خوابگرد، هوشنگ گلشیری

[behnam5555]

خوابگرد


هوشنگ گلشیری

مشکلش اين بود که در هر کس جايي را مي‌پسنديد. خيالش از رنگ چشم‌ها و شکل و ‏حتي اندازة مژگان‌ها راحت بود. چند بار ديده بودش. ساية چشم نمي‌زد يا چيزي که به ‏انتهاي مژگان‌ها انحنايي بدهد. همان‌طور بود که او هم در خواب‌هاش ديده بود، براي همين ‏لرزيده بود و جز همان بار اول به چشم‌هايش نگاه نکرد. از آن شکل بيني و آن گردي چانه ‏بسيار ديده بود. شايد هم بيشتر رنگ بشره‌ها نااميدش مي‌کرد. چشم‌ها درست، اما ‏رنگ صورت مي‌بايست سبزه مي‌بود. يادش بود. همين‌طورها شد که ديگر دوره افتاد، ‏البته به پاي چشم. اگر گريباني گشوده مي‌ماند يا به عمد گشوده مي‌شد، مي‌ديد و ‏مي‌گذشت که مي‌دانست اين دو خط نازک و لرزان که در کار منحني شدن بود نه به دو ‏گوي غلتان و تپان که به گوشت‌پاره‌اي آويخته از اين سينة استخواني مي‌آن‌جامد. وقتي ‏هم، به سرانگشت، صاحب آن دو خط نازک و لرزان چاک سينه را مي‌پوشاند، گو که به ‏غريزه، دلگير نمي‌شد؛ که حالا ديگر پوشيده و نيمه‌عريان همه‌چيز را به عرياني همو ‏مي‌ديد مي‌ديد که ديده بودش. مهمتر از همه، از آن دو لب گذشته که اميد ديدنش را ‏نداشت، آن خال بود. اگر رمزي از وحدتش گفته بودند، او که حالا از کثرت به کسرات ‏رسيده بود، مي‌دانست که از هر جاي ديگر مهمتر است؛ مَثَل مهر نماز مومنانش مي‌ديد ‏که خاطر پريشانشان را مجموع مي‌کرد، که حالا هم و هرجا موهاي حلقه‌حلقه با آن دو ‏مرغولة بر بناگوش خفته و بته‌جقة انگار خيس بر پيشاني نشسته آشفته‌اش مي‌کرد ‏که اگر هم به سلسله‌اش بسته بودند زنجير مي‌گسست و سر به بيابان مي‌گذاشت. ‏البته مي‌رفت، وقتي به این‌جاها مي‌رسيد: چيزي به پا مي‌کرد و به چيزکي شانه‌هاي ‏لرزان را مي‌پوشاند و سر به گريبان کرده راه مي‌افتاد، از کوچه به خيابان و از پياده‌روها به ‏هرجا که مي‌کشيدش، گاهي هم البته سر برمي‌داشت که مگر در اين زن ببيندش که ‏ساک خريد به دست از پياده‌رو چهارباغ مي‌آمد و کاکلي از موي خرمايي از روسري‌اش ‏بيرون زده بود يا در آن که خم شده بود تا به دستمالي بيني پسرکش را بگيرد. قيد ‏انحناي ميان او را هم بايست مي‌زد. گاهي هم بر نيمکت ميداني مي‌نشست و در ‏دفترچة بغلي طرحي مي‌زد، طرح يک بيني، استخوان ترقوه‌اي که ديده بود، از دستي ‏تنها سرانگشتي را که شايد از سوز انگار نگار بسته بود. بعد هم از بس رفته بود و ‏نشسته بود، مجبور مي‌شد تاکسي بگيرد، گاهي حتي نمي‌دانست کجاست. يک بار ‏حتي _ بعد فهميد _ خوش‌خوشک رسيده بود به تپه‌هاي هزارجريب؛ يک بار هم تا آن ‏طرف جادة خوراسگان رسيده بود.‏
سوار شده بود و تا آخر خط نشسته بود. فقط وقتي راننده گفته بود آخرش است، پياده ‏شده بود، و بعد راه افتاده بود. فکر مي‌کرد دارد به طرف جنوب مي‌رود، اما وقتي قلة ‏برف‌پوشيده را نديد، دانست که گم شده است. اتوبان بود و دو سويش بياباني بود که تا ‏افق مي‌رفت. راه رفته را برگشت، هيچ‌وقت برنمي‌گشت. مگر نه رسمش همين بود؟ ‏مي‌دانست که همه‌چيز خراب مي‌شود. براي همين هم مجبور شد تاکسي بگيرد و بگويد ‏برساندش به چهارباغ. حتي گفت که گم شده است.‏
راننده تعجب کرد، گفت: «چي؟ شما؟»‏
چطور جرئت کرد براي او بگويد، شايد هم او مي‌گفت که مي‌گويند در اندرون ماست، ‏آن‌هم او که به هيچ‌کس نگفته بود. راننده کامله‌مردي بود با شارب آويخته بر لبها. پرسيد: ‏‏«نفهميدم، مطمئنيد که به خواب بوده؟»‏
گفت: «بله، من تنها زندگي مي‌کنم.»‏
و گفت که در طبقة کدام‌يک از اين ساختمانهاي بلند نوساز زندگي مي‌کند. مي‌دانست. ‏گفت، مي‌رساندش.‏
گاهي هم زيرچشمي نگاهش مي‌کرد. بعد تا فکر نکند که مست است يا دود و دمي در ‏کار است، طرح‌هاي آن روز را نشانش داد. ده بيست تا فقط طرح بيني بود، دو تايي هم ‏گوش که يکي فقط گوشواره داشت و فقط يک ساق پا. اين يکي را توي اتوبوس کشيده ‏بود. از زن روپوش و روسري به‌تن فقط ساق پايش پيدا بود. راننده زد توي دندة معکوس و ‏ايستاد. گفت: «ببينم.»‏
بد نشده بود. ياد آن صوفي افتاد که واقعه‌اش ديدن ساق پايي چنان زيبا بود. براي راننده ‏هم تعريف کرد. راننده شايد خوشش نيامد که ماشين را روشن کرد و راه افتاد. تند ‏مي‌رفت. مسافر ديگري هم سوار نکرد. گفت: «شايد خيلي محروميت کشيده بوده، و ‏گرنه براي ديدن ساق پاي نامحرم آدم با گزن‌هاش نمي‌زند تخم چشم خودش را درآورد.»‏
گفت: «بعدها از اولياء شد، از مقربان خدا.»‏
‏ «بشود. پس من روزي هزار بار بايد با آن پيچ‌گوشتي بزنم توي هر دو تخم چشمم.»‏
از زبانش گذشت: «کاش من جاي شما بودم.»‏

‏ «چه حسني دارد؟»‏
نگفت. گاهي از آينه مي‌بينند و گاهي به گوشة چشم. مجبور هم نيستند اين‌همه راه ‏بروند، و گاهي حتي آن‌قدر بايستند تا طرف از دکان کاموافروشي درآيد.‏
راننده به دستة طرح‌هايش اشاره کرد: «حالا این‌ها را چه‌کار مي‌کني؟»‏
‏ «خوبهاش را نگاه مي‌دارم و بقيه را مي‌ريزم دور.»‏
‏ «خوب که چي؟»‏
‏ «بالاخره پيداش مي‌کنم.»‏
بدجوري نگاهش کرد. مهم نبود. ديگر نمي‌ديدش. جلو ساختمان پول خوبي بهش داد. ‏گفت: «باور کن ماخلق‌الله من عيبي نکرده. نقاش‌ها همه اين‌طورند.»‏
راننده خنديد: «اي بابا، مي‌دانم.»‏
بعد که مي‌خواست راه بيفتد گفت: «به دل نگير.»‏
اشکال که داشت، ولي بالاخره راهش همين بود، مگر تا خضر بيايد چهل روز صبح زود ‏نبايد جلو خانه را آب و جارو کرد؟ در اتاقش را که باز کرد اول بوي غذايي را شنيد که صبح ‏بار گذاشته بود. يک ساعتي از ظهر گذشته بود اما رفت به آتليه‌اش، يعني همان که ‏اتاق پذيرايي به حساب مي‌آمد، اگر او نبود. کسي اگر مي‌آمد توي همين نشيمن ازش ‏پذيرايي مي‌کرد. در آتليه را هميشه مي‌بست. آن ‌طرف صندلي چرخان بوم سفيد بزرگ ‏اصلي بود، پشت به پنجره، بر سه‌پايه‌اي که به سقف مي‌رسيد. نردباني هم کنارش بود. ‏بقية تابلوهايش را جمع کرده بود و بر هم اين طرف و آن طرف گذاشته بود و ديگر هر ‏گوشه‌اي بومهاي کوچک بود بر سه‌پايه‌اي معمولي و با طرح‌هاي معمولي. دورتادور بر ‏ماهوت سبز و گاه صورتي قاب کرده همين طرح‌ها را سنجاق زده بود، از بالا به پايين، ‏يعني مثلا گوشي اگر کشيده بود، آن‌جا مي‌گذاشت که بايد، دقت داشت که ديگر خودش ‏آشفته‌ترش نکند، البته گاهي جاي اجزاء را عوض مي‌کرد و بعد مي‌رفت بر صندلي ‏چرخانش مي‌نشست و نگاهشان مي‌کرد، گاهي حتي چشم‌بسته به سه سو ‏مي‌چرخيد و مي‌چرخيد. نه، نبود، و سوت بلند زودپز هم ديگر نمي‌گذاشت.‏
البته مدل زنده هم داشت، اما کمتر به آتليه مي‌بردشان. به يکي‌شان گفته بود: «زاوية ‏من آن‌جاست.»‏
نفهميده بود. تازه بديش اين بود که با این‌ها همه‌شان يک‌راست مي‌رفت سراغ همآن‌جا ‏که بايست مي‌رفت. دستي بر لب و يا چانه، بوسه‌اي بر شانه يا گردن، فقط چند بار گوي ‏پستان را _ اگر گوي بود _ به نوازشي تقديس کردن و بعد همان کاري را مي‌کرد که ‏نمي‌بايست، فقط هم به اين دليل که تازه بعد مي‌توانست مثلا گونه‌اش را ببيند يا از پرة ‏بيني‌اش اگر خوابش برده بود طرحي بزند. بعد هم ديگر نمي‌آمدند، هيچ‌کدام. به بهانة ‏ديدن تابلوهاش مي‌آوردشان. مي‌شناختندش. سال‌ها پيش نمايش‌گاه‌هايي در مرکز و ‏حتي همين‌جا گذاشته بود و حالا چندسال بود که هيچ‌کس حتي يک تابلو از او نديده بود. ‏اما وقتي مي‌ديدندش که مدام طرح مي‌زند فکر مي‌کردند که دارد کار مي‌کند. گاهي به ‏شوخي و يا حتي به زور مي‌خواستند به زاويه‌اش بروند که نمي‌گذاشت. کتاب‌هاش را هم ‏گذاشته بود توي اتاقک پارکينگ. هر خانوار يکي داشت. به آن‌جا هم مي‌بردشان. حالا ديگر ‏نه. از وقتي از زن و بچه‌هاش جدا شد ديگر دل و دماغ کتاب خواندن نداشت، چه برسد به ‏اين‌که بخواهد با کسي حرف‌شان را بزند. اصلاً عزتش سر همين کتاب‌ها باش لج افتاد، از ‏بس مهمان دعوت مي‌کرد و ميان آنها بالاخره يکي پيدا مي‌شد که برود سر قفسه‌ها که ‏از ناچاري توي ميهمانخانه هم بودند و حتي توي راهرو. همين شد. آن‌جا زاويه‌اش زيرزمين ‏بود. عزت مي‌گفت: «پس بفرماييد خانه دربست در اختيار آقاست؟»‏
بعد بي‌خوابي‌هاش شروع شد. نصف‌شب راه مي‌افتاد، و با يک پتو مي‌رفت توي همان ‏زيرزمين دراز مي‌کشيد. گاهي حتي توي سرسرا سر بر متکا يا حتي دست گذاشته ‏خوابش مي‌برد. اولش بهانه خواندن کتابي بود، يا تجديد خاطره يا تذکر وصفي از زني. بعد ‏هم خوابش مي‌برد. زنش به مهمان‌ها مي‌گفت: «ترا به خدا ببينيد، نصف‌شب مي‌رود چه ‏چيزهايي را مي‌خواند.»‏
و بعد مي‌خواند، هماني را که کاغذ برش گذاشته بود و علامت هم زده بود: «و زليخا زن ‏فوطيفرع بود که عزيز مصر بود که در همة مصر به جمال وي نبود و هنوز بکر بود، از ‏فربهي و لطافت بدان جايگاه بود که بدشواري بر پاي خاستي و بدشخواري رفتي.»‏
غلط هم مي‌خواند. مي‌گفت: «ترا به خدا ببينيد سليقه را.»‏
خودش حمام سونا مي‌رفت، هفته‌اي دوبار، دوشنبه و چهارشنبه. باسنش را هم ماساژ ‏برقي مي‌داد. شايد مي‌خواست هنوز هم همان‌طوري باشد که روزي تحسين کرده بود و ‏حتي کشيده بود. گاهي حتي گريه مي‌کرد که تو ديگر دوستم نداري.‏

مقصودش همان‌طور بود که وقتي مدلش مي‌شد و ساعت‌ها بي‌حرکت مي‌نشست، ‏بالاخره هم يک روز ديگر تمام شد. صاف و ساده راهش نداد.گفت: «حالا که دوست داري، ‏چرا نمي‌روي تنها زندگي کني؟»‏