تاریخچه والیبال در ایران

[SHeRvin]

ورزش والیـــبال حـــدود ســــال 1299 شــمــسی یعنی 86 سال قبل ، ( در سال 1385 ) توســــط جناب آقای میرمهدی ورزنده استاد بزرگ ورزش ، بــه ایـران آورده شد و از دارالمعلمین ورزش آغــاز بــه تــعــلــیــم گـردید. بازی والیبال در ایران در ابتدای امر دارای قواعد خاصی نبود و به شــکــل های مختــلف آن را بـــازی می کردند. فنون و تاکتیک های والیبال نیز مانند قوانین آن پایه واساس اصولی نداشت و هر بازیکن به ابتکار شخصی و اختصاصی خود که اکثراٌبا مشت زدن یا سمبه زدن همراه بود با تــوپ بازی می کرد. لیکن در سال 1302 شمسی با استفاده از تــرجــمـه مجلات خارجی قوانینی که در آن زمان در کشورهای دیگر اجراء می شد ، در ایران نیزتاحدودی از آن پیروی گردید.
طول و عرض زمین درآن موقع 10×20 متر بود و در هر طرف زمین 9 تا 11 نفر با استفاده از سر و دست ، با توپ بازی می کردند. گردش یا چرخش بازیکنان به طور جدی وجود نــداشــت و هـر کــس در هـر محلی که بیشتر تخصص داشت به طور ثابت در آن محل بازی میکرد از سال 1304 توجه بیشتری از جانب علاقمندان نسبت به این ورزش معطوف گردید و ظرف مـــدت کــمــی

طرفداران بسیاری جذب این ورزش شدند ، به طوری که تمرینات والیبال در سه محل ، به طــور جدی و مستمر شروع و دنبال شد.
این سه محل عبارت بودند از :
1. دارالنعلمین ورزش 2. کلوپ شایسته یا اجتماعیون 3. کلوپ ورزشی کالج البرز.
محل سوم درای امکانات و زمینهای زیادتری بود و در نتیجه جوانان بیشتری به تمـریـنـات اشـتغال داشـتند. پس از چند ماه تمرین ، اولین مسابقه والیبال در سال 1304 بین دو تیم دارالمعلمین ورزش و کـــلوپ شایسته انجام گردید که باهیجان فراوان توام بود. چون مسابقه برای مردم تازگی داشت لذا حضور آنان باعث شد که رقابت بیشتری بین دو تیم مسابقه دهنده بوجود آمده و بر هیجان آن افزوده شود. این مسابقه مقدمه ای برای توسعه روز افزون این ورزش گردید.
برای تــمــریــنــات و آماده نمودن افراد کلوپ شایسته یا اجتماعیون ، مرحوم آقای شمس الدین شایسته که سالیان دراز خدمات ارزنده ای در ورزش کشور انجام داده اند ، تلاش بسیار می نمــود و خود نیز یکی از بازیکنان ورزیده آن دوره محسوب می شد.
از بازیکنان خوب دوران قدیم میتوان آقایان : حسن گوشه _ بدیع الله مجذوب _ ناصرخان رفیعا _ دکتر علی کنی _ دکتر علی یوسفی _ علی اکبر همایونی _ حاجی مقدم _ نصراله مقــــدم _ صادق ریاحی و چارلی اسمعیل زاده _ اوشار _ نقابت و پالیزی را نام برد.بازی والیبال به تــدریج بمدارس راه یافت و در اندک زمانی توسط مربیان فارغ التحصیل دارالمعلمین ورزش در مدارس و همچنین در شهرستانهای کشور رواج و عمومیت یافت.
شهرستان اصفهان اولین شهری بود که بعد از تهران در امر توسعه این ورزش فعالیت داشت. اولین مــســـابـقه شهرستان های ایران بین دو تیم والیبال کالج اصفهان و کالج البرز تهران ، برگزارشــد.
تهیه توپ والیبال یکی از مشکلات آن زمان بود و برای بازی والیبال اکثراً از توپ فوتبال استفاده می شد. سرانجام اولین توپ والیبال توسط شخصی به نام قمشه ای ساخته شد.
در سال 1314 یکدوره مسابقه باشگاهی در تهران برگزار گردید که تیم والیبال باشگاه دربند برنده جـام قهرمانی گردید. در همین سال نیز چند مسابقه دوستانه و تشویقی بین تیمهای بانوان تــهـــران انجام شد.
در سال 1318 اولین دوره مسابقات والیبال قهرمانی ایران همزمان با مسابقات ســـایـر رشــــته های ورزشی برگزار شد. در ابتدای تاسیس فدراسیون های ورزشی ( سال 1324 ) ، والیبال وبـســکـتبال دارای فدراسیون مشترک و تا سال 1336 به همین نحو ادامه داشت و همه ساله مسابقاتی تـــحــت

عنوان قهرمانی باشگاهها ، دستجات آزاد ، انتخابی ، قهرمانی مدارس و دانشکده های هر شهرستان و نهایتاً قهرمانی کشور انجام می گرفت.
اشــــغــال ایران توسط نیروهای متفقین در جنگ جهانی دوم ، ارتباط ورزشی کشور ما به ویژه تیم های والیبال را با سربازان این نیروها بهمراه داشت و راهی برای آشنا شدن با والیبال خارج از کـشــور بــود. در آن زمــان یــک مسابقه دوستانه بین یک تیم از کشورمان با ارتش روســیــه در بنــدر انـزلی انجام شد که بنفع ایران خـــاتــمه یافت ( بازیکنان این تیم عبارت بودند از : شاملو _ هاکوپیــان _ چـــارلی _ احـمدی نیا _ شادمان _ بزرگمهر _ خاتم _ ..... ). مسافرت ورزشکاران ایــن رشته چه به صورت شخــصــی و یـــا ورزشـی به خارج از کشور و مشاهده مسابقات والیبال خـــارجی تاثیر فراوانی برای والیبال ایران در بر داشــت و ایــن تغییرات از سال 1331 به بعدکاملاً محسوس بود و پاس های قوسی بلند به ابتکار آقای محمد حسن اشــتــری ، و آبـشار زدن با روش جفت در والیبال ثمره این مسافرت ها بود که در آن زمان آبشار زدن با روش لنــــگ رواج داشت ( یعنی پرش به بالا به وسیله یک پا انجام می شد) و کسانی که با روش جفت آبشار می زدند مورد پسند جامعه مربیان آنروز ایران قرار نمی گرفتند و مخالف آبشار زدن با روش جفت بودند.
ترجمه کتاب قوانین والیبال در سال 1333 توسط دکتر سید ضیاءالدین شادمان رئیس فـــدراسیون والــیــبال و بسکتبال وقت و تهیه و تنظیم آن به توسط آقای کاظم رهبری رئیس تربیت بـــدنـــی آموزشگاه هــای پــایــتــخت که از داوران ممتاز والیبال و چند رشته ورزشی در کشورمان بودند اقدامات ارزنده ای بود که شــکـل مــنظمی را در برگزاری مسابقات والیبال آن زمان فراهم نمود.
همچنین تمرینات منظمی در تهران و شهرستانها آغاز شد و برگزاری مسابقات شکل مناسب تــری پیدا کرد. تمرینات و مسابقات ادامه داشت.
در پــایـــان سال 1336 ، والیبال دارای فدراسیون مستقل شد و آقای امیرعباس امین بسمت اولیــن رئیس فدراسیــون والیبال منصوب گردید. علاقمندی و دلسوزی آقای امین موجب شد که فعالیت اساسی والیبال و رقــابت بین تیم ها از این زمان در کشور آغاز شود. آغاز والیبال نوین را می توان از بدو ریاست امیرعباس امین و دبیر فدراسیون والیبال آقای حسین جبارزادگان که از مربیان لایق و با قدرت والیبال و بسکتبال بود بحساب آورد. مسابقات و برنامه های تمرینی تیمها به صـــورت وسیع تر و با کیفیت بیشتری تعقیب می شد.
در سال 1337 برای اولین بار تیم ملی والیبال مردان پاکستان به تهران دعوت شد و چند مســابــقه دوستانه با تیمهای ملی وباشگاهی و ارتش انجام گرفت که پاکستان در چهار مسابقه پیاپی با تیــم

ملی و تیمهای دیگرمان سه بر صفر پیروز شد ولی در پنجمین مسابقه با تیم ارتش که در هــــوای آزاد و با توپ لاستیکی انجام شد سه بر دو شکست خورد. تیم ملی والیبال مردان کشورمان برای اولین بار در این سال تشکیل شد. شکست در این مسابقات ، والیبال ما را از خواب بیدار کرد و با بهره گیری از این تجربه ، تمرینات تیم ها ، با شکل منظم تری ادامه یافت.
چند ماه بعد تیم ملی مردان ایران به مسابقات والیبال بازیهای آسیائی 1958 توکیو اعزام شد. اعضاء تیم را هشت بازیکن به ترتیب کمال پورهاشمی ، عبدالمنعم کمال ، محمد اسمعیل اشتری ، محمد شریف زاده ، عــبــاس تــهــرانی ، مـحمود عدل ، حسینعلی امیری و سیاوش فرخی و مربی تـــیم آقای فــریــدون شریف زاده که از استادان بزرگ والیبال ، بسکتبال و فوتبال بودند و قبلاًعضویت در تیم های گالاتا سرای ترکیه را داشتــنــد و یـــک ســرپــرســت آقای امیر عباس امین تشکیل می دادنـــد و داور همراه تیم ، آقای ابراهیم نعمتی و بازیکن نهم تیم آقــای شــعــبـان محمدی از لیست 125 نــفـری اعزامی به بازیهای آسیائی توکیو بدون علت حذف شــدنــد. این تیم که برای اولین بار در چــنیـــن رویداد مهمی شرکت کرده بود ، توانست در میان کلیه تیمهای شـــرکـــت کـننده با افتخار و سربلندی مقام دوم مسابقات را کسب نموده و مدال نقره اولین دوره مسابــقــات والیبال بازیهای آسیائی را بــه ارمغان آورد. پس از این مسابقات ، فعالیت بیــن الــمللی بیشتری در ورزش والیبال ایران آغاز شد. اعزام مربیان و داوران به کلاسهای بین المللی ، دعوت از تیم هــای زنان و مردان خارجی به کشور و اعزام تیمهای ملی زنان و مردان به تورنمنت ها و مسابقات رسمی بین المللی مانند بازیهای آسـیائی ، مسابقات قهرمانی آسیا ، قهرمانی جهان ، دانشجویان جهان ، ارتشهای جهان ، ناشنوایان جــهـان ، معلولین جهان و راه آهن های جهان و جام های جمهوریت ترکیه و غیره ، از اهم این فعالیــت هـا می باشد ، که در این تاریخچه از مربیان و داوران بین المللی ایران بازیکنان تیمهای ملی نـام بــرده خواهد شد. مسابقات مهم بین المللی که تیمهای ملی و دیگر تیمهای نهادها و ارگانها کشور ما در هر رده سنی چه در داخل و چه در خارج کشور انجام داده اند بهمراه اسامی کلیه بازیکنان تــیــم مـــلی در رده های سنی مختلف که از سال 1337 تاکنون ( سال 1379 ) با تیمهای مختلف بــازی کرده اند در این تاریخچه به ترتیب با نام معرفی می شوند.
در رویـداد های داخلی ، برگزاری مسابقات والیبال لیگ سراسری ایران با عنوان جام پاسارگـــارد که در سالهای 1353 ، 1354 و 1355 انجام شد و مسابقات بین المللی دهه فجر و لیگ های برتر و دسته اول باشگاهها كه از سال 1372 تاکنون سال 1385 انجام می شوداز اهمیت ویژه ای برخوردار

بوده و در رواج و گسترش و پیشرفت والیبال در کشور تاثیر فراوان برجای گذارده است.