ژیانی ناوداران...

[behnam5555]

بسبؤرى بارى فيزيا ئةلبيرت ئةنشتاين

ئایا ده‌تزانی كه‌ "ئالبرت ئه‌نیشتاین" له‌كاتی له‌ دایك بوونیدا سه‌ری به‌ڕاده‌یه‌ك گه‌وره‌ بوو كه‌ دایكی هه‌ستی ده‌كرد ته‌ندروستی منداڵه‌كه‌ی ته‌واو نییه‌؟! ئایا ده‌تزانی "ئالبرت" پێش ئه‌وه‌ی ژیانی هاوسه‌ری پێك بێنێت، باوكی منداڵێك بوو؟!

1- كاتێك كه‌ دایكی" ئالبرت ئه‌نیشتاین"، " Pauline Einstein" ئالبرتی بوو، بینی سه‌ری به‌ڕاده‌یه‌ك گه‌وره‌ و ناشرینه‌ كه‌ هه‌ستی كرد ته‌واو نییه‌!
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ پشته‌ سه‌ری ئالبرت زۆر گه‌وره‌ بوو له‌سه‌رتادا خانه‌واده‌كه‌ی هه‌ستیان ده‌كرد كه‌ گیاندارێكی سه‌یره‌، به‌ڵام دواتر پزیشكه‌كان توانیان خانه‌واده‌كه‌ی رازی بكه‌ن كه‌ هیچ كێشه‌یه‌ك له‌ ئارادا نییه‌ ، هه‌ڵبه‌ت دڵگرانی خانه‌واده‌كه‌ی بێ هۆ نه‌بوو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ كاتی له‌ دایك بوونیدا شێوه‌ی زۆرتر له‌ دێوێكی ده‌چوو تاوه‌كوو منداڵێك ، هه‌رچه‌نده‌ به‌ تێپه‌ڕ بوونی كات شێوه‌ی گۆڕا.
2- ئالبرت وه‌كو منداڵێك كێشه‌ی قسه‌ كردنی هه‌بووه‌ .( زمانی كه‌مێگ لاڵ ) بووه‌)
ئالبرت له‌ منداڵیدا كه‌م قسه‌ی ده‌كرد و كاتێكیش كه‌ قسه‌ی ده‌كرد زۆر له‌سه‌رخۆ بوو! له‌ راستیدا ئه‌و هه‌موو رسته‌كانی له‌ مێشكیا رێكده‌خست و تا له‌ راستی رسته‌كانی دڵنیا نه‌ده‌بوو، قسه‌كه‌ی نه‌ده‌كرد. به‌ پێی راپۆرته‌كان ئالبرت تا ته‌مه‌نی 9 ساڵی به‌م شێوه‌یه‌ بوو باوك و دایكی ئالبرت له‌وه‌ ده‌ترسان كه‌ منداڵه‌كه‌یان دواكه‌وتوو بێت.
وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ مێژوو نوسی زانست " " Otto Neugebauer له‌ مه‌ڕ ژیانی ئالبرت گێڕاویه‌ته‌وه‌:
( له‌به‌ر ئه‌وه‌ كه‌ ئالبرت كێشه‌ی قسه‌ كردنی هه‌بووه‌، دایك وباوكی زۆر نیگه‌رانی حاڵی بوون، تاوه‌كوو شه‌وێك له‌ كاتی شێو خواردندا، ئالبرت بێده‌نگێكه‌ی شكاند و گووتی :" شله‌كه‌ زۆر گه‌رمه‌"، باوك و دایكی كه‌ زۆر خۆشحال ببوون گووتیان بۆ تا ئێستا هیچت نه‌گووتووه‌ و ئالبرتیش وه‌ڵامی داوه‌ته‌وه‌ :" له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ تا ئێستا هه‌موو شتێك باش بووه‌!"
3- ئالبرت له‌ مه‌نی 5 ساڵان حه‌زی له‌ زانستی فیزیا كرد، له‌ كاتێكدا كه‌ به‌هۆی نه‌خۆشییه‌وه‌ له‌ جێگا كه‌وتبوو ، باوكی قیبله‌نمایه‌كی پیشاندا . ئه‌وه‌ی كه‌ بووه‌ هۆی سه‌رنجراكێشانی ئالبرت ئه‌وه‌ بوو كه‌ رووی قیبله‌نماكه‌ی له‌ هه‌ركوێ ده‌كرد (ده‌رزێكه‌ی) هه‌میشه‌ له‌ جێی خۆی بوو. ئه‌و بیری ده‌كرده‌وه‌ كه‌ ده‌بێت هێزێك له‌ شوێنێكی به‌تاڵی فه‌رزی كه‌ كار له‌سه‌ر (ده‌رزی) قیبله‌نماكه‌ ده‌كات، هه‌بێت.
4- له‌ ساڵی 1895 و له‌ ته‌مه‌نی 17 ساڵیدا هه‌وڵی ده‌رچوونی دا بۆ ئه‌وه‌ی له‌ قوتانخانه‌ی "Swiss Federal Polytechnical یان ETH " وه‌ربگیرێت به‌ڵام ته‌نیا توانی له‌ وانه‌كانی بیركاری و... و پیشه‌ییه‌كان ده‌ربچێت و له‌ وانه‌كانی مێژوو ، زمان، جوگرافیا و ... كه‌وت.
5- له‌ ساڵی 1980 نامه‌ تایبه‌تییه‌كانی ئالبرت دۆزرانه‌وه‌ و ئه‌وه‌یان ئاشكرا كرد كه‌ پێش ئه‌وه‌ی ژیانی هاوسه‌رێتی پێك بێنێت له‌ " " Mileya Maric كه‌ یه‌كێ له‌ ته‌له‌به‌كانی بوو، كچێكی هه‌بووه‌ (هه‌رچه‌ند دواتر له‌گه‌ڵیدا ژیانی هاوسه‌ری پێكهێنا).
له‌ سالاَی 1902 و ساڵێك پێش زه‌واجیان "میلیا" بوو به‌ دایكی كچێك به‌ناوی " Lieserl" كه‌ ئالبرت هه‌رگیز ئه‌و كچه‌ی نه‌دی و دواتریش چاره‌نووسی ئه‌و كچه‌ نه‌زاندرا.
6_ به‌رهه‌می زه‌واجی ئالبرت له‌گه‌ڵ میلیا دوو كوڕ به‌ناوه‌كانی " Hans و Eduard "بوو كه‌ به‌هۆی سه‌ركه‌وتنه‌ له‌دوای یه‌كه‌كانی ئالبرت ،"میلیا" له‌ لای ئالبرت بێنرخ بوو و بۆ ئه‌وه‌ی ئالبرت رازی بێت درێژه‌ به‌ ژیانی هاوبه‌شیان له‌گه‌ڵ میلیا بدات چه‌ند مه‌رجێكی بۆ دانا. كه‌ مه‌رجه‌كانیش ئه‌مانه‌ بوون:
1- به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر باش چاودێری جل و به‌رگه‌كانی بكات.
2- به‌شێوه‌یه‌كی رێك سێ ژه‌می خواردن له‌ ژووره‌كه‌ی خۆی، بۆ حازر بكرێت.
3- ژووری نوستن و كتێب خوێندنه‌وه‌ی هه‌میشه‌ پاك و ته‌میز بێت به‌ تایبه‌تی مێزه‌كه‌ی كه‌ ته‌نیا ئالبرت به‌كاری ده‌هێنا.
4- ده‌ست له‌ په‌یوه‌ندی تایبه‌تی له‌گه‌ڵ تۆدا "میلیا" ده‌كێشم جگه‌ له‌و كاتانه‌ی كه‌ ته‌نیا له‌به‌ر هۆیه‌ كۆمه‌ڵاتییه‌كان نه‌توانم.
5- ئه‌گه‌ر تۆ بته‌وێت ته‌نانه‌ت قسه‌یشت له‌گه‌ڵدا ناكه‌م.
6- وه‌ من ئالبرت به‌ڵێنت ده‌ده‌مێ كه‌ وه‌ك ژنێكی غه‌ریبه‌ له‌گه‌ڵت هه‌ڵسووكه‌وت ده‌كه‌م نه‌ك وه‌ك هاوسه‌رێك.
هه‌رچه‌نده‌ "میلیا " ئه‌و مه‌رجانه‌ی قه‌بووڵ كرد، به‌ڵام دواتر نه‌گونجان و لێكتر جیا بوونه‌وه‌.
7- دوای جیا بوونه‌وه‌ی له‌ میلیا ، ئالبرت ده‌ست به‌جێ له‌گه‌ڵ "ئێلسا" ژیانی هاوسه‌رێتی پێكهێنا هه‌رچه‌نده‌ له‌ سه‌ره‌تادا ده‌یویست كچه‌كه‌ی "ئێلسا كه‌ 18 ساڵ له‌ خۆی منداڵتر بوو بخوازێت ئه‌مه‌ش له‌ كاتێكدا بوو كه‌ پێش هاوسه‌رگیری دووه‌می هاوكات كاتی خۆی له‌گه‌ڵ 6 ژندا به‌سه‌ر ده‌برت كه‌ یه‌كێكیان "ئێلسا " بوو.
8- دوای مه‌رگی ئالبرت له‌ ساڵی 1955، به‌ بێ ئیزنی خانه‌واده‌كه‌ی Thomas" Stoltz Harvey " كه‌ توێكاری پزیشكی بوو، مێشكی ئالبرتی ده‌رهێنا و له‌ نێو شوشه‌یه‌كدا چاودێری ده‌كرد هه‌رچه‌نده‌ دواتر له‌به‌ر ئه‌وه‌ له‌ كاره‌كه‌ی لابرا، چه‌ند ساڵ دواتر "هاروی" له‌ " " Hans كوڕه‌ گه‌وره‌كه‌ی ئالبرت ئیجازه‌ی وه‌رگرت بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ مێشكی ئالبرت بخاته‌ ژێر لێكۆڵینه‌وه‌.
كه‌ لێكۆڵینه‌وه‌كان ده‌ریان خست كه‌ ئه‌و به‌شه‌ی مێشك كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ تواناییه‌كانی بیركارییه‌ گه‌وره‌تره‌ له‌ مرۆڤه‌كانی دیكه‌ و......