بی نیازترین بی نیازی

[رزیتا]

بی نیازترین بی نیازی

حرص و آز نیز نمى گذارد انسان حقایق را ببیند. انسانى كه مى تواند با اندكى بسازد و با مقدار كمى غذا سیر شود، چه حاجتى به حرص زدن دارد؟

حرص در روایات اسلامى:
1ـ از امیر مؤمنان على(علیه السلام) نقل شده است كه فرمود:«بِئْسَ الرَّفیقُ الْحِرْصُ; حرص، بد رفیقى است»1
2ـ در حدیثى از امام صادق(علیه السلام)نقل شده كه فرمود: «أَغْنَى الْغِنى مَنْ لَمْ یَكُنْ لِلْحِرْصِ أَسیراً; بى نیازترین بى نیازى این است كه كسى اسیر حرص نباشد»2
3ـ از امام صادق(علیه السلام) نقل شده كه فرمود: «ما فَتَحَ اللّهُ عَلى عَبْد بابَاً مِنْ أَمْرِالدُّنْیا، اِلاّ فَتَحَ اللّهُ عَلَیْهِ مِنَ الْحِرْصِ مِثْلَهُ; خداوند هیچ درى را به روى بنده اى نگشوده، مگر آن كه درى از حرص را مانند آن به روى او باز كرده است».3
4ـ حرص و درمان آن و آفات آن در كلام امام صادق(علیه السلام):
«لا تَحْرُصْ عَلى شَىء لَوْ تَرَكْتَهُ لَوَصَلَ اِلَیْكَ وَ كُنْتَ عِنْدَاللّهِ مُسْتَریحاً مَحْمُوداً بِتَرْكِه، وَ مَذْمُوماً بِاسْتِعْجالِكَ فى طَلَبِهِ، وَ تَركُ التَّوَكُّلِ عَلَیْه، وَالرِّضا بِالْقِسم; فَاِنَّ الدُّنْیا خَلَقَهااللّهُ تعالى: بِمَنْزِلَةِ الظِّل اِن طَلَبتَهُ أَتْعَبكَ وَلاتَلحَقُه أَبداً، وِاِنْ تَرَكْتَهُ تَبَعَكَ وَ أَنْتَ مُسْتَریحَ.»

قال النبىّ: «اَلْحریصُ مَحْرُومٌ وَ هَوَ مَعَ حِرْمانِهِ مَذْمُومٌ فى أَىِّ شَىء كانَ، وَ كَیْفَ لا یَكُونُ مَحْرُوماً وَ قَدْ فَرَّ مِنْ وَثاقَ اللّه - عزّوَجَلَّ- و خالفَ قولَ الله تعالى ، حیث یقول:اللّه الّذى خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُم ثُمَّ یُمیتُكُم ثُمَّ یُحیْیكُم»
امام صادق(علیه السلام) فرمود: حریص مباش به چیزى كه اگر آن را ترك كرده و دنبال نكنى به تو مى رسد و در پیشگاه خداوند متعال در خوشى و آسایش فكرى بوده و مورد توجه و لطف او قرار خواهى گرفت و در صورتى كه از خود حرص نشان دادى از سه جهت نزد خداوند متعال مؤاخذه خواهى شد: شتاب و حرص در تحصیل چیزى كه نباید شتاب كرد; ترك توكل در موردى كه باید به خدا واگذاشت; عدم رضایت به داده و قسمت خدا، آگاه باش دنیا به مانند سایه است.
خداوند هیچ درى را به روى بنده اى نگشوده، مگر آن كه درى از حرص را مانند آن به روى او باز كرده است.

همان طور كه سایه به تبع شخص پدید مى آید و تابع انسان است و خواه ناخواه از انسان جدا نمى شود انسان نیز نباید در پى و پیرو دنیا باشد. رسول اكرم(صلى الله علیه وآله)فرمود:« سرانجام شخص حریص محروم مى شود» انسان حریص گذشته از محرومیتى كه دارد از نظر پروردگار ناپسند است; زیرا بر خلاف دستور الهى رفتار كرده است.
حضرت(علیه السلام) در ادامه مى فرماید: «والحریص بین سبع آفات: فكرٌ یَضُرَّ بدَنَه و لا ینفعُه; و هَمٌّ لایَتِمَّ له أققصاه; وَتَعَبُ لا یَسْتَریح منه الاّ عندالموت و یكون عندالراحة أشدّ تعباً; و خوفٌ لا یُورثه الاّ عندالموت و یكون عند الرّاحة أشدّ تعباً;و تَعَبُ لا یَسْتَریح منه اِلاّالوقوعَ فیه; وحُزْنٌ قد كدَّر علیه عیشَه بلا فائدة; و حسابٌ لا مَخلَصَ له معه من عذاب اللّه ، الاّأن یعفوالله تعالى عنه، و عقابٌ لا مفرَّ له منه و لا حیلة. والمتوكّل على اللّه یُمسى و یُصبح فى كَنَفَ اللّه تعالى و هو منه فى عافیة، و قد عجَّل اللّه له كفایتَه و هیّأ له من الدرجات ما اللّه تعالى به علیم;

شخص حریص در مقابل هفت آفت و گرفتارى نگران است:
1ـ حرص پیوسته كه موجب فكرهاى گوناگون و سبب ناراحتى بدن مى شود.
2ـ شخص حریص براى همیشه در غم و غصّه است.

3ـ شخص حریص هرگز خوشى و آسایش نداشته و همیشه در زحمت و فعالیت است. او از سختى خلاصى نمى یابد مگر هنگام مرگ.
4ـ شخص حریص پیوسته در ترس و اضطراب است، زیرا حال رضا و تسلیم و توكّل در دل او نیست.
5 ـ شخص حریص به سبب نرسیدن به مقصود، پیوسته محزون است و بدون فائده و بى نتیجه اندوهناك مى شود.
6ـ شخص حریص همیشه مشغول حساب و نقشه كشى بوده و فراغتى ندارد و در


صورتى كه حركات و اعمال او بررسى و حساب شود، هرگز نخواهد توانست از محكومیت دفتر حساب و از گرفتارى محاسبه نجات یابد.
7ـ شخص حریص در قیامت هیچ گونه راه فرار از عذاب جهنّم ندارد; زیرا به حكم و قسمت پروردگار متعال راضى نشده و بر خلاف وظیفه خود فعّالیت كرده، و از عهده وظایف و تكالیف خود برنیامده است.
در مقابل حریص، متوكل است كه امور خود را به پروردگار متعال واگذاشته و او را در كارهاى خود وكیل قرار داده است، چنین شخصى براى همیشه در زیر سایه حمایت و لطف خدا زندگى كرده و با كمال خوشى و آسایش تحت كفایت و كفالت او مشغول انجام وظیفه شده. و در جهان دیگر مشمول رحمت و توجه و عطوفت او قرار خواهد گرفت.

گـر جـهـان را پـر دُر مـكنـون كنند روزى تــو چـون نباشد چون كنندبـر سـر هـر لقمـه بنوشته عیان كـه فـــلان بـن فــلان بـن فـــلانهیـن توكل كن ملرزان پا و دست رزق تو بر تو ز تو عاشق تر است

در پایان امام صادق(علیه السلام)فرموده است:
«والحرصُ ماءُ تجرى فى منافذ غضب اللّه تعالى، و ما لم یُحرَم العبدُ الیقینَ لا یكون حریصاً، والیقینُ أرضُ الاسلام و سَماءُ الایمان; صفت حرص آبى است كه در مجارى غضب خداوند متعال جارى مى شود و در مواردى كه غضب و قهر خداوند متعال جریان مى یابد، حرص هم ظهور مى

كند و تا كسى از یقین دور و محروم نشده است، به صفت حرص مبتلا نخواهدشد.ویقین سرزمین تسلیم استولى ازمراتب آخر ایمان حساب مى شود».
توضیح: حرص عبارت است از علاقه بیش از حد به امور مادى و منافع دنیوى، به طورى كه از حد اعتدال و میزان صحیح و حدود وظایف الهى خارج گشته و فعالیتهاى ناروا و حركات بر خلاف عبودیت از او سر بزند. مسلّم است كه رحمت و لطف حق تعالى در مواردى كه عدالت و انجام وظایف عبودیت رعایت مى شود، ظهور پیدا مى كند و قهراً مواردى كه بیرون از مجارى عبودیت و اطاعت و عدالت و وظیفه باشد، مشمول غضب و قهر الهى واقع خواهد شد.

گرت هواست كه معشوق نگسلد پیوند نــگــاه دار سـر رشتــه تــا نـگـــه دارددلا مــعــاش چـنـان كن كه گر بلغزد پاى فرشته ات به دو دست دعا نگه دارد.4

گروه دین و اندیشه – مهدی سیف جمالی
برگرفته از درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته)



1.غررالحكم،ص341.
2.بحارالانوار،ج73،ص23.
3.بحارالانوار،ج73،ص 16.
4.«مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه با تلخیص و تصرف، ص 129ـ133»