مشاهیر و بزرگان كرد در عرصه های مختلف

[behnam5555]

ملک حسین خان کلیایی؛ شاعر و عارف نامی سنقر کلیایی

اعظم فعله گری*: شعر گسترده و پرشاخه کردی باسالها پیشینه ،والاترین میراث فرهنگ مردمان کرد است. در طول سالیان متمادی چه بسیار شاعران و متفکرانی که در این سرزمین زیسته‌‌اند و حس و بینش و درک و هنرخود را به یاری کلمات برای ما به یادگار گذاشته‌اند؛ شاید کمتر زبانی این چنین آثار ادبی را در صفحات کتابها ضبط کرده باشد. از زاویه دیگر شاید کمتر زبانی چون زبان کردی با گذشت سالیان طولانی ،امروز هم به آسانی قابل درک و خواندن باشد. خواندن بعضی از آثارگذشتگان که واژه‌ها و تعبیرات دور از ذهن ما را با خود دارند، شاید مشکل باشد اما کم نیستند آثاری که خواندن و فهم آنها نه تنها بی‌هیچ اشکالی میسر است، بلکه هنوز هم سرشار از حس زیبایی شناسی و تخیل است و نوستالژی از دست رفته را برای ما به ارمغان و خواننده را به شعف می‌آورد.
بسیاری از نوشته‌ها و سروده‌های شاعران منطقه سنقر کلیایی به صورت کتاب چاپ شده و بسیاری دیگر هنوز هم به صورت نسخ خطی در گوشه وکنار یا از دسترس عموم خارج‌اند یا در گوشه‌ای گرد و خاك می‌خورند.
به طورکلی اما، در شعر شاعران و عارفان کلیایی اشعاری که از استواری فکر و والایی احساس برخوردار بوده وخواندن آنها بسیار لذت بخش باشد، بسیار است.
»"ملک حسین خان کلیایی«" شاعر و عارف نامدار قرن سیزدهم هجری که در سال 1250 در روستای »"گدارپهن«" (روستای پدری نگارنده) از توابع شهرستان سنقر کلیایی دیده به جهان گشود، تحصیلات ابتدایی را در مکتب خانه روستا گذراند و برای کسب علم راهی همدان و خراسان شد. در شرح حال زندگانی این شاعر و عارف آمده است که به کار کشاورزی اشتغال داشته و به امور قضایی مردم نیز رسیدگی می‌کرده است. ملک حسین خان به قرآن و زبان عربی تسلط کامل داشته و از این رو بیشتر ابیات وی از آیات قرآن وکلمات عربی نشات گرفته است. او انسانی ادیب و اهل ذوق بوده و به خوبی توانسته بین زبان کردی و عربی پیوند برقرار کند. بیشتر اشعار این شاعر گمنام درشرح اعتقادات دینی خویش است که مردم روستا در آن زمان آنها را حفظ کرده وسینه به سینه تا به امروز رسانده‌اند. دیوان شعر ملک حسین خان که از دست نوشته‌های این عارف نامی بر جای مانده، بالغ بر 544 بیت است. این شاعر و عارف در گزیده ای از اشعار خویش رابطه بین انسان و خداوند و همچنین پیروی از دستورات دین را بازبانی شیوا ورسا بیان کرده است.
آنجا که در مورد خلقت انسان با اشاره به سوره مبارکه علق می‌گوید:

ژ فه‌رمان حه‌ق سه‌رکه‌شی مه‌که
خاکی نژادی، ئا ته‌شی مه‌که
عه‌له‌قه ومزه‌غه خودبینی مه‌که
له‌جه‌م مه‌ردم به دبینی مه‌که

و در بیت دیگر انسان را به مراقبت از هوای نفس و پیروی نکردن از شیطان هشدار می‌دهد و امید به عفو و بخشش خداوند را برای گناه و نافرمانی متذکر می‌شود.

ئه ربیهوشی گوش وه‌شه‌یتان مه‌که
وه ئومید عه‌فوحه‌ق، عه‌سیان مه‌که
در آیات وروایات بسیاری بر انتخاب دوست وهم نشین خوب وتاثیر آن بر انسان تاکید شده است. شاعر در ابیاتی زیبا این نکته را متذکر شده:

ژ به دان بگزه‌ر و نیکان بگره‌و
ژخوی خاسشان بگیره گره‌و
هه‌م نشین به‌د به‌دت مه‌که‌رو
لباس ته‌قوات وه‌نیل مه‌ده‌رو

شاعر برای اعتقادات خویش اهمیت خاصی قائل است و پاره‌ای از ابیاتش را در رثای پیامبر و حضرت علی (ع) وواقعه عاشورا سروده است.

یا شای "»اولوالعزم« "ره‌هنما و ره‌هبه‌ر / ته‌ورات و ئنجیل سوحف مه‌نسوخ که‌ر
ژمه‌ولود تو جه‌هان بی بو مشک / تاق که سرا که سر در یای ساوه خشک
گول گولستان خه‌لیلواللهی / نه‌و با وه‌ی له‌تیف زه‌بیحواللهی
باعث ئیجاد ته‌مامی عاله‌م / فه‌خر دودمان حه‌زره ت ئاده‌م
به‌یه‌ک ئشاره قه‌مه‌ر دو نیم که‌ر/ دل کافران پر خه‌وف و بیم که‌ر
یا "»عین الحیات«" ایمان کامل/ یا به‌‌رق خه‌رمه‌ن ئه‌دیان باتل
یا "»محمدا"« یا "»خیرالبشر«/ ئومه‌ت ئاسیه‌ت باوه‌ر و نه‌زه‌ر
نه‌قد عومر زایه ، من بی به‌زائه‌ت/ عه‌ره‌ب ده‌خیلم بکه‌ر شه‌فاعه‌ت

* از نوادگان دختری ملک حسین خان کلیایی