هومر کیست؟بررسی مضامین مشترک میان شاهنامه فردوسی و ایلیادو ادیسه هومر

[deltang]

هومر کیست؟بررسی مضامین مشترک میان شاهنامه فردوسی و ایلیادو ادیسه هومر


هومر کیست؟

اگرفردوسی هزارسال بعد از میلاد به گردآوری و شعر نمودن بخشی از حماسه های قهرمانی ایران کهن پرداخت، هومر ۸۰۰سال پیش ازمیلاد، از میان صدها اسطوره و حماسه قهرمانی یونانی دو داستان تاریخی الیاس و اودیسه را بصورت شعر درآورد. مورخین غرب تاریخ فرهنگ یونان را ۴۰۰۰ سال و تاریخ فرهنگ سومری را ۵۰۰۰ سال حدس میزنند. محاصره و تسخیر شهر ترویا در غرب آسیای صغیر و در ترکیه امروزی، حدود ۱۲۰۰سال پیش ازمیلاد اتفاق افتاد و هومر ۴۰۰ سال بعد یعنی درقرن هشتم پیش ارمیلاد، آن جنگ تاریخی میان یونانیها و ترویایی ها رادردو کتاب شعر بلند حماسی خود یعنی در الیاس و اودیسه بصورت شعر روایتی درآورد.
هومر، حماسه سرای یونان، درنیمه دوم قرن هشتم پیش ازمیلاد زندگی نمود. دو اثر او در آغاز ادبیات یونان و سنت حماسه سرایی قهرمانی غرب قراردارند. او در آغاز شعر اروپا نیز قرار دارد، گرچه وی متولد شهر ازمیر"سمیرنا" درغرب ترکیه امروزی است. به گمان مورخین، او غالب عمر خود را در روی جزیره چیوس گذراند و در روی جزیره لوس فوت نموده است. دوکتاب او حاوی ۲۸۰۰۰ شعر" هگزامتری " هستند. به نقل از کارشناسان ادبی، آثار او تاثیر مهمی روی ادبیات غرب از زمان ورژیل تا زمان جویس از خود بجا گذاشته اند. حتی در دوره باستان و قبل از میلاد عده ای ازاهل شعر،اورا آموزگارادبی خودبشمار می آوردند.بیوگرافی نویسان او را شاعری خواننده و آوازه خوان مسافر سیار نابینا و نقال میدانند که آنزمان در دربار حاکمان، امیران، اشرافیان و یامیان مردم معمولی در کوچه و بازار به سرگرم نمودن و نقل داستانهای حماسی کهن می پرداخته است. گرچه گروهی او را شاعر آن دو کتاب میدانند، گروه دیگری وی را تنها گردآورنده و نقال اشعار و داستانهای حماسی پیش از خود بحساب می آورند.
گروهی هم هومر رادرآغازادبیات کتبی ودرپایان شعرشفاهی یونانی یشمارمی آورند.باکمک اوازمیان صدها شعرحماسی وقهرمانی دوعدد ازمهمترین آنان بزمان مارسیده است.زبان شعرحماسی،زبان هنری آنزمان بود.دراین دوحماسه بخش مهمی ازفرهنگ جزیره کرت وفرهنگ مکینی نقل شده اند. زبان هومری گویاتا دوره بیزانس مورداستفاده بوده است.زبانشناسان مکتب اسکندریه درقرن سوم پیش ازمیلاد درمصراشعاراورا بصورت کتبی به نسل های بعدی انتقال داده اند.اطلاعات امروزی درباره هومرمعمولا ازدوران هلنی به زمان مارسیده است.گروه دیگری مدعی هستند که اشعاراوناشی از واقعیات مستقیم،طبیعی وجهانبینی واقعی آنزمان یونان ریشه گرفته اند.
اشعار هومر را خوانندگان سیار ومسافر ازقرن ۶ پیش ازمیلاد درنقاط مختلف یونان درمیان مردم نقل میکردند.درعبادتگاه والمپیای موردنظرهومر،خدایان وبت های سنگی گوناگونی موردتوجه مردم آن زمان قرارداشتند.دوکتاب شعراوهمچون کتابی مقدس برای یونانیان و مستعمره نشینان آن درغرب آسیای صغیر،نه تنها ازقهرمانان زمینی بلکه ازخشم های الاهی خدایان سخن گفته اند.؛خدایانی که آن زمان باخندهها وخشم های خود شباهتهایی به انسانهای معمولی زمینی داشتند.درآثاراو که مدتی بصورت دین یونانی مورداحترام بودند،انسانها تصویری ازخدایان هستند،وتنها برتری خدایان برانسانها این بود که آنان فناناپذیر وقادرترازانسانهای معمولی بودند.احترام به خدایان نه تنها حسابگرانه وعاقلانه بلکه پرهیزکارانه ، وکارنیک نیزنه تنها فعالیتی اخلاقی بلکه امری زیبا وخوشایند بود.زبان ادبی هومر آنزمان موجب وحدت میان اقوام یونانی درمقابل نیروهای خارجی گردید.
به هومر غیرازدوکتاب الیاس و ادیسه،اشعاروکتابهای دیگری رانیزنسبت داده اند؛آزآنجمله : سرودهای هومری،کیکلوس های حماسی روایتی، سرودهای طنزچوپانی مارگیته، سرودهای خدایان، وکتاب طنز کلیله ودمنه ای جنگ موش و قورباقه ها. سرودهای هومری،مجموعه ای از۳۳ سرودمذهبی درباره خدایان بسبک حماسی هومری هستند که درزمان باستان آنان را به اونسبت میدادند. راپسودها یا خواننده گان مسافرسیار برای مقدمه نقالی وسرودخوانی خود ازاین سرودهای هومری استفاده میکردند.آنان احتمالا درقرن ۷ پیش ازمیلاد ازطریق شاعران گمنام سروده شده اند. نبوغ هومر درترکیب سنت شعری وفرم فردی ادبی بود.عناصر زبان آرکائیک وخیالپردازی های فوق العاده درشعراو نیزدیده میشوند.
اهمیت تئوریک آثارهومردرآنجاست که نه تنها ورژیل وهوراز بلکه ارسطو نیزدر کتاب بوتیقای اش پیرامون هنرشعرسرایی ازاوکمک گرفته است.اشعاراونه تنها قرنهادرکتابهای درسی اروپا بلکه درروی شاعران نسل بعد وروی جهانبینی جوامع یونان باستان ازخوداثربجاگذاشته اند.دردوره رنسانس ،کشورهای رومی زبان ونویسندگان مشهورایتالیایی به کشف دوباره هومرپرداختند. درتئوری ادبی دوره "توفان وهجوم" زمان گوته درآلمان،هومر اثرمهمی بجاگذاشت،چون آنان ریشه تمام ادبیات عال رانه درهنربلکه درطبیعت جستجو میکردند.
کتاب الیاس،اثرهومر،قدیم ترین کتاب شعرادبیات مغرب زمین است.این کتاب بازبانی فوق العاده شاعرانه دارای ۱۶۰۰۰ بیت شعر"هکزامتری" است.۲۴سروداین کتاب پیرامون خشم آشیل؛قهرمان ملی وایده آل یونان باستان است.اشعاراین کتاب به محاصره ۱۰ ساله شهر ترویا ازطرف یونانیان در غرب آسیای ضغیر؛آنزمان مستعمره نشیسن یونان، می پردازد. حوادث ۵۰ روز آخر محاصره ترویا دراین کتاب بصورت شعردرآمده اند.زبان هنری این کتاب دارای عناصرلهجه ایونی –اولیشی میباشد. منقدین ادبی مدعی هستند که هومردراین کتاب به شرح جهان انسانی نیز می پردازد. تسلط انسان برخوددراین کتاب بالاترین فرم رفتارمطلوب انسانی ورفتارصحیح درمقابل خدایان مورداعتقاد آنزمان است.الیاس،عنوان این کتاب از ایلیون گرفته شده که نام پیشین شهرترویا در۱۲۰۰ سال پیش ازمیلاد بوده. طبق اشعار آمده دراین کتاب،مبارزه دو ملت یونانی و ترویایی درآنزمان،مبارزه دو دسته وگروه از خدایان است که از این دوطرف جنگ حمایت میکردند و سرانجام خدایان غرب یونانی برخدایان شرق ترویایی پیروز شدند.
کتاب شعر"اودیسه"،جوانترازکتاب "الیاس" است که به لهجه ایونی سروده شده.این کتاب رادومین سند آغازادبیات غرب بحساب می آورند. همچون کتاب الیاس انگیزههای شعرشفاهی درآن درج شده اند که تازمان فرهنگ جزیره کرتی-مکینه ای به عقب میروند.این کتاب ازنظرزبانی مدرن تر از کتاب الیاس است. ۱۲۲۰۰ شعر هگزامتری آن بصورت ۲۴ فصل،ماجرای سفرهای پر رنج ادیسه وبازگشت وی به وطن نزد همسرش است. روایت شرح ۴۰ روزآخر جنگ ترویا دراین کتاب ضبط شده اند.کشتی شکسته گی ادیسه درحین بازگشت به وطن،دردریای مدیترانه،ماجرای غم انگیز دیگراین کتاب است. فرق محتوای آن باکتاب الیاس،تصویری جدیدازانسان ورابطه دیگر نسبت به خدایان یونانی است. از جمله صفات ادیسه دراین کتاب: بلوغ شخصیت،توانایی تحمل دردورنج زندگی،اطاعت درمقابل خدایان ،تیزهوشی،خیالپردازی واحساس مسئولیت هستند. دراین کتاب ،آنزمان به شرح انسان "نوینی"پرداخته شده است،و به خلق وانسانهای ساده ورنجبر دراین کتاب ،خلاف کتاب الیاس اهمیت بیشتری داده شده است.این کتاب نه تنها روی حماسه سرایی دوره سدههای میانه غرب، بلکه روی دوره رنسانس نیز تاثیرمهمی داشته است. ادیسه دراین کتاب بعداز سالم رسیدن به وطن در ایتاکا،به انتقام از مردان مزاحم اشرفی میپردازد که درغیاب او، مزاحم همسرش پنلوپ شده بودند.