مینیاتور یا نگارگری

[چرو]

مهرگان، شاگرد خلف فرشچیان

استاد مجید مهرگان از هنرآموزان استاد فرشچیان بوده که هم اکنون نیز با وجود درجه استادی، مشتاق آموزش و شاگردی استاد است. در این مقاله با این هنرمند شهید بیشتر آشنا می شوید.

تاریخ ایران سرشار ازحكایت‌هایی است كه مربوط به استادان و شاگردانشان می‌شود، روابط معنوی كه شور و عشقی وصف ناپذیر را پدید آورده و مثال افسانه‌های باستان زبانزد خاص و عام ، در تاریخ حفظ می‌شوند. در دنیایی كه روابط اجتماعی با بهره‌های مادی سنجیده می‌شود هنوز هم روایت علاقه و احترام میان استادان و شاگردانشان مایه دلخوشی است.
استاد مجید مهرگان در سال 1324 در شهر رشت متولد شد. وی طراحی و نگارگری را نزد استاد « اكبر تجویدی» و «محمود فرشچیان» آموخت. پس از فارغ‌التحصیلی در رشته گرافیك از دانشكده هنرهای تزیینی به عنوان استاد نقاشی ایرانی به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد. تدریس در هنرستان دختران و پسران، مدیریت هنرستان هنرهای زیبای پسران، عضویت در شورای عالی ارزشیابی هنر، عضو هیأت داوری و انتخاب جشنواره های فجر را در چهار دوره و ... در كارنامه فعالیت‌های خود دارد. استاد مهرگان نمایشگاه‌های متعددی را در سراسر جهان برگزار كرده است. دارا بودن مدال درجه 1 هنر از موسسه اکو، دریافت درجه یک هنری(دکترا) در رشته نگارگری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از افتخارات استاد مهرگان است.
چندی پیش میهمان انسان وارسته‌ای چون «مجید مهرگان» یكی از استادان چیره دست نقاشی ایرانی بودم تا گفت و گویی در زمینه كاری ایشان داشته باشیم. استاد در غم از دست دادن فرزند كمی خموده به نظر می‌رسید اما هنگامه سخن از استاد چشمانش می‌درخشید و گرچه خود هم‌اكنون در مقام و جایگاه والایی در حوزه نگارگری یا نقاشی ایرانی قرار دارد اما به طور خستگی ناپذیری از استاد و كارهایش سخن گفت.
آشنایی شما با استاد فرشچیان از چه زمانی آغاز شد؟
سن و سال كمی داشتم كه وارد حوزه نقاشی ایرانی شدم و ابتدا در محضر استاد فرشچیان به یادگیری نقاشی ایرانی پرداختم و بسیاری از اوقات خود را با استاد می‌گذراندم.
البته پس از فارغ‌التحصیلی‌ام از دانشكده موفق شدم تا بورسیه‌ای برای ادامه تحصیل در كشور ایتالیا بگیرم كه متاسفانه به علت مشكلات شخصی قادر به ادامه تحصیل نشدم. استاد فرشچیان به طور مداوم سفارش می‌كردند تا من ادامه تحصیل بدهم و در آن هنگام هم خیلی مرا تشویق می‌كردند تا از این بورسیه استفاده كنم ایشان معتقدند كه اگر می‌خواهیم در زمینه هنر پیشرفت كنیم باید بر علم و اطلاعات خود بیافزاییم و من همیشه سعی می‌كنم هنگامی كه می‌خواهم اثری را با مضمونی خاص به تصویر بكشم ماه‌ها درباره آن تحقیق ‌كنم.
در این سال‌ها ویژگی ممتاز استاد فرشچیان را در چه دیدید؟
نقوش تزیینی ایرانی بسیار وسیع و متنوع است و در هیچ جای دنیا مثل و مانندی ندارد. امتیاز استاد فرشچیان احاطه بر تمامی این نقوش است. به علاوه اینكه در آن زمان كه در محضر استاد فرشچیان شاگردی می‌كردم هر سئوالی كه از ایشان می‌پرسیدم بدون درنگ و بدون آنكه حساسیتی به خرج دهند به سئوالات من پاسخ می‌دادند و در واقع تمام ریزه‌كاری‌ها و نكته‌هایی كه در نقاشی ایرانی بود با كمال میل و مسرت، آموزش می‌دادند.
آیا شما تنها شاگرد استاد فرشچیان محسوب می‌شوید؟
خیر، هم زمان با آقای كاشیان از محضر استاد بهره‌مند می‌شدیم كه متاسفانه ایشان نقاشی ایرانی را رها كردند، همچنین زنده یاد صراف بودند كه مهارت بی‌نظیر در نقاشی داشتند. بعدها نیز محمد باقر آقامیری نزد ایشان تعلیم گرفتند. البته در دانشگاه نیز ایشان تدریس می‌كردند اما شاگردانی كه مثل ما به صورت مستمر نزد ایشان كار كرده باشند،‌ نمی‌شناسم.

روزی من چند پرنده مشابه كار استاد كار كردم و خیلی هم برای آن زحمت كشیدم یادم هست وقتی استاد این كار را دیدند به من گفتند كه هیچ وقت از كار من تقلید نكن. اگر هزار سال كار كنی در آخر می‌گویند كار فرشچیان است؛ برای خودت سبك و سیاقی جداگانه داشته باش. این شد كه من تلاش كردم سبكی بسیار متفاوت از ایشان داشته باشم و همچنان كه در نقاشی‌هایم می‌بینید هیچ یك از آثارم با كارهای استاد فرشچیان مشابهتی ندارند. من از نكاتی كه ایشان می‌گفتند هنوز نیز بهره‌ می‌برم و از گذشته نظرشان را درباره كارهایم جویا می‌شدم و در كارهای جدیدی كه انجام می‌دادم از توصیه‌های ایشان استفاده می‌كردم و در واقع حساسیتی كه در من ایجاد كردند شاید از خودشان هم بیشتر شد و باز هم می‌گویم اگر روزی مجددا ایشان قرار شود در كارگاهی آموزش دهند من بازهم در آن ثبت نام می‌كنم و حاضرم مجددا شاگردی كنم.

ویژگی غیركاری كه در استاد دیدید، چه بوده است؟
یكی از خصوصیات استاد فرشچیان «شناخت» است. ایشان فردی معتقدند كه از گذشته بر روی اعتقادات خود پایبند بوده و بر همین مبنا كار می‌كردند و به نظر من این یكی از ویژگی‌های بارز شخصیتی ایشان است.
من اوقات بسیاری را از گذشته در كنار ایشان سپری كردم و خاطرات زیادی از ایشان دارم. روزی من چند پرنده مشابه كار استاد كار كردم و خیلی هم برای آن زحمت كشیدم یادم هست وقتی استاد این كار را دیدند به من گفتند كه هیچ وقت از كار من تقلید نكن. اگر هزار سال كار كنی در آخر می‌گویند كار فرشچیان است؛ برای خودت سبك و سیاقی جداگانه داشته باش. این شد كه من تلاش كردم سبكی بسیار متفاوت از ایشان داشته باشم و همچنان كه در نقاشی‌هایم می‌بینید هیچ یك از آثارم با كارهای استاد فرشچیان مشابهتی ندارند. من از نكاتی كه ایشان می‌گفتند هنوز نیز بهره‌ می‌برم و از گذشته نظرشان را درباره كارهایم جویا می‌شدم و در كارهای جدیدی كه انجام می‌دادم از توصیه‌های ایشان استفاده می‌كردم و در واقع حساسیتی كه در من ایجاد كردند شاید از خودشان هم بیشتر شد و باز هم می‌گویم اگر روزی مجددا ایشان قرار شود در كارگاهی آموزش دهند من بازهم در آن ثبت نام می‌كنم و حاضرم مجددا شاگردی كنم.
درباره سبك و سیاق استاد فرشچیان كمی برایمان بگویید.
استاد فرشچیان برای خود سبك و سیاقی خاص دارد. ایشان گرایشی به ناتورالیسم داشته و طبیعت در آثار ایشان بسیار زنده جلوه می‌كند. من تمامی كارهای ایشان را دوست دارم و اصولا از سبكشان لذت می‌برم ضمن آنكه ایشان در طراحی بسیار خبره و چیره دست هستند و هر كدام از كارهایشان از دیگری متفاوت است. باید اذعان داشت هنوز هم ما همتای فرشچیان نداریم و باید او را پدر نقاشی ایرانی معاصر بشناسیم.
در مورد كار اخیر استاد یعنی طراحی ضریح حضرت اباعبدالله (ع) هم كمی توضیح دهید
شورایی از سوی «ستاد بازسازی عتبات عالیات» در قم تشكیل شد این شورا مركب از هنرمندان تراز اول در رشته هنرهای سنتی بود. در این شورا من و آقای رجبی نیز حضور داشتیم، قرار شده بود تا برای سه ضریح امام حسین (ع) ، امام حسن عسكری(ع) و حضرت علی‌(ع) طرحی آماده شود و پس از تایید این شورا و تصویب به مرحله اجرا در بیاید. كل اعضای شورا بر این اعتقاد بودند كه تنها كسی كه می‌تواند این كار را بر عهده داشته باشد استاد فرشچیان است زیرا بالاتر از ایشان در طراحی ایرانی وجود ندارد. بعضی اوقات در هنگام طراحی این ضریح من به همراه ایشان به قم می‌رفتم زیرا می‌خواستند بر كار نظارت داشته باشند و حتی نظر مرا می‌پرسیدند و به حق كار ایشان بسیار زیبا و شكیل است.
آیا استاد هزینه‌ای برای طراحی ضریح دریافت كردند؟
خیر، استاد فرشچیان این كار را به صورت یك نذر انجام دادند و وجهی دریافت نكردند. گرچه مسافرت برای سلامتی ایشان بسیار مضر است اما ایشان برای اتمام كار، سالی دو بار به ایران سفر می‌كردند تا كار را به نحو احسن به پایان ببرند.