مديري:شخصيت‌هاي‌پاك‌خنده‌دار نيستند

[LP Girl]

نشست نور، صدا، دوربين، خنده


مديري:شخصيت‌هاي‌پاك‌خنده‌دار نيستند

مهران مديري گفت: شخصيت‌هاي خوب، دوست‌داشتني و پاك ، خنده‌دار نيستند. وقتي شخصيتي كمدي خلق مي‌شود كه پر از تضاد و ناهنجاري باشد.

به گزارش فارس، نشست بررسي ويژگي‌هاي طنز در آثار «مهران مديري» در ادامه سلسله نشست‌هاي نقد و بررسي فيلم دفتر طنز حوزه هنري با عنوان «نور، صدا، دوربين، خنده» عصر ديروز در تالار سوره حوزه هنري برگزار شد.


بنا بر اين گزارش ، در ابتداي نشست قسمت‌هايي از كارهاي شاخص مديري مثل شب ‌هاي برره و مرد هزار چهره پخش شد و سپس حميدرضا ابك ،‌ خشايار الوند و مهران مديري به سئوالات مخاطبان پاسخ دادند.


در ابتداي اين نشست، «حميدرضا ابك» با اشاره به كليات طنز مديري گفت: براي خنديدن به طنزهاي مديري ، مخاطب بايد داده‌هايي از پيش در ذهن داشته باشد تا به شوخي‌هاي او پي ببرد. به طور مثال براي پي بردن به شوخي‌ يكي از قسمت‌هاي مرد هزارچهره بايد روي پاتوق‌ها و جمع‌هاي روشنفكري مطالعه كرده باشد و با ويژگي‌هاي شخصيتي برخي از هنرمندان آشنا باشد. مخاطبي كه چنين زمينه‌اي را ندارد، نمي‌تواند به كارهاي آقاي مديري بخندد.


وي با تاكيد بر اين موضوع كه طنز مديري به مخاطب باج نمي‌دهد،‌ گفت: با وجود اين آثار مديري مورد استقبال مخاطب عام قرار مي‌گيرد و در اين چند سال در حوزه طنز مكتوب و تصويري چنين طنز قوي‌اي را سراغ نداريم. زيرا بيشتر برنامه‌هاي طنز تلويزيوني و سينمايي بر اعمال آشنا و بيان شوخي‌هاي پيامكي تكيه دارد.

آشنايي‌زدايي مهم‌ترين نكته در آثار طنز مديري

وي مهم‌ترين نكته در آثار طنز مهران مديري را آشنايي‌زدايي دانست و گفت: در يكي از قسمت‌هاي شب‌هاي برره ، ياورطغرل سلاحي به دست شيرفرهاد مي‌دهد كه او اين سلاح را به شكل سماور درمي‌آورد. وقتي ياور با تعجب به سلاح تغييرشكل يافته نگاه مي‌كند، شيرفرهاد به او مي‌گويد: مواظب باش، پر است! و همه ما فكر مي‌كنيم منظور او پربودن آب جوش در سماور است كه ناگهان سماور شليك مي‌كند!


ابك افزود: حتي بي‌انصاف‌ترين منتقدان هم بر اين عقيده‌اند كه آثار مهران مديري باعث ارتقاي سليقه مخاطبان شده‌ است و مخاطب ما ديگر به چيزهاي بي‌مزه نمي‌خندد. پيش از اين، ما به هر لطيفه‌اي مي‌خنديديم و نهايت سطح شوخي‌ها به لطيفه‌هاي برنامه صبح جمعه با شما ختم مي‌شد كه البته اين دوستان هم در زمان خود زحمت زيادي براي تهيه اين برنامه مي‌كشيدند اما با ظهور طنزهاي مديري، اين سليقه ارتقاء يافت زيرا همان طور كه اشاره كردم مديري براي خنداندن به مخاطب باج نمي‌دهد.


در ادامه اين برنامه ، مهران مديري در پاسخ به اولين سئوال در خصوص رايج شدن تكيه كلام‌هاي كارهاي او در جامعه ، گفت: اين موضوع بارها مطرح شده به طوري كه در دوراني، يكي از معضل‌هاي اساسي مملكت سرزبان افتادن اين عبارات بود! اما اينها عمدي نيست. در جريان بازي و ساخت كاراكترها، هر آدمي با يك فرهنگ و يك جغرافيا خلق مي‌شود كه از اين ميان، اين حرف‌ها درمي‌آيد. حال آثار ما بينندگان خوبي داشته كه اين چيزها گسترش پيدا كرده وگرنه هيچ تعمدي در كار نبوده و هيچ تكيه كلامي فكر شده و با منظور به شخصيتي اضافه نشده است. حتي يكي دو بار در برخورد با بازيگراني كه مي‌گفتند اگر اين تكيه كلام را بگوئيم سرزبان‌ها مي‌افتد، باعصبانيت برخورد كردم.


مديري همچنين درمورد نحوه انتخاب بازيگران كارهايش گفت: قبل از اين كه اين گروه ثابت را كه سال‌هاست با هم كار مي‌كنيم، جمع كنم، بازيگران را از طريق تست انتخاب مي‌كردم. يا اين كه به من معرفي مي‌شدند كه آنها نيز بايد تست مي‌دادند اما الان، با گروه ثابت خودمان كار مي‌كنيم، مگر نقش‌هايي كه نياز به بازيگر جديدي دارند كه آن هم با مراجعه به آرشيوهايي كه در مؤسسه بازيگري امين تارخ و برخي از موسسات بازيگري ديگر است، انتخاب مي‌كنيم و از آنها تست مي‌گيريم. در كل انتخاب بازيگر براي آثار من فرآيند پيچيده‌اي نيست.

تشبيه مديري به فرشاد پيوس

خشايار الوند نيز در مورد بازيگران طنزهاي مديري گفت: تمام بازيگراني كه در كار مديري بازي كرده‌اند، سقف بازيگري آنها در اين كارها بوده و اگر به صورت مستقل كار كنند، بازي‌شان به‌اندازه‌اي كه در كار مديري ديده شده، ديده نمي‌شود. يا خودشان را تكرار مي‌كنند. اين يكي از خصوصيات ذاتي و متافيزيكي مهران مديري است كه نقشي را به بازيگر پيشنهاد مي‌كند كه به شدت مناسب اوست.


وي اظهار داشت: در قهوه تلخ سي و خرده‌اي نقش وجود داشت. وقتي من و اميرمهدي ژوله مي‌گفتيم فلان بازيگر براي فلان نقش بهتر است، آقاي مديري نقش ديگري را براي او پيشنهاد مي‌داد كه در حين كار متوجه مي‌شديم اين بازيگر چقدر در اين نقش بهتر مي‌درخشد.
مديري مانند فرشاد پيوس كه هر جا توپ را مي‌ديديد گل مي‌زد بدون اين كه تكنيك خاصي داشته باشد، ‌سقف پتانسيل بازيگر را درك مي‌كند.


مهران مديري در پاسخ به سئوالي مبني بر اين كه چرا برخي از كاراكترها در كارهاي او جواب نمي‌دهند؟، گفت: قطعا پيش مي‌آيد كه من در انتخاب بازيگري اشتباه كرده باشم كه اين اشتباه در دو حالت رخ مي‌دهد. يكي اين كه شخصيتي خلق مي‌كنيم و در متن جواب نمي‌دهد و اگر حذفش كنيم اتفاقي نمي‌افتد و بعد از مدتي آن را هم حذف مي‌كنيم. يكي هم اشتباه در انتخاب بازيگر است. من يك بازيگر را با ذهنيت قبلي كه از او دارم، انتخاب مي‌كنم اما مي‌بينم اين آدم در اين مدت يا معتاد شده يا اصولا حالش از لحاظ روحي يا جسمي خوب نيست يا درگير كارهاي ديگري شده يا به خاطر مشكلات شخصي به خودش نپرداخته و بيان و بدنش نابود شده است و در اين حالت، نقش آن طور كه بايد جواب نمي‌دهد.


وي در مورد اين كه چقدر در انتخاب بازيگرانش توصيه‌پذير است، گفت: اين موضوع درباره همه پروژه‌ها هست. وقتي يك كار را آغاز مي‌كني تماس آدم‌هاي مختلف و مراجعه‌ها آغاز مي‌شود اما ملاك خود من براي انتخاب، خصوصيات اخلاقي فرد است و اين كه اين فرد آيا به بهترين شكل نقش‌ خود را مي‌تواند ايفا كند و براي بهترين بودن، غريبه‌ و آشنا فرقي نمي‌كند.

ساخت همزمان 11 تله‌فيلم تجارت است

در ادامه يكي از تماشاگران در خصوص اولويت داشتن برخي از طنزهاي مبتذل در تلويزيون پرسيد كه مديري در پاسخ گفت: مسئله اينچنيني در جامعه ما دولبه دارد. يك لبه سياسي و يك لبه فرهنگي. راجع به بخش سياسي آن بعدا به طور مفصل صحبت خواهيم كرد و راجع به بخش فرهنگي آن هم من احساس مي‌كنم اگر تلويزيون به عمد انجام داده باشد ، مي‌افتد به بعد سياسي كه بايد درباره آن بعدا صحبت كرد و اگر به عمد نباشد ، از سرناآگاهي است كه اين ناآگاهي‌ها سبب شده يكسري عوامل درجه يك را از دست بدهيم ، آن هم به اين دليل كه كار كارشناسي در اين زمينه انجام نمي‌شود.


اين كارگردان افزود: مسئولان نمي‌آيند بر اساس نگاه كارشناسي بگويند اين آدم‌هاي درجه يك باشند. اين آدم‌ها به دليل ضعف نباشند و ببينند كه يكسري آدم متوسط بايد چگونه فعاليت كنند. همه مي‌خواهيم در سينما و تلويزيون پول دربياوريم. آپارتمان و ويلا و ماشين بخريم. كسي در اين وسط بحث فرهنگي و هنري ندارد.


مديري تصريح كرد: تا آنجا كه من مي‌دانم خيلي از تهيه‌كنندگان، به تهيه فيلم مثل به‌مثابه يك بيزينس‌ نگاه مي‌كنند. به طور مثال آدمي 11 تله‌فيلم را با هم كارمي‌كند كه تمام عوامل پشت صحنه اين 11 تله‌فيلم يكي است و همه را رج مي‌زند! يعني يك سكانس از فيلم اول را عوامل در يك اتاق مي‌گيرند و براي گرفتن سكانسي از فيلم دوم به اتاق كناري مي‌رويم. ما در طول تاريخ چنين چيزهايي نداشته‌ايم و اين به معناي نگاه تجاري به اين شغل داشتن است.
وي اضافه كرد: من يك وقت‌هايي احساس بي‌انگيزگي و بطالت مي‌كنم. حتي از اين كه اينجا نشسته‌ام و اين حرف‌ها را مي‌زنم. با خود مي‌گويم كه اين حرف‌ها را مي‌زني. كه چي؟ ان كارها را مي‌كني، كه چه بشود؟ نگاه كارشناسانه و دلسوزانه‌اي در جاهاي تصميم‌گيرنده وجود ندارد و اصلا لزومش حس نمي‌شود كه براي آدم‌ها وقت بگذارند.


ابك در اين زمينه از مديري پرسيد: آيا اين شرايط مختص چندسال اخير است؟


مديري پاسخ داد: اين نگاه مختص اين سال‌ها نيست و هميشه وجود داشته است.


ابك افزود: اين وضعيت فرهنگي هميشه در تلويزيون و سينما بوده، اما هيچ‌گاه مديري تن به ساخت كارهاي اينچنيني نداده. شما پرسش‌گر اين سئوال را با پاسخ‌تان دور زديد! و مديري نيز به شوخي پاسخ داد: بله، قطعا دور زدم!


ابك اضافه كرد: هيچ‌كس از آپارتمان‌سازي، ويلا و پول بدش نمي‌آيد اما آدم حرفه‌اي مانند مديري خودش را با ساخت 11 تله‌فيلم خراب نمي‌كند زيرا دريافته است بايد آثار حرفه‌اي بسازد تا بتواند با قدرت از شبكه بخواهد كه آگهي‌هاي ميان برنامه‌اش را مال خودش كند. اين خواستي است كه هر كسي نمي‌تواند از تلويزيون داشته باشد اما انتخاب‌هاي هوشمندانه مديري چنين قدرتي به او داده. وقتي مديري براي ساخت يك 90 قسمتي يك جهان خلق مي‌كند، مي‌توان او را با جي آر آر تالكين مقايسه كرد كه براي ارباب حلقه‌ها يك دائرة‌المعارف جديد مي‌نويسد. او در «شب‌هاي برره» درست مثل تالكين يك ناكجا آباد با يك زبان من درآوردي خلق مي‌كند. كارهاي او با كارهاي تمام كارگردان‌ها متمايز است.


الوند نيز درباره پخش برخي طنزهاي سطح پايين مثل دارا و ندار از تلويزيون و پخش نشدن طنزهاي جدي مثل كارهاي مديري در نوروز امسال، گفت: اين اشكال به مديران شبكه بر مي‌گردد. به عنوان مثال شبكه تهران به دليل اين كه در ايام نوروز برنامه پرمخاطب نداشت، به اين سمت رفت كه سريال پربيننده پخش كند. مدير شبكه مي‌گويد چن آقاي ده نمكي توانسته در سينما با فيلم‌هايش اين سطح مخاطب را جذب كند، سريالش را در نوروز پخش كنيم و براي اين كه بتوانيم آمارها را بالا ببريم، بيائيم و به هر قيمتي مخاطب را جذب اين كار كنيم.

بايد خودمان را با خودمان مقايسه كنيم

مديري براي پايان دادن به به اين بحث گفت: هيچ مقايسه‌اي در جهان وجود ندارد. هر كسي در آخرين حد اوج خود و در حد ابتذال سر جاي خودش هست. هيچكس با هيچكس ديگر قابل مقايسه نيست. ما بايد خودمان را با خودمان مقايسه كنيم. اين طوري خودمان هم راحت تريم. اينگونه ديگر نه حرص‌مان درمي‌آيد نه ناراحت مي‌شويم.


يكي از تماشاگران از مديري در خصوص عدم ريسك پذيري او براي انتخاب بازيگران جديد در آثارش پرسيد و اين كه چرا هميشه سيامك انصاري نقش اصلي كارهاي او را بازي مي‌كند كه مديري به شوخي پاسخ داد: سيامك كه سرجهازي من است!


او ادامه داد: ما پس از سال‌ها كار با هم به يك فرمول رسيده‌ايم. بچه‌هايي كه با من كار مي‌كنند اين لحن يا فرمول را خوب بلد هستند. جنس كمدي مرا اين بچه‌ها پس از سال‌ها كار به‌خوبي مي‌شناسند. بسياري از بازيگران حرفه‌اي و سوپراستار وقتي در كارهايم بازي كرده‌اند پس از يكي دو جلسه تمرين خودشان از ادامه كار انصراف داده‌اند و هيچ‌كدام نتوانسته‌اند به اين ويژگي‌ها دست پيدا كنند. آنها به ريتم ما نمي‌رسيدند. ما سكانس‌هاي 30 الي40 ثانيه‌اي داريم.


وي افزود: در «مرد هزارچهره» آقاي خمسه يا خانم اكرم محمدي و ديگران بسيار تمرين مي‌كردند تا به ريتم ما برسند اما سيامك متن را مي‌گرفت و بدون تمرين جلوي دوربين مي‌رفت. حتي عوامل فني ما هم با ساير عوامل فني متفاوت‌اند آنها مانند يك كماندو مي‌مانند. وقتي كه من مي‌گويم دوربين آنجا، مانند يك جادو دوربين و تجهيزات محو مي‌شود و در كم‌تر از يك دقيقه به اتاقي ديگر منتقل مي‌شود. اين سرعت و هماهنگي به خاطر تمرين در طول ساليان دراز بوده است. البته قبول دارم كه بايد ريسك كرد اما اين كار براي من وقت گير و سخت است اما در كارهاي سينمايي‌ام كه قرار است بعد از اين ساخته شوند، قول مي‌دهم كه سيامك انصاري نباشد (با خنده).


حميدرضا ابك نيز در اين زمينه گفت: ريسك پذيري تنها در انتخاب بازيگر نيست. كارهاي مديري در طول سال‌ها بسيار تغيير يافته‌اند. او از ميان پرده‌هاي نمايشي در سال‌هاي اوليه، به ساخت رمان عظيمي مثل شب‌هاي برره در تلويزيون رسيد. او از سريالي به سريال ديگر ريسك كرده و سبك و كار خود را تغيير داده است.

سينماي ما از دور گنده ، حرفه‌اي و دهان پركن است

در ادامه اين نشست، مديري در خصوص تفاوت كار در سينما و تلويزيون گفت: هر كدام از اين مديوم‌ها معايب و مزيت‌هاي خاص خودشان را دارند و انتخاب از ميان آنها سخت است و ما هم در تئاتر، هم در سينما و هم در تلويزيون كار مي‌كنيم. در سينما كار از بيرون به شدت حرفه‌اي به نظر مي‌رسد اما وقتي وارد مي‌شوي به شدت غيرحرفه‌اي است اما كار در تلويزيون از كار در سينما حرفه‌اي‌تر است. من سر يكي از فيلم‌هاي سينمايي ديدم كه هر كس ساز خودش را مي‌زند و كارگردان هر كسي هر كاري مي‌كرد مي‌گفت همين خوب است! در سينما جزئيات به شدت مهم است اما ما در كارهاي تلويزيوني بيشتر به اين جزئيات مانند نور، طراحي صحنه و لباس و غيره مي‌پردازيم كه البته ديجيتال اين زحمات را نشان نمي‌دهد و تاكيد بر اين جزئيات در تلويزيون مي‌ميرند! باقي كيفيت تصوير نيز در تلويزيون وقتي روي آنتن نابود مي‌شوند. ولي فيلم 35 ميلي‌متري به خوبي اين جزئي‌نگري‌ها را نشان مي‌دهد.


وي ادامه داد: در كل اما، سينماي ما از دور گنده ، حرفه‌اي و دهان پركن است اما از نگاه من برخي از كارهاي تلويزيوني حرفه‌اي‌تر از آثار سينمايي هستند. تلويزيون مخاطبي دارد سينما هرگز نخواهد داشت. يك قسمت يك سريال را 60 ميليون نفر مي‌بينند اما پرفروش‌ترين فيلم سينمايي كه ميلياردها فروش دارد، يك ميليون تماشاگر در طول يك ماه دارد.


وي در پاسخ به گلايه يكي از تماشاگران كه چطور تلويزيون مي‌تواند بي‌رحمانه شخصيت‌هايي را به سخره بگيرد،‌ گفت: هر شخصيتي يا هر تيپي يكسري خصوصيات دارد. حتما اهل يك جايي است. يا خميده است يا جين مي‌پوشد، يكسري خصوصيات فرهنگي دارد. يك زبان خاص براي خودش دارد. نمي‌توان شخصيتي خلق كرد كه فرهنگ و جغرافيايي را تداعي نكند. حتي برره كه يك دنياي خيالي است نيز اعتراض گروهي را درآورده بود كه لهجه فلاني نزديك به لهجه اهالي فلان شهرستان است.! يا در مرد هزارچهره مي‌گفتند چرا اداره ثبت احوال شيراز؟ چرا اصفهان نه؟ به هر حال براي خلق يك شخصيت مجبوريم يكسري خصوصيات براي او تعريف كنيم.
خشايار الوند نيز با تاكيد بر اين كه مديري روي اين كه در طنزهايش به هيچ قشر و گروهي برنخورد، حساس است، گفت: در قهوه تلخ سكانسي نوشته بودم كه براي آن كه پيري مردي را به رخش بكشند، يك دست دندان به او هديه مي‌دهند. مديري گفت شايد عده‌آي از افراد پير از اين شوخي ناراحت شوند. حتي وقتي مديري نقش خودش را هم در مرد هزارچهره بازي كرد ما تلفن اعتراض آميز داشتيم! هميسه اين اعتراض‌ها هست.


مديري نيز در اين زمينه اضافه كرد: شخصيت‌هاي خوب و دوست داشتني و پاك خنده‌دار نيستند. وقتي شخصيتي كمدي خلق مي‌شود كه پر از تضاد و ناهنجاري باشد. پزشك خوب و شريف و درستكار جايي براي شوخي ندارد. (خشايار الوند در اين لحظه اضافه كرد: ‌اين دكتر مي‌شود دكتر قريب!). البته من قبول دارم كه بايد در تصوير طنزآميز اين آدم‌ها، مواظب باشيم.
مهران مديري در پاسخ به علت جدايي از پيمان قاسم‌خاني و ميزان تاثير او در آثارش گفت: پيمان به دليل يكسري گرفتاري‌ها و مشكلاتي كه در حوزه سينما دارد ، زمان كار كردن را با ما پيدا نكرد. او هم‌زمان درگير دو سه كار بود و نمي‌توانست در كار آخر با ما همراهي كند.
مديري تاكيد كرد: اين قطع همكاري دليل خاصي ندارد و اميدوارم بتوانيم دورباره هم‌كاري خود را آغاز كنيم زيرا جاي خالي‌اش به شدت حس مي‌شود.