طومار تاریخ

[behnam5555]

خلاصه اي از اهم وقايع تاريخي ايران و جهان (9)

" تحقیق و تالیف از احمد یغما

منبع : " نكته ها و نوشته ها "

1909 ميلادي /1288هجري شمسي
در30 آوريل سال 1909 قشون تزار به تعداد پنج هزار سرباز حسب درخواست محمد علي شاه به فرماندهي ژنرال اسنارسكي وارد تبريز شده اوضاع را به دست مي گيرند.

1910 ميلادي / 1289 هجري شمسي
در اين سال ، ژاپن، كره را تصرف كرد و نفوذ خود را بيش از پيش، در خاك منچوري توسعه داد.
1911 ميلادي /1290 هجري شمسي
در 25 اوت 1911م، كنسولگري روسيه در تبريز خبري را به شرح ذيل منتشر كرد: طبق خبرهاي تلگرافي خبرگزاري روسيه، نيروهاي پيروزمند شاه از هر طرف دست به حمله هاي وسيع زده و به سوي تهران پيش ميروند... ( كه البته شكست خوردند) .

1911 ميلادي / 1290 هجري شمسي
نخستين انقلاب چين كه نظام فغفوري را به جمهوري تبديل كرد، در 10 اكتبر سال 1911، مشتعل شد و آغاز گاه آن شهر ووچانگ (Wou. Tchang) در مركز چين بود. از شگفتيهاي كار آن بود كه با آنكه، كانتون و جنوب چين، كانون نا آرامي و قيام بودند، انقلاب از يك شهر محجوب و گمنام زبانه كشيد، آن هم در زماني كه كسي هنوز انتظار آن را نمي داشت. در اين جنبش، سون يات سن، رهبر انقلاب چين بود.

1911 تا 1913 ميلادي / 1290 تا 1292 هجري شمسي
در سال 1911م، ايتاليا به تركيه اعلان جنگ داد و طرابلس و دوازده جزيره ي درياي اژه (دودكانز) را گرفت. در اين مدت، يونان، بلغارستان، سربستان، و مونته نگرو دست از اختلافات خود برداشته، عليه تركيه با هم متحد شدند. سال بعد جنگ ميان آنها و تركيه شروع شد و متحدين مقدونيه و تراس را تصرف كردند، تركيه ناچار به قبول عهدنامه ي لندن تن درداد، ولي بلغارها با متحدين خود بجنگ پرداخته به آنها حمله بردند، ترك ها از اين پيش آمد استفاده كرده به جنگ با بلغارها و قواي روماني كه به نفع بلغارستان وارد جنگ شده بود، رفتند. بلغارستان تقاضاي صلح كرد و در سال 1913م، عهدنامه بخارست به اين جنگ خاتمه داد. به موجب اين عهدنامه، اپير، مقدونيه ي سفلي و جزاير اژه به يونان تعلق گرفت؛ مقدونيه عليا به سربستان رسيد؛ قسمتهاي كوچكي هم نصيب روماني، بلغارستان و مونته نگرو شد. به اين ترتيب فقط تراس شرقي، در اروپا، در دست ترك ها باقي ماند، و آلباني دولت مستقلي تشكيل داد، ليكن رقابت و اختلاف ميان ملت هاي ساكنبالكان همچنان ادامه يافت.[10]

1911 ميلادي / 1290 هجري شمسي
در 25 اكتبر1911، طبق فرماني كه از طرف نماينده شخص تزار در قفقاز فرستاده شد تاكيد گرديد كه تشكيلات نظميه تبريز بايد خلع سلاح شود.

1911 ميلادي / 1290 هجري شمسي /1330 هجري قمري
در 6 محرم 1330 ق، توسط صمد خان شجاع الدوله در تبريز اعلام حكومت نظامي گرديد.

1911 ميلادي /1290 هجري شمسي
در 10 محرم 1330 ق، ثقه الاسلام با هفت تن ديگر در شهر تبريز توسط نظاميان روسي اعدام شدند.

1914 تا 1918 ميلادي / 1293 تا 1297 هجري شمسي / 1332 تا 1337 هجري قمري
جنگ جهاني اول از دوم اوت 1914 تا يازده نوامبر 1918 يعني از نهم رمضان 1332 تا ششم صفر 1337، (52 ماه و نه روز) طول كشيد. متفقين عبارت بودند از فرانسه، انگلستان، روسيه، ژاپن، ايتاليا، بلژيك، يونان، صربستان، امريكا، روماني و متحدين را آلمان، اتريش، مجارستان، بلغارستان، تركيه تشكيل ميدادند.

1914ميلادي / 1293هجري شمسي /1332 هجري قمري
در ژوئيه 1914 / مرداد 1293و 27 شعبان 1332 احمد شاه 18 ساله در ايران تاجگذاري كرد. مستوفي الممالك نخستين رئيس الوزراي احمد شاه، پس از تاجگذاري او و به پايان رسيدن نيابت سلطنت ناصرالملك، مي باشد كه مورد احترام زياد مردم بود. تاجگذاري احمد شاه سبب شد كه مجلس در 7 دسامبر 1914، و از زمان انحلال موقت آن در دسامبر 1911 كه شوستر از ايران اخراج شد، حيات تازه خود را از سر بگيرد.[1] در آغاز جنگ اول جهاني زمينه هاي اميدواري در پايتخت به وجود آمد، چراكه بريتانيا و روسيه گرفتار جنگ بودند و ايرانيان نفس راحتي مي كشيدند. از اين رو اخبار مربوط به پيروزي هاي آلمان مردم ايران را خوشحال و دلگرم مي ساخت. تاجگذاري احمد شاه نيز در همين ايام شاديهاي موقت مردم ايران را دو چندان نمود.[2]

1914 ميلادي / 1293هجري شمسي
در اين سال هر دلار امريكا 15 ريال ايراني ارزش داشت.

1915 ميلادي /1294 هجري شمسي
در اين سال نبرد قاطع و بزرگ و نهائي قوم «آمبو» در صحراي آنگولا با قواي پرتغال روي داد.

1915 ميلادي /1294هجري شمسي
به دنبال استقلال جزيره هائيتي در 1825م، و رهائي آن كشور از دست فرانسه، در سال 1915م، اين جزيره به تصرف ايالات متحده امريكا درآمد و در سال 1934م, بار ديگر مستقل شد.

1915 ميلادي / 1294هجري شمسي / 1334 هجري قمري
مجلس سوم در ايران پس از ورود نيروهاي روسي به قزوين به بهانه ي حفظ ايران در برابر آلمان و اتريش در تاريخ 23 آبان 1294/ 7محرم 1334 پس از 11 ماه و 10 روز فعاليت، تعطيل گرديد.[3]

1916 ميلادي /1295هجري شمسي
به دنبال اختلافات و كشمكشها و درگيريهائي كه از مدتها قبل بين پرتغال و آلمان بر سر مستعمرات خود به وجود آمده بود. در اين سال كشور پرتغال رسما به آلمان اعلان جنگ داد. پس از آنكه متحدان افريقائي آلمان كه در اواخر سال 1915م، عليه پرتغال فعاليت مي كردند با كمك نيروي اعزامي پرتغال از لبسبن و همچنين قواي مزدور افريقائي شكست خوردند پرتغال توانست مخاطره ي بزرگي را كه در آن عصر از طرف قدرتي اروپائي عليه حاكميت آن دولت در آنگولا به وجود آمده بود از سر راه خود بردارد.

1917 ميلادي / 1296 هجري شمسي / 1336 هجري قمري
در مارس 1917 / رجب 1336، انگلستان شهرهاي مقدس كربلا و نجف را اشغال كرده بود.

1917 ميلادي / 1296هجري شمسي
در7 نوامبر 1917، با ورود لنين به پتروگراد انقلاب بلشوئيكي روسيه به پيروزي رسيد.

1918ميلادي / 1297هجري شمسي / 1336 هجري قمري
در اين مقطع تاريخي نام منطقه آران در شرق قفقاز از سوي دولت کمونيستي شوروي به نام جمهوري آذربايجان نام گذاري گرديد و از سال 1920 توسط دولت بلشويکي قفقاز به نام جمهوري شوروي سوسياليستي آذربايجان ناميده شد.[4]

1918ميلادي / 1297هجري شمسي / 1336 هجري قمري
در اين سال، « وضع مردم ايران به قدري بد بود كه هيچ مخاطره اي قادر نبود از لحاظ اهميت به پاي قحطي برسد، كه در آن سال بر فلاكت و بدبختي آنان افزوده شده بود. اين قحطي نتيجه عمليات چهارساله جنگ در ايران و از ميان رفتن مزارع و فرار كشاورزان به شهرها بود.»[5]

1919 ميلادي /1298هجري شمسي
تلگراف نمايندگان اهالي نخجوان و اردوباد و شرور و توابع اعزامي به ايران به رئيس الوزرا، (وثوق الدوله) در 18ارديبهشت 1298، كه نكته هاي مهم اين سند بشرح ذيل مي باشد: الف: آرزوي ديرين اهالي مناطق مذكور كه در برگيرنده سيصدهزار مسلمان ايراني است در الحاق به وطن اصلي خود ايران؛ ب: گلايه از عدم اهتمام دولت ايران در تحقق بخشيدن به تقاضاهاي اهالي نخجوان؛ ج: اعتراض به حكومت موقتي ارمنستان در ايروان كه برخلاف تمام موازين، انضمام ولايت نخجوان را به ارمنستان اعلام كرده است؛ د: تذكر اين نكته كه دولت ارمنستان مي خواهد همان اعمالي را كه در ايروان عليه مسلمانان انجام داده است در نخجوان تكرار كند؛ هـ: اهالي نخجوان خود قدرت مدافعه از خود را دارند، اما بر خلاف تصوري كه دربارة دولت انگليس نسبت به مسلمانان داشته اند، اكنون از اظهارات مامورين آن دولت در قفقاز آثار مساعدت انگليس به ارامنه در اشغال نخجوان مشاهده مي شود. و: استدعاي از دولت ايران براي مذاكره با مقامات انگليسي و اقدام براي اعزام مامورين ايراني جهت انتظام اداره امور ولايت نخجوان و توابع و آسايش اهالي آن؛ ز: هشدار به عموم ايرانيان و مسلمانان مبني بر اين كه در صورت عدم الحاق ولايت نخجوان به ايران جان و مال و ناموس سكنه آن ولايت محكوم به فلاكت و فنا خواهد بود.[6]

1919ميلادي / 1298هجري شمسي / 1337 هجري قمري
در نهم اوت1919/ ذيقعده 1337، قراردادي بين نماينده ي ايران ( وثوق الدوله) با بريتانيا به امضا، در آمد اين قرارداد مانند ساير قراردادها شامل تعهد بريتانيا به احترام به استقلال و تماميت ارضي ايران بود. در قرارداد موافقت شده بود كه با هزينه دولت ايران، افسران و مهمات و تجهيزات جديد از سوي انگلستان فراهم شود ، كه ضرورت آن از سوي كميسيون مشترك كارشناسان نظامي ايران و انگليس تعيين خواهد شد. ( در زمينه تشكيل يك نيروي نظامي متحدالشكل با تامين مالي بريتانيا به شكل قرض يا وام) و موارد ديگر مانند توسعه ارتباطات و وام دو ميليون ليره اي با نرخ هفت درصد... ظاهرا اين قرارداد منصفانه بود اما مليون به آن اعتراض داشتند. و ايالات متحده امريكا ظاهرا معتقد بود كه اين قرارداد با منافع ايران مغايرت دارد. اما بارها به رجال ايران پيشنهاد دادن وام و لغو اين قرارداد را كرده بود. مردم به بدترين نحو در مورد اين قرارداد مي انديشيدند يكي از علل آن عدم اعتماد به رجالي بود كه در امضاء اين قرارداد نقش داشتند و انقلاب ايران را به قبضه خود درآورده بودند، دموكرات ها را بيرون كرده بودند و از حمايت خارجيان برخوردار بودند. پذيرايي گرم لندن از شاهزاده نصرت الدوله فيروز در پاييز همان سال بر نفرت ايرانيان از اين قرارداد دامن زد. اين ضيافت مقدمه سفر احمد شاه به انگلستان در اكتبر و نوامبر 1919 بود. نهايتا يورش روسها به گيلان موجب شد كه مردم انگليس از اجراي قرارداد فوق نا اميد شوند چرا كه بريتانيا در شرايطي نبود كه بتواند ايران را در برابر آن يورش حمايت كند لذا در 22 مه 1920 در مجلس عوام بريتانيا، مطرح شد كه پادشاه بريتانيا هيچگونه تعهدي براي دفاع از ايران به موجب قرارداد 1919 ندارد و بدين شكل فاتحه ي اين قرارداد در آن روز توسط «بونارلا» خوانده شد.

1920 ميلادي / 1299هجري شمسي
به فاصله كمي پس از انقلاب اكتبر روسيه ، گروهي از كارگران ايراني كه در حوزه هاي نفتي باكو كار مي كردند حزب عدالت را پايه گذاري كردند، اين حزب در سال 1920ـ پس از ورود به ايران، طي كنگره اي ــ به حزب كمونيست ايران تبديل شد. بر اساس گفته يكي از سران آن «اين حزب در سالهاي 1918 و 1919 در ميان كارگران ايراني مقيم باكو نفوذي قابل توجه كسب كرد.»[7] حزب كمونيست ايران از پايه عيني پرولتري و شرايط ذهني رواج بلشويسم متولد شد. اين حزب درطي سالهاي 1918 و 1919 ... در حدود 6هزار نفر عضو مخفي داشته است.[8]

[10] تاريخ جهاني. ش. دولاندلن، ترجمه دكتر احمد بهنمش. انتشارات دانشگاه تهران. ج دوم ، 1370ص 361

[1] مجلس سوم در تاريخ 16 محرم 1333/ 13 آذرماه 1293 توسط احمد شاه گشايش يافت و تركيب نمايندگان آن به شرح زير بود: دموكرات ها 31 نفر، اعتداليون 29 نفر، هيئت علميه 14 نفر، بيطرف ها 20 نفر.[2] ر.ك: مورخ الدوله سپهر: ايران در جنگ بزرگ، ص 18 و ص32
[3] تاريخ معاصر ايران، از تاسيس تا انقراض سلسله قاجاريه . پيتر آوري، ترجمه محمد رفيعي مهرآبادي. مؤسسه انتشارات عطائي. چ چهارم،1377. ص394
[4] این سرزمین تا 1918 یعنی قبل از انقلاب بلشوئیکی، هیچ وقت آذربایجان نامیده نمیشد. در نوشته های مورخان باستان از جمله پولیبیوس، استرابون، و دیگران نیز این سرزمین با نام آلبانیا ذکر شده است. از نظر برخی محققان آلبانیا در ماخذ پارتی به صورت "اردان"آمده است در ماخذ عهد اسلامی این نام را "اران" و "الران" نوشته اند و "بارتولد" به این مطلب تاکید دارد.
. از دیدگاه احمد کسروی: پس از لشکر کشیهای تیمور و داستان ترکمانان آق قویونلو و قره قویونلو، نام اران به تدریج از کتابها برداشته شده است.
در دایره المعارف بزرگ شوروی آمده است که در اواسط سده 11م هجوم اقوام ترک (از جمله غُزان و دیگران) که دودمان سلجوقی در راس آنها قرارداشتند به سرزمین اران و شیروان آغاز گردید"عزیز بیگ اوا" می نویسد: در پایان 1919 دولت مساواتیان دستخوش بحران سیاسی و اقتصادی شد. در بهار 1919م در نواحی مغان و لنکران دولت شوروی تاسیس یافت در 26 آوریل 1920م کمیته موقت انقلاب به ریاست نریمان نریمان اف تشکیل گردید. در 28 آوریل 1920م دولت مساواتیان ساقط شد و کمیته انقلاب قدرت را در باکو به دست گرفت و خود را دولت "جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان" نامید.
[5] تاريخ معاصر ايران، از تاسيس تا انقراض سلسله قاجاريه . پيتر آوري، ترجمه محمد رفيعي مهرآبادي. مؤسسه انتشارات عطائي. چ چهارم،1377. ص372
[6] تاريخ معاصر ايران. كتاب چهارم. مؤسسه پژوهشي و مطالعات فرهنگي. ص183
[7] ايوانف: انقلاب مشروطه، ص99
[8] ايران معاصر به نقل از اسناد تاريخي...، ج4، صص 100- 99