن است بر توانائي شما در تحمل ورزشهاي خاص اثر بگذارد حتي قبل از اينکه شما متوجه افزايش اندازه دور کمر خود شويد ممکن است رباطهاي عضلات شما تحت تاثير هورمونهاي بدن کمي شل شده و درنتيجه واکنش مفاصل شما را به حرکت و فشار تحت تاثير قرار دهد . به اين دليل متخصصين ورزش اغلب به زنان حامله در مقابل کشيدگي بيش از حد بازوها و پاها هشدار مي دهند .
همچنانکه حاملگي پيشرفت مي کند شما متوجه مي شويد که مرکز ثقل بدن شما با رشد جنين تغيير مي کند و متوجه مي شويد که حفظ تعادلتان سخت تر مي شود . همچنانکه رحم متسع شده و به سمت ريه ها مي رود ممکن است در حين ورزش نتوانيد بخوبي تنفس کنيد . در سه ماهه دوم و سوم ممکن است پزشک به شما بگويد از ورزش در هنگاميکه به پشت خوابيده ايد اجتناب کنيد چون در اين وضعيت ممکن است عروق خوني که رحم را تغذيه مي کنند تحت فشار قرار بگيرند .
در حاليکه به تاريخ زايمان نزديک مي شويد و بعلت افزايش جثه نمي توانيد بعضي از فعاليت ها را انجام دهيد نبايد ورزش خود را اضافه کرده و بلکه بايد بسوي ورزش هاي با فعاليت کمتر مانند يوگا ، شنا روي آوريد .
بيست تا چهل دقيقه پياده روي روزانه يک فعاليت عالي در در حاملگي محسوب مي شود و شما مي توانيد بجاي رانندگي پياده روي کنيد . بجاي استفاده از آسانسور از پله ها بالا برويد .
برا ي ورزش ايمن در حين حاملگي از توصيه هاي زير پيروي کنيد
1.قبل از هر ورزش بدن خود را گرم کردن و بعد از ورزش به آهستگي با کاهش تدريجي ورزش بدن را سرد کنيد .
2.بجاي ورزش هاي کوتاه مدت شديد از ورزش هاي معتدل طولاني مدت استفاده کنيد .
3يک بطري آب در حين ورزش در دسترس خود داشته باشيد و هر ۵ تا ۱۰ دقيقه از آن بنوشيد .
4.حتي اگر ورزش نمي کنيد با نوشيدن حداقل ۸ ليوان آب روزانه مانع از کاهش آب بدن خود شويد .
5.در گرماي روز هرگز ورزش نکنيد .