Ajax چيست؟

[طراحی سایت]

اگر برنامه نويس وب هستيد، لابد خبر داريد كه اين روزها همه درباره Ajax صحبت مي‌كنند. بعضي معتقدند Ajax يكي از اركان فني موج جديدي است كه به Web 2.0 معروف شده است و انجمن‌ها و تريبون‌هاي آنلاين مملو از مقالات و اظهارنظرهاي مربوط بهAjax است

اگر برنامه نويس وب هستيد، لابد خبر داريد كه اين روزها همه درباره Ajax صحبت مي‌كنند. بعضي معتقدند Ajax يكي از اركان فني موج جديدي است كه به Web 2.0 معروف شده است. بعضي از سايت‌هاي بزرگ مانند ياهو و گوگل هم‌اكنون Ajax را به خدمت گرفته‌اند، انجمن‌ها و تريبون‌هاي آنلاين مملو از مقالات و اظهارنظرهاي مربوط بهAjax است و همزمان تلاش‌هاي وسيعي در جريان است تا اين فناوري جديد همچنان به صورت اپن سورس باقي بماند و انحصاري نشود.

Ajax چيست؟
واژه Ajax با تلفظ <اي‌جكس> يا <اي‌ژاكس> سرنام عبارت Asynchronous JavaScript and XML و به معني <تركيب نامتقارن جاوا اسكريپت و>XML است. ماهيت صفحات وب و پروتكل HTTP به گونه‌اي است كه به طور معمول وقتي درحال وب‌گردي هستيم، به ازاي هر كنش و واكنش ميان ما و سايتي كه در حال كار با آن هستيم، كل يك صفحه وب از نو بارگذاري و تازه‌سازي (refresh) مي‌شود.

اي‌جكس فناوري جديدي است كه تغيير محسوسي را در اين سناريو به وجود مي‌آورد؛ به اين ترتيب كه به جاي بارگذاري مجدد كل صفحه، فقط قسمتي تغيير مي‌كند كه قرار است اطلاعات جديد را به نمايش درآورد و كليه عمليات ارسال اطلاعات و دريافت نتايج در پشت صحنه انجام مي‌شود. در نتيجه هيچ‌گاه صفحه سفيد و خالي وب در فواصل كنش و واكنش‌هاي هنگام كار با مرورگر ديده نمي‌شود و احساسي مشابه تجربه كار با يك نرم‌افزار دسكتاپ به كاربر دست مي‌دهد.

جادوي اي‌جاكس چيزي نيست جز يك فكر بكر و آن هم تركيب كردن جاوا اسكريپت و XML در قالب يك موجود ‌نرم‌افزاري جديد.

اصطلاح Ajax را اولين بار كارشناسي از شركت Adaptive Path به نام جسي جيمزگرت در مقاله‌اي با عنوان <اي‌جكس؛ رهيافت جديدي در برنامه‌هاي تحت وب> مطرح كرد و خيلي سريع مورد استقبال گسترده برنامه نويسان وب در سراسر جهان قرارگرفت. اعتقاد عمومي اين است كه تاريخچه به‌كارگيري تكنيك مذكور به پيدايش نرم‌افزار Outlook WebAccess و استفاده از فرمان XMLHttpRequest كه مايكروسافت ابداع كرده و در نرم‌افزار اينترنت اكسپلور به‌كار رفته است، برمي‌گردد. اما امروزه اغلب مرورگرهاي مهم و شناخته‌شده (از جمله فايرفاكس) از آن پشتيباني مي‌كنند و ديگر يك فناوري محدود به اينترنت اكسپلورر نيست.
چرا Ajax اين قدر اهميت‌دارد؟
فناوري اي‌جكس جديد است و شگفت‌انگيز به‌نظر مي‌رسد. ولي در حقيقت كل اين شعبده بر اساس فناوري‌هايي بنا شده است كه هم‌اكنون موجودند: جاوا اسكريپت و XML. هر دوي اين فناوري‌ها تا حد زيادي باز هستند و منحصر به شركت خاصي نيستند. به همين دليل اين روزها تمام محافل دنياي برنامه نويسي مملو از مقالات و تحليل‌هايي درباره Ajax است. به عنوان نمونه مي‌توانيد صفحه نخست سايت موسوم به <كانال شبكه برنامه نويسان سان> را بازكنيد.

بيشتر اين صفحه (در زمان نگارش اين يادداشت) به مقالات و مطالب متنوعي درباره Ajax اختصاص يافته است. مجلات برنامه‌نويسي نيز مقالات متعددي در اين زمينه منتشر كرده‌اند و سايت‌هاي معروفي مانند
O' Reilly و xml.com نيز در اين باره مطلب دارند.

بنابراين ظرفيت بالايي براي تبديل اي‌جكس به يك استاندارد جهاني وجود دارد. از اين رو قرار است در تاريخ سيزدهم مارس سمينار مهمي در زمينه Ajax برگزار شود. اگر همين الان به سايت ajaxseminar.com مراجعه كنيد، متوجه مي‌شويد كه علاوه بر طراح اين تكنيك، چندين برنامه‌نويس شاخص از شركت‌هاي بزرگي همچون ياهو در آن شركت خواهند داشت.

اين فناوري از يك جنبه ديگر نيز اهميت دارد. به‌دليل عدم نياز به بارگذاري مجدد كل يك صفحه وب، مقدار داده‌هايي كه لازم است براي تكميل يك Interaction ميان كاربر و سايت مبادله شود، به شدت كاهش مي‌يابد و اين به معني افزايش محسوس سرعت نرم‌افزارهاي تحت وب، سهولت به‌كارگيري اينترفيس‌هاي مبتني بر اي‌جكس و كاربرپسندترشدن آن‌ها مي‌شود. به همين دليل اين روزها اكثر پورتال‌هاي بزرگ (مانند ياهو) مشغول طراحي اينترفيس‌هاي مبتني بر Ajax هستند.

با اين همه مزاياي اي‌جكس‌ به همين‌ موارد ختم نمي‌شود. تصور كنيد وقتي در طول شبانه روز ميلياردها بار فرآيند بارگذاري مجدد صفحات وب تعاملي در شبكه اينترنت تكرار مي‌شود، استفاده از اي‌جكس چگونه موجب آزاد شدن پهناي‌باند اينترنت و در نتيجه ميلياردها دلار صرفه‌جويي اقتصادي در اين زمينه مي‌شود و اين به نوبه خود انقلابي در عرصه وب و فضاي سايبر به شمار مي‌رود. اين تحول در شرايطي اتفاق مي‌افتد كه همزمان فناوري‌هاي اينترنت پرسرعت همچون ADSL به شدت در حال رشد هستند.

حال تصور كنيد اگر فناوري اي‌جكس در مقياس گسترده‌اي مورد استفاده نرم‌افزارهاي تحت وب قرارگيرد. آنگاه افزايش سرعت كار با اينترنت چند برابر خواهد شد. چنين تحولي مي‌تواند اينترنت را به كامپيوتر دوم كاربران تبديل كند. به گونه‌اي كه براي آن‌ها اجراي يك نرم‌افزار از روي وب تفاوت محسوسي با اجراي آن از روي كامپيوتر دسكتاپ نداشته باشد. در اين صورت ممكن است واقعا بخش مهمي از توان پردازشي نرم‌افزارها، چه از نوع دسكتاپ و چه از نوع تحت وب به سيستم‌هاي موسوم به Web Service واگذار شود. از اين رو كساني كه مبتكر و مشوق ايده وب سرويس بوده‌اند، اين روزها انگيزه تازه‌اي براي سرعت بخشيدن به اين فناوري پيدا كرده‌اند و تلاش مي‌كنند دو فناوري اي‌جكس و وب سرويس‌ را به‌يكديگر پيوند دهند و راهكارهاي تازه‌اي بيافرينند.
كدام سايت‌ها از اي‌جكس استفاده كرده‌اند؟
دنياي برنامه‌نويسي وب هنوز درگير هيجانات مربوط به آشنايي با اين پديده است و در حال بررسي مشكلات تكنيكي و هضم و جذب آن در بافت برنامه‌هاي تحت وب مي‌باشد. به همين دليل ميزان استفاده عملي از آن چندان گسترده نيست. اما چون كارايی ای‌جكس ديگر براي همه ثابت شده است، حركت‌هاي بزرگي در سراسر اينترنت به سمت استفاده از اين فناوري در جريان است. از جمله اينترفيس نسخه دوم Yahoo Mail كه به نسخه بتا معروف است و فعلا در دسترس كاربران سرويس غير رايگان ياهو قراردارد، از همين فناوري استفاده مي‌كند كه به زودی اينترفيس جديد در دسترس عموم قرار مي‌گيرد. سرويس Gmail و Google Map نيز از اين فناوري استفاده مي‌كنند.