اشنویه شهری به قدمت بیش از ۳هزار سال

[behnam5555]

اشنویه شهری به قدمت بیش از ۳هزار سال

اشنویه گهواره اولین حکومت قانونی ایران (حکومت ماد ). محل تاخت و تاز اعراب ، لشکرگاه اعراب ، ولید بن عقبه ، سلمان بن ربیعه ، بکیر بن عبدالله ، نبردگاه سلطان جلال الدین خوارزمشاه ، محل تاخت و تاز مغولان ، محل پیشوازی از نادرخان افشار، محل کشته شدن اسماعیل آقا سمیتقکو، محل دفن ملامصطفی بارزانی و... که با این همه اشخاص برجسته تاریخی و آن همه رویدادهای نظامی و اجتماعی روبرو شده و استحقاق آنرا دارد که مرکز بهترین آثار تاریخی و اسناد و مدارک گرانبها باشد.

اشنویه یکی از شهرهای کردنشین واقع در جنوب استان آذربایجان غربی و در ۷۶کیلومتری جنوب ارومیه قرار گرفته است. تقریبا تمامی ساکنان این شهرستان۶۲هزار نفری را اهل سنت(۹۹درصد شافعی مذهب و ۱درصد حنفی مذهب) تشکیل می دهند. این شهرستان در نوار مرزی ایران، عراق و ترکیه قرار گرفته است. منطقه ی اشنویه با توجه به مساعد بودن آب و هوای معتدل کوهستانی، پوشش گیاهی و کوهستانی بودن دارای جاذبه های گردشگری فراوانی نیز هست. لازم به یادآوری است مطلب زیر تلفیقی از دو نوشته ی جداگانه است.

● وجه تسمیه اشنویه
اشنویه گهواره اولین حکومت قانونی ایران (حکومت ماد ). محل تاخت و تاز اعراب ، لشکرگاه اعراب ، ولید بن عقبه ، سلمان بن ربیعه ، بکیر بن عبدالله ، نبردگاه سلطان جلال الدین خوارزمشاه ، محل تاخت و تاز مغولان ، محل پیشوازی از نادرخان افشار، محل کشته شدن اسماعیل آقا سمیتکو، محل دفن ملامصطفی بارزانی و... که با این همه اشخاص برجسته تاریخی و آن همه رویدادهای نظامی و اجتماعی روبرو شده و استحقاق آنرا دارد که مرکز بهترین آثار تاریخی و اسناد و مدارک گرانبها باشد؛ بطوریکه شاید هر کیلومتر از زمین آن مرکز یک واقعه ی مهم تاریخی بوده که اگر تحقیقات باستا ن شناسی در آن صورت گیرد نشانه های زیادی از تمدن های کهن در آن کشف خواهد شد. وجود تپه های باستانی متعدد نظیر تپه ی ملااحمد(گردی مه لا ئه حمه د) و تپه های مختلف دلیل انکارناپذیری بر قدمت تاریخی این شهر می باشد.

● اشنویه از نظر سیاحان ، مورخان ، کتابها و نویسندگان مشهور
در کتب مورخان ، سیاحان و جهانگردان عرب و غیرعرب اشنویه را با نام های مختلف ذکر کرده اند که مهمترین این اسامی عبارتند از: اشنه ، شنو ، ایشپوئینی و اشنوناک و مسنوبین به این شهر را اشنویی ، شنویی و اشنوی نامیده اند.
نام اشنویه از قبل از اسلام در تمامی کتابهای مدونه آمده است.

▪ اشنویه از نظر ابن حوقل
ابوالقاسم محمدبن حوقل بغدادی سیاح معروف و جغرافی دان عرب در سال ۳۳۱ هجری قمری (۹۴۱ میلادی ) به منظور مطالعه در مورد کشور ها و ملت های مختلف و به منظور تجارت سفر مشهور خود را از بغداد شروع کرده و کشورهای اسلامی را از شرق تا غرب پیموده و در کتاب معروف خود «صورة الأرض» در مورد اشنویه می نویسد: "چنانچه مراغه در سمت شرق و ارومیه در سمت مغرب این شهر است. روستاهای پهناور و نواحی فراخ ، نعمت آن شهر است. اشنه شهری پردرخت و سبز و خرم و دارای میوه ها و فراخی نعمت، انگورها و آبهای جاری است. اشنه هم، محصولات ارومیه و مراغه را بطور فراوانی دارد زیرا زمین آن مساعد است.
اکراد هذبانیه در آنجا سکونت دارند ییلاقشان همین شهر است و در آنجا به چرانیدن احشام خود می پردازند و هم دارایی و اندوخته ایشان در همین جاست.
در اشنه در اوقات معینی از سال بازارهایی برای تجارت تشکیل می شود که بسیار سودمند می باشد و فروش و منابع فراوانی دارد از این شهر و حومه آن گوسفند ، چارپا ، عسل ، بادام و گردو و مانند آنها از امتعه تجارتی را به نواحی موصل و تازه شهر ، جزیره و سایر نواحی می برند."

▪ اشنویه از نظر حمدالله مستوفی
حمدالله مستوفی مورخ معروف دوره ی مغول در سال ۷۴۰ هجری قمری از طرف خواجه رشیدالدین فضل الله وزیر متصدی امور مالیاتی برای بررسی وضعیت شهرهای آذربایجان به شهر اشنویه سفر کرده و از اشنویه و آثار آن دیدن کرده است و در کتاب «نزهه القلوب» درباره این شهر می نویسد: "تومان خوی چهار شهر است خوی، سلماس، ارومیه و اشنویه. فاصله اشنویه تا تبریز سی فرسنگ است.
اشنویه شهری وسط است در میان کوهستان بر یک مرحله ارومیه افتاده ، در غرب مایل قبله ، هوایش خوشتر از ارومیه بوده و آبش از ارومیه که از آن جبال برمی خیزد. حاصلش غله و دیگر حبوبات و انگور بُود. مردمش بیشتر سنی شافعی مذهب هستند صدو بیست پاره دیه از توابع اوست و ضیاعش را حاصلی نیکوست. حقوق دیوانیش نوزده هزار و سیصد دینار است.
بحیره ی «چیچست» به ولایت آذربایجان که آنرا دریا شور گویند بلاد ارمیه- اشنویه – ده خوارقان و طروج و سلماس بر ساحل اوست."
▪ اشنویه در مرات البلدان یاقوت حموی
یاقوت حموی سیاح ، مورخ و جهانگرد معروف عرب در سال ۶۱۷ هجری قمری در سفر تبریز از اشنویه دیدن کرده و درباره این شهر می نویسد :
"اشنویه بلده ای است در یکی از حدود آذربایجان، در سمت اربیل و تا ارومیه دو روز راه است تا اربیل ۵ فرسخ فاصله دارد باغات بسیار دارد و گلابی آن نهایت ممتاز و به جمیع نواحی نزدیک آن می رود.
عیبی که در این بلد است این است که خانه های آن خراب است. در سفر تبریز از این شهر گذشتم و آنرا تماشا کردم . جمعی از فضلاء به این شهر منسوبند."

▪ اشنویه از نظر اصطخری
ابوالاسحاق ابراهیم ابن محمد اصطخری جغرافی دان معروف که در قرن چهارم هجری در دوره خلفاء عباسی می زیسته است در کتاب المسالک و الممالک که در سال ۶۵۰ هجری قمری تألیف نموده بعداز تعریف شهرهای ارومیه ، مراغه و اردبیل در مورد اشنویه می نویسد:
"مراغه و ارومیه شهرهای بزرگ در کنار رودخانه صوفی چای هستند و شهرهای میانه ، داخرقان ، خوی ، سلماس ، مرند ، تبریز ، برزند ، موقان ، جابروان و اشنه شهرهای کوچکتری از این دو شهر هستند."

▪ اشنویه در نوشته های رالین سون
هنری رالین سون افسر برجسته ی انگلیسی که برای خدمت در ایران از طرف انگلیس مأمور شده بود در سال ۱۲۴۵ هجری (۱۸۳۶ میلادی ) ضمن بازدید از نقاط مختلف آذربایجان از منطقه ی اشنویه دیدن کرده و چنین نوشته است:
"اشنویه در پای کوهستانهای بزرگ کردستان قرار گرفته است و از دو سو محدود به کوههای کم ارتفاع تری است که پله پله روی هم قرار دارد بدین سان در آغوش آن کوهها اشنویه به شکل دشت کوچک و در عین حال بسیار بار آور و زیبایی خودنمایی می کند. آب گادر که از میان دره ی باریک و ژرفی از کوهها سرازیر می شود. دشت را دو بخش می سازد این رود و سایر رودهایی که از همان کوهها سرازیر می شود. زمینهای سراسر ناحیه را سیراب می کند. دشت اشنویه واقع بر زمینهای نسبتاً بلند ، در دامان کوهها نزدیکی منتهی الیه غربی آن سلسله قرار گرفته است و در پیرامونش در حدود چهل دهکده دیگر دیده می شود."
هنگام سفر رالین سون جمعیت اشنویه که تمامی آنها از کردان بودند از هشتصد خانوار تجاوز نمی کرد حال آ نکه پیش از واگیری طاعون در این شهر چهار تا پنج هزار خانوار کُرد در این ناحیه زندگی می کردند. رالین سون مدعی است که در ۱۲۴۰ ه. شهر اشنویه تقریباً هزار خانه داشت و حال آنکه ۱۰ سال بعد تعداد خانه ها به دویست خانوار کاهش یافته بود با این همه از نظر در آمد اشنویه با بناب برابری می کرد و همه ساله مبلغ چهار هزار تومان به دولت مالیات می پرداخت.

▪ اشنویه در معجم الاعلام شرق و غرب
اب فردینال توسل مسیحی درباره اشنویه می نویسد: "اشنو شهری است در آذربایجان غربی که در جنوب ارومیه واقع شده است. آثار تاریخی که در اشنویه موجود است اشنویه را از توصیف بی نیاز کرده است.
یکی از آثار قدمت اشنویه کنیسه ی سرگیس و باخوس است؛ سرگیس و باخوس از مشهورترین شهدای امرای مسیحیان در قرن سوم میلادی هستند که از امرای بزرگ لشکر مکسیموس بوده اند. با خوس در بالیس در کنار رود فرات به قتل رسیده است و سرگیس در رضافه که یکی از محلات شهر بغداد است به قتل رسیده است."