هویت و جایگاه ممتاز شعر در فرهنگ ایرانی

[ساقي]

یكی از آثار مشهور گوته دیوان شرقی -غربی اوست.

اگر شما بخش دوم از دوازده بخش منظوم این اثر جاوید گوته را بگشائید پی

میبرید كه حافظ چگونه و به چه میزان در عمق روح و جان این شاعر

بزرگ رسوخ كرده است.

این تاثیر تا آنجا بوده كه گوته را تماما شیفته و مجذوب شخصیت حافظ و

افكار دلنشین و زیبای او نموده است.

برای مابسیار پیش آمده كه با مطالعه یك اثر ادبی خواه شعر و یا

داستان و یا متن ادبی و مانند آن آئینه خود را در كلمات و افكار

صاحب اثر مشاهده كنیم و احساس همذات پنداری با آن نمائیم تا بحدی كه

تصور كنیم صاحب آن اثر (گوینده-نویسنده-شاعر)دارد از زبان دل ما سخن

میگوید و بیان او وصف حال وضعیت درونی ماست.

همین حالت را ما میتوانیم در گوته ببینیم.

گوته بقدری شیفته حافظ است كه احساس میكند كه زمانی در دوره حافظ

و در وجود او زیسته است.

در ترجمه شعر بیكرانه از زبان گوته میخوانیم:

تو بزرگی چه تو را نقطه پایانی نیست
بی سرآغازی نیز قرعه فال بنام تو زدن

بر گرفته از این بیت مشهور حافظ:

آسمان بار امانت نتوانست كشید
قرعه كار به نام من دیوانه زدند

گوته در اینجا شخصیت حافظ را ازلی و ابدی میداند كه نه آغازی بر او

متصور است و نه پایانی برایش مقدور.

در ادامه میگوید:

شعر تو دوار است همچنان ستاره سیار است
مطلع و مقصد آن یكسان است

و


آنچه در فاصله این دو همی هست عیان
عین آنست كه در اول و در پایان است

در اینجا گوته با دقت نظر به خاصیت متحرك-سیال و جریاندار شعر حافظ

در اذهان اشاره میكند.

در ضمن این سیال بودن گوته به یك نوع وحدت بنیادین در پیكره شعر

حافظ معتقد است تا بدانجا كه مطلع و مقصد شعر جافظ را دارای پیام

یكسانی می بیند واین اتحاد معنایی را در همه اجزا’ شعر او و حتی در

فواصل آنهم می بیند.

تو همان چشمه شعری كه روان است از آن
-نغمه شوق و سرور همچو موج از پس موج

او زبان حافظ را به روانی آب چشمه و به شوق انگیزی پی در پی موج

می بیند.

(و لبانت هردم هوس بوسه دلدار كند.)

گوته به رای العین خاصیت رندانه حافظ را در وجد و سرور لحظه ای او از

جمال معشوق كه بدینگونه حافظ را در تب وتاب قرار میدهد می بیند و

مخاطبش را به نظاره’هنرمندانه’ آن دعوت میكند.


غزلی دلكش از سینه’تومی تراود بیرون
-و گلویت كه عطشناك مدام جرعه ای میطلبد

او بدرستی در یافته كه غزل حافظ بسان رود همیشه جوشانی كه از دل زمین

بیرون میآید ازعمق درون او تراوش میكند و در پی آن به عطش سیری

ناپذیر حافظ درجرعه پیمائی از جام معشوق توجهی ویژه دارد.

(و دلی داری نیك كه پراكنده كند مهر و صفا
-گو جهان یكسره ویران گردد.)

گوته در اینجا به خاصیت اكسیری شعر حافظ اشاره دارد كه حتی اگر دنیا

سراسر خراب و ویران شود این امر تاثیری در كاركرد اصیل زبان حافظ

كه همان پراكندن بذر مهر و صفا در دلهاست ندارد
.

(حافظا با تو و تنها با تو- خواهم اكنون كه به رقابت خیزم)

انسان خردمند و فرهیخته همواره خود را در معرض رقابتی سازنده با

افرادی ممتاز-شاخص و برجسته قرار میدهد تا هم بر غنای وجودی خود

افزوده و هم بر آنها سبقتی شایسته گیرد.

بدین خاطر است كه گوته میخواهد خود را در مصاف رقابت با شخص بزرگی

چون حافظ با همه ابعاد بزرگ او قرار دهدچون حافظ را در قله همه

زیبائیها و عظمتهای یك انسان یافته وبا كمال میل خواستار رقابت

همه جانبه با اوست.

...
..
.