06-24-2012
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
دیسانیش هێمن
دیسانیش هێمن
شاعیری نیشتیمان په‌روه‌ر ناوی [سه‌ید محمد ئه‌مینی كوڕی سه‌ید حه‌سه‌نی شێخه ئیسلامی موكری]بوو له‌به‌هاری ساڵی {1300}(هه‌تاوی){1921}ی (زاینی) له شه‌وی جه‌ژنی به‌راتدا لــــه گوندی لاچین نزیك سابڵاخ له‌دایك بووه مژێكی له مه‌مكی دایكی نه‌داوه‌و دایه‌نێك گـــــه‌وره‌ی كردووه، ئه‌لفوبێی له‌لای مامۆستا { سه‌عید ئاكام} فێر بووه، پاشان ده‌جێته سابڵاخ بـــــۆ خوێندن،مامۆستا فه‌وزی ده‌رگای زانست و زانینی بۆ هێمن كردۆته‌وه و ڕێگه‌ی ژیانی پێنیشان داوه تێیگه‌یاندوه كه‌رۆڵه‌ی كورده‌و كوردیش نه‌ته‌وه‌یه‌كی بێه‌ش و چاره‌ڕه‌ش و زۆر لێكراوه فێری كرد كه‌چۆن وڵاته‌كه‌ی خۆش بوێت و چۆن بنوسێ و چۆن شعر بڵێ حاڵی كرد كه كورد زمانێكی ده‌وڵه‌مه‌ندی هه‌یه و ده‌كرێ ئه‌دیبێكی گه‌وره‌و دنیا په‌سه‌ندی هه‌بێ هێمن له‌سه‌ره‌تای شعریدا به لاسای كردنه‌وه ده‌ستی پێكردوه به‌جۆرێ كه‌سایه‌تی خۆی له‌نێو شعره‌كانی كه‌م بوو. هێمن شعری ته‌نیا بۆده‌ربرَینی ئیحساسی خۆی داناوه و هیچ منه‌تی نه‌بوه كه بۆ ئه‌وانه‌ی كه‌پێیان خۆشه یان نا چونكه كه شعری بۆ هاتبێ نه‌یتوانیوه نه‌یڵێت. هێمن له‌دڵی هه‌موو كوردێكی دڵسۆزو نیشتیمان په‌روه‌ردا كاریگه‌ر بووه كــــــوردی بــــــــــــــه‌ره‌و خه‌بـات وتێكۆشــان لــه پێنــاوی ئــازادی و ڕزگـــارییداهــان داوه.هێمن هه‌ر شاعیر نه‌بوه به‌ڵكو په‌خشان نوسێكی هه‌ڵكه‌وتو و چیرۆك نوسێكی به توانا و گه‌وره بووه.
هێمن ژیانی زۆر خۆشویستوه تاله 18\4\1986 ز كۆچی دوای كردوه وله [مه‌هاباد] به خاك سپێردراوه .شاعیر پاش خۆی كۆمه‌ڵێ نه‌وه‌ی به‌جێ هێشتوه كه پڕن له سۆزو نیشتمان په‌روه‌ری .
[هێمن و ژن]
ژن له لای شعری هێمن دا ڕۆڵێكی گرنگی هه‌یه، جوانی ژن ئیلهام ده‌ری شاعیـره
سه‌رانسه‌ری دیوانی هێمن ئه‌و ڕاستی یه ده‌رده‌خات كه وێڕای ته‌بیعه‌ت وژیـان و
خه‌باتی گه‌ل ژنه كه هێمنی بۆشیعر نوسین هان داوه ئه‌و تابلۆ جوانانه‌ی كـــــه
هێمن بۆ ژنی ده‌كێشێ به‌ڕاستی جوان و نایابن, ژن بۆ هێمن ته‌نیا سه‌رچاوه‌ی ئیلهام نیه هێمن بۆ رزگاری ژن شعر ده‌ڵێ خه‌بات ده‌كات ده‌یه‌وێ ژن به‌ر له هه‌مـوو
شتێك خاوه‌ن مافی ئینسانی خۆی بێ و زۆر جار دژی زوڵم و زۆرداری له ژنان ده‌نــگی هه‌ڵهێنــاوه شعره‌كانی هێمن له‌سه‌ر ژن نمونه‌ی به‌رزی شعری كوردین. له كۆ مه‌ڵێ شـــــــعری دا وه‌كــــــــــــــــــــــ ـــــــــــو
{شه‌نگه بێری}و {په‌ری شعر}و زۆر شعری تردا مامۆستی خۆی له هۆنراوه داناندا
بۆ ژن ده‌سه‌لمێنێت هه‌روه‌ك له‌شعری[یادگاری شیریندا]ده‌ڵـــــــــــــــــــــ ێ
لاده چاشێوی ڕه‌شت باده‌ركه‌وێ كوڵمی گه‌شت
چون له قه‌ڕنی سته‌ما زۆر عه‌یبه ئه‌و ڕووگرتنه
هێمن ژنی خۆشده‌وێ ,به‌ڵام له‌لای هێمن خه‌بات بۆ ڕزگاری گه‌ل ,بۆ ئازادی كۆمه‌ڵانی خه‌ڵك له ژن خۆشه‌ویستره له [ئامێزی ژن]دا ده‌ڵێ
به‌ڵێ سه‌خته یه‌گجار سه‌خته,دووری له‌ژن,نامرادی
به‌ڵام له‌ژن خۆشه‌ویستر له‌لای من ئه‌تۆی ئازادی.
[هێمنی گه‌ل]
هێمن نه‌ته‌وه‌كی خۆی خۆش ویستووه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ڕقی له هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌كی تر نه بووه، هێمن ته‌نیا له دووره وه دانه‌نیشتووه وته‌ماشای ژیان و خه‌باتی گه‌ل بكات یان بۆ گه‌ل شعر بڵێ هێمن ئه‌و ئه‌سڵه‌ی قبوڵ كردوه كه ئه‌ركی شعری شاعیری گه‌لێكی زۆر لێكراو ته‌نیا لێكدانه‌وه‌و خستنه ناو هۆنراوه‌ی ته‌بیعه‌ت و جوانی نیه چونكه شاعیر له‌پێشدا ئینسانه ,ئینسانێكه كه هه‌ستی ناسكه و زوو ده‌جوڵێته‌وه چۆن شاعیر به‌مانای ڕاستی ئه‌م وشه‌یه ده‌توانێ به‌رامبه‌ر كوێره‌وه‌ری و بێبه‌شی گه‌له‌كه‌ی بێلایه‌ن بێ. هێمن به‌هه‌موو هێزی خۆیه‌وه به شعر نووسین هه‌نگاوی ناوه‌ته ناو مه‌یدانی خه‌بات و تاسه‌ر به‌ره‌و ئاسۆی ڕوون دژی ناحه‌ق و درۆو له‌گه‌ڵ هه‌ژاری و كو تیره‌وه‌ری گه‌له‌كه‌ی له خه‌بات كردن جیا ناكرێته‌وه هێمن هه‌ر لـــــــه سه‌ره‌تاوه‌شاعیری گه‌ل بووه
گه‌رچی من له ز نجیرو ته‌ناف و دارو به‌ند باكم نی یــــــــــه
له‌ت له‌تم كه‌ن بم كوزن هێشتا ئه ڵێم كوردم ئه‌من
شاعیری گه‌ل له ساڵی 1942ز كه كۆمه‌ڵه‌ی [ژ.ك]دامه‌زرا ئه‌ندامێكی هه‌ره چالاكی ئه‌و كۆمه‌ڵاه‌یه بوو. وه‌ك خۆی دڵاێ كۆمه‌ڵه‌ی[ژ.ك]گۆڕانێكی سه‌یری به سه‌رمدا هێنا شه‌و و رۆژ له بیری كۆمه‌ڵه دا بووم كه ئه‌ویش ئامانجی ڕزگاری كردنی نه‌ته‌وه‌كه‌مان بوو,له سه‌رده‌می كۆماری كوردستان له مهاباد ده‌وری دیاری كراوی هه‌بوو, هه‌ر ده‌نگی دلێری و شیعری و نووسه‌ری با ڵاده‌ستی ئه‌و كۆماره بوه ,
هه‌ر به شاعری گه‌ل ماوه ته‌وه هه‌ورازو نشێوی ژیان و خه‌باتی گه‌ل له شعره‌كانی هێمن دا زۆر جوان دیاره .
فه‌لسه‌فه‌ی ژیانی هێمن ئه‌وه‌نیه كه‌دانیشێ له‌دوره‌وه ته‌ماشای ژیان و خه‌باتی گه‌ل بكا و بۆ خۆی و یان بۆ گه‌ل شیعر بڵێ،چۆن شاعیر به‌مانای راِستی ئه‌م ووشه‌یه،ده‌توانێ‌به‌رامبه ر به‌هه‌ژاری و كوێره‌وه‌ری و بێ به‌شی گه‌له‌گه‌ی بێ لایه‌ن بێ،له‌نێوان ڕاستی درۆدا،له‌نێوان ئاهور موزدا و ئه‌هریمه‌ن،له‌نێوان هه‌ق و ناهه‌ق دا ڕاستی هه‌ڵ نه‌بژێرێ ،بۆیه هێمنی شاعیر له‌هێمنی خه‌بات كه‌ر جیا ناكرێته‌وه:
رۆڵه‌ی كوردم فێری هه‌ورازو لێژم
تا زۆر بڕۆم زیاتر ئاره‌ق بڕێژم
كورتر ده‌بێ ڕێگای دوورو درێژم
ده‌ڕۆم به‌ره‌و ئاسۆ , به‌ره‌و ئاسۆی ڕوون
ده‌ڕۆم ده‌ڕۆم تا ترۆكی ڕزگار بوون
[زمانی شعری هێمن]
زمانی هێمن زمانی كوردی په‌تی و جوانه.نه‌پڕه له‌وشه‌ی بێگانه و نه وشـــــــــــه‌ی ده‌ستكردی تێدایه. زمانه كه‌ی زمانی خه‌ڵكی كوردوستانه له له‌بنه‌ڕه‌تــــــــــــــدا هێمن خه‌ڵكی موكریانه به‌ڵام به زاراوه‌ی موكریانی نه‌ی نووسیوه زمانی هێمــــــن نمونه‌ی زمان{ستا ندارد}ی كوردیدا ته‌ئسیری هه‌بووه ئه‌و جۆره زمانه‌ی كه هێمن پــــــــــێی نوسیوه ئه‌ده‌بی كوردییه و بێ گومان له پێك هێنانی زمانی كوردیداپه‌سه‌ند كــــراوه وهه‌م نوسه‌رو شاره‌زایان لێی تێئه‌گه‌ن هه‌م كۆمه‌ڵه خه‌ڵكی نه‌خوێنــه‌وار له زۆربه‌ی شعره‌كانی هێمندا ئه‌وه‌نده وشه‌ی نه‌بیستراوی تێدایه كه خوێنــــــــه‌ر سه‌رسام ده‌بێت و نا چاره بڵێ زمانی كوردی ده‌وڵه‌مه‌نده به‌ڵام به‌داخه‌وه خزمه‌ت نه‌كراوه زمانی هێمن ساده‌و په‌تی و ڕه‌وانه،هه‌م ئه‌دیب و نوسه‌ری كورد پێ ی خۆشه‌و هه‌م نه‌خوێنده‌واری كورد لێ ی حاڵی ده‌بێ:
(سروشتی و هێمن)
هێمن عاشقی كێو سروشت و ته‌لان و به‌نده‌ن و به‌ردی كوردستان بووه ته‌بیعه‌تی ووڵاته‌كه‌ی باش ناسیوه‌و له‌گه‌ڵی په‌روه‌رده بووه له( به‌هاری لادێ) (به‌هاری كوردستان )(شه‌نگه بێری ) (فریشته‌ی په‌ڕیووه ) و زۆر شعری تر نیشان ده‌دات كه‌له‌ناسینی جوانی كوردستان و ناساندنی ته‌بیعه‌تیدا شاره‌زاو مامۆستایه جێگای سه‌رسوڕمانیش نیه هێمن له‌گه‌ڵ ته‌بیعه‌تی گه‌وره‌بووه و جوانی كوردستان و سروشت و دیمه‌نه‌سه‌رنجڕاكێشه‌كانی ئیلهام ده‌ری هێمن بوون بۆ شیعر ،چونكه كه‌سێك دیمه‌نی كوردستان و ته‌بیعه‌ته‌كه‌ی بناسێ نه‌ك له‌گه‌ڵیشیا تێگه‌ڵاو بێت مایه‌ی سه‌رنجدان و سه‌رسوڕمانه بۆیه هێمن به‌ناحه‌ق نازانێ كه ده‌ڵێ :
به‌هه‌شته كورده‌واری من به‌هه‌شته
گه‌رچی تووشیره‌نجه‌ڕۆی و حه‌سره‌ت و ده‌ردم ئه‌من
قه‌ت له ده‌ست ئه‌م چه‌رخه سپڵه نابه‌زم مه‌ردم ئه‌من
من له زنـــــجیر و تــه‌ناف و دار و به‌ند بـــــاكم نیه
له‌ت له‌تم كه‌ن,بــمكوژن,هێشتا ئه‌ڵێم كوردم ئه‌من
ڕقی پیرۆزی
ده‌مگرێ, وه‌مما له گرتووخانه رق ئه‌ستوور ترم
لێم ده‌دا,ئه‌مما له‌سه‌ر داواره‌واكه‌م ســــــوورترم
ده‌مكوژێ,ئه‌مما به گژجه‌للا ده‌كه‌م دا دێمـــــه‌وه
كوردم و نـــاتوێمه‌وه , نــاتوێمه‌وه ,نــاتوێمه‌وه
(((نمونه‌یه‌ك له‌شیعره‌كانی هێمن)))
چاوه‌كه‌م!چاوی ڕه‌شی تۆ ئافه‌تی گیانی منــه
گیانه‌كه‌م!برژانكی تیژت نوو كه ڕمبی دوژمنه
شیری ده‌ستی شێری ئاڵایه برۆ ڕاكشاوه‌كـــه‌ت
جه‌ركی لاوێكی هه‌ژاری كوردی ورد پێ بنـــجنه
دیده‌كه‌ی به‌خوماری تۆ توركانه به‌د مه‌ستی ده‌كا
بۆیه مه‌یلی وا به‌كێشه و فیتنه‌و خوێن ڕشـتنـــه
به‌ژنه‌كه‌ت سێداره‌یه،كه‌زیه‌ت ته‌نافه زووبـــه ده‌ی
بیخه ئه‌ستۆی من كه‌كوردم كورد به‌شی خنكانــدنه
زامی جه‌رگی من به‌فه‌رمووده‌ی گراوی سواری كــورد
مه‌ڵهه‌می هه‌ر ژه‌نگی گواره‌و ئاره‌قی به‌ر گه‌ردنــــه
ئاره‌زۆمه هیج نه‌بێ جارێكی ماچ كه‌م زاری تــــــۆ
ئاره‌زۆی من چووكه،ئه‌مما تا بفه‌رمووی شیرینـــــه
دڵ به‌گرمه‌ی تۆپی گه‌وره‌ی دوژمنیش ڕانه‌چڵه‌كـــێ
داده خورپێ ئه‌م دله ئه‌مما به‌خرمه‌ی بـــــازنــــه
خه‌ڵلكی دنیا ڕازی دڵداری به‌بێ ته‌ل پێك ده‌ڵێــــن
ڕاسپارده‌ی لاو و كیژی كورده ئێستاكه‌ش شـــــنــه
نه‌سرین ابوبكر
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
حالت رشته ای